La Sala dels Atlants del Reial Cercle Artístic de Barcelona aculhiguèt, lo dimarts 18 de julh passat, de nombrosas personas sensiblas a l’istòria occitanocatalana dins l’encastre d’una taula redonda que metiá lo ponch final a la sason del 1r cicle de conferéncias sus Catalonha e Occitània.

Après la benvenguda e la saludacion del president del Reial Cercle Artistic de Barcelona, Josep Fèlix Bentz, sonèt la pèça musicala Alienòr d’Aquitània, evocatritz del legat occitan e dels catars, del libre musical Lo reialmeoblidat de Jordi Savall. Puèi prenguèt la paraula Jordi Salat Orteu, coordinator del Cercle d’Estudis e Documentacion d’Occitània e Catalonha (CEDOCAT) per presentar los autres conferencièrs: Sergi Grau, istorian e cercaire especialista de l’Edat Mejana; Alexandra Capdevila, doctoressa en istòria, expèrta en genealogia occitana; Josep Lluís Soler, director de Servitur e gestionari cultural, e Victor Amela, jornalista e escrivan, autor del libre El Càtar imperfecte.
 
Puèi, abans las intervencions del public, Efrén Beltrán Roncal, delegat del CEDOCAT a Montpelhièr, saludèt los assistents en occitan.
 
La màger part de las intervencions se faguèron sul tèma de la pensada, l’esperitalitat, la vida, la persecucion e l’assassinat dels Bons Òmes, tanben coneguts sul nom de Crestians albigeses, Perfièches o Catars.
 
Sergi Grau remarquèt l’interessant e desconegut libre musical de Jordi Savall, Lo reialme oblidat. La crosada contra los albigeses. La tragedia catara, un libre que compren tres CD amb de cançons, poèmas e, en mai d’aquò, de bullas papalas de l’epòca. Grau parlèt del moment de plenitud de l’Occitània dels trobadors, de la persecucion sagnosa sus las tèrras ont la doctrina dels nomenats Bons Òmes espeliguèt mai, l’accion brutala de l’inquisicion e la diaspòra dels catars devèrs Catalonha. L’existéncia de dos monds, un dominat pel ben e un autre dominat pel mal. Expliquèt qualques detalhs sus perqué los cetars refusavan l’Ancian Testament e perqué seguissián especialament l’Evangeli de Sant Joan e lo Nòu Testament.
 
Lo gestionari cultural e director de Servitur, Josep Lluís Soler, reclamèt lo besonh d’establir d’iniciativas culturalas per promòure lo legat dels camins, de las tradicions e de las valors que son comuns a Occitània e Catalonha, sens desmembrar qu’aquel legat arribèt a Malhòrca, a la Franja de Ponent (l’Aragon oriental) e al País Valencian. Aquelas iniciativas pòdon començar amb d’escambis culturals per aprigondir la coneissença dels luòcs ont i aguèt preséncia dels Bons Òmes, mas pas en seguir la draia simplament toristica, coma se fa ara en nomenar aqueles endreches “Pays Cathare” (País catar), per exemple, en parlar dels “castèls catars”, —quand los catars  jamai bastiguèron nimai foguèron pas de detentors de castèls...—, mas per descobrir la pensada autentica e l’influéncia d’aquel movement esperital e cultural, qu’enfortiguèt los ligams entre Occitània e Catalonha.
 
La doctoressa Capdevila soslinhèt que los fluxes migratòris d’Occitània devèrs Catalonha se limitèron pas solament als catars e lors descendents, que fugissián la persecucion, als sègles XIIIn e XIVn, mas que i aguèt tanben una migracion regulara e fòrça nombrosa, sustot pendent los sègles XVIn e XVIIn que, e mai se foguèsson pas pus perseguits pel fach d’èsser catars, èran, aquò es segur, recebuts amb cèrta reticéncia e, de còps, acusats d’èsser uganauds.
 
Victor Amela profechèt de traches de l’argument e dels personatges (lo perfièch Belibasta, lo pastor Pere Martí) de son istòria romanesca El Càtar imperfecte, per contextualizar e “umanizar” lo fenomèn catar. Cal remembrar que Víctor Amela cerquèt dins los archius de l’Inquisicion, que traduguèt de l’original l’istorian francés Jean Duvernoy. L’escrivan los trapèt en francès e se metèt a trabalhar sus eles. L’inquietud de l’autor per aquela istòria èra ligada a una experiéncia personala e amb d’objèctes —una pèira amb un colomb— que trapèt dins un ostal que comprèt a Forcall fa qualques annadas. Aital, descobriguèt un passatge istoric de l’epòca medievala dels catars de Morella e del país dels Pòrts. Es per aquel motiu que los personatges de l’istòria, los luòcs, los eveniments, son documentats, e l’autor lor a donat un aire romanesc.
 
Jordi Salat expliquèt perqué el s’interessèt al catarisme après aver legit dins un libre escrit en espanhòl la frasa “Es camp d’es cremats”. Lo susprenguèt que la frasa foguèsse escricha en catalan salat, coma dins lo parlar de las Illas Balearas, car lo libre parlava d’un castèl, lo castèl de Montsegur, situat geograficament e culturalament en Occitània, e mai se dins lo libre se fasiá referéncia a l’endrech sonque amb lo nom “Sud de France”. En arribar a la montanha de Montsegur  descobriguèt que dins aquel endrech i aviá agut un temple religiós de culte solar o zodiacal ont se fasián de celebracions del solstici d’estiu. Après mai de quaranta ans de recèrca, l’autor arribèt a la conclusion que lo nom original de la montanha èra pas “Montsegur” mas “Mont s’Egur”. Lo mot “Egur” vòl dire “tronc de lenha” en lenga basca o iberobasca. Jordi Salat comentèt que trapèt de ligams amb lo culte de las divinitats paganas coma Astarte e Asherah. Astarte es l’esposa de Bel, e el considèra que i a un sens restacat amb los comtes de Carcassona e de Barcelona, per extension, amb Catalonha e Occitània, e amb la Corona d’Aragon car eles totes fasián partida de la dinastia dels Bellonidas.
 
Faguèt referéncia al fach que la tradicion catalana del “Tió de Nadal” (lo Cachafuòc) es un tronc de lenha qu’a relacion amb lo sens del mot “egur” e tanben de divèrsas comunas catalanas que pòrtan “egur” dins lor nom coma es lo cas de Segur de Calafell, Sant Pau de Seguries e La Pobla de Segur. Aquesta darrièra comuna es ligada a la tradicion dels “troncs de fusta” que los radelièrs fan davalar pel riu Segre. Tanben contèt que i a de comunas omonimas en Catalonha e en Occitània, coma es lo cas de Bellvís, Bellcaire, Belloch, Bellpuig, que Salat met en relacion amb l’etimon original “Bel”,  que correspondriá al referent identificador dels bellonidas que foguèron los comtes occitans e catalans (tanben dels reis “aragoneses”).
 
Après ofrir als assistents un tastet de licor dels Pirinèus (Aigua de Nòdes) comencèt lo moment de donar la paraula al public per pausar de questions.
 
Se comentèt d’aspèctes toponimics; s’interpelèt los conferencièrs l’imaginari e los simbòls catars, en soslinhant qu’avián pas de simbologia, refusavan la crotz coma objècte de tortura de Nòstre Sénher Jèsus Crist, e mai se “toleravan” la crotz tolosana, coma blason eraldic dels cavalièrs e, benlèu, coma lo sol simbòl amb lo qual se podiá identificar los Bons Òmes qu’èra lo colomb per son significat amb l’Esperit Sant e lo don de las lengas.
 
Victor Amela contèt qu’un dels objèctes trapats dins los trabalhs de son ostal de Forcall foguèt una pèira escultada amb dos colombs que se potonavan, que, çò sembla, apertenguèt als protagonistas del roman. Coma de pichòtas figurinas de colombs s’avián trobat dins las ascladuras dels murs del Castèl de Montsegur. Lo colomb que, segon la legenda, expirèt Esclarmonda dins lo fuòc ont foguèt torturada.
 
Jordi Salat racontèt lo parallelisme de la legenda d’Esclarmonda amb la legenda de Santa Eulàlia —originalament Eulària, nascuda a Sarrià o benlèu S’Arrià—, de Barcelona que se’n ditz qu’en morir sortiguèt un colomb de sa boca. Salat remembrèt que los catars òm los nomenava tanben “arrians”.
 
Tanben comentèt lo sagrament del consolament, lo sol sagrament administrat pels catars, una sòrta de batisme, comunion e extrèma-oncion amassats. De tot biais, a la diferéncia dels sagraments de la Glèisa Catolica, per aquel baptisme avián pas besonh d’aiga. Caliá sonque qualques mots e l’evangèli de Sant Joan. L’endura, lo malaut qu’èra a mand de morir començava un juni total après recebre lo consolament, una sòrta de ritual de suicidi per s’assegurar lo passatge devèrs la vida novèla e la reünificacion amb lo Bon Dieu.
 
Una autra pèça musicala de l’extraordinari Reialme Oblidat de Jordi Savall serviguèt a metre fin a l’eveniment.
 
 
 
 
Antoni Font
Traduch del catalan per Efrén Beltrán Roncal
 
 

---

Antoni Font es istorian e membre del CEDOCAT
 
Efrén Beltran Roncal es professor, formator d’adultes e traductor d’espanhòl, catalan e occitan; sociolingüista especializat dins l’ensenhament de l’occitan e delegat del CEDOCAT a Montpelhièr.