E tà n’acabar dab la legenda de l’enclarit Robert E. Lee ( https://www.theatlantic.com/politics/archive/2017/06/the-myth-of-the-kindly-general-lee/529038/ ), aquí la letra qui en Fransesc e mentavè parciaument. Qu’i jutjaratz s’èra aqueth òmi ua bèra amna o un lèd ipocrita.
V.O. : https://www.theatlantic.com/national/archive/2010/08/arlington-bobby-lee-and-the-peculiar-institution/61428/

Traduccion viste hèit e plan fotut :

Las ideas deu president sortent Filmore, suus esfòrçs sistematics e continuus deu Nòrd entà interferir dab e har cambiar las institucions domesticas deu Sud, que son exprimidas veraiament e fidèlament.
La consequéncias deus lors projèctes e prètzhèits que son tanben plan expausadas, e que deven tanben saber que lo lor objècte ei tant illegau com completament estranh au lor dever, çò qui muisha la loa grana irresponsabilitat ; e que ne’u poiràn pas complir shens recórrer a ua guèrra civiu e servila.
En aquera edat enclarida n’i son pas guaire, ce crei, qui n’admeteràn que l’esclavatge com institucion ei un mau politic e morau en tota contrada. Nat besonh de ns’esperlongar suus sons inconvenients.
Pr’aquò qu’ei, ce pensi, un mau mei grand tà la raça blanca que non pas la nega, e quan saberí de simpatizar hòrt tad aquesta, que simpatizarèi mei hòrt enqüèra dab la purmèra.
Los negues que s’ac viran incomparablament mei plan ací que non pas en Africa, moraument, sociaument e fisicament.
La dura disciplina qui subeishen qu’ei necessària tà l’edificacion de la raça, e que’us prepararà e miarà, c’espèri, tà ua melhora sòrta. Lo temps qui’us deuram guardar sosmés n’ei pas sabeder e que serà decidit per la saviesa d’ua Pietadosa Providéncia. La loa emancipacion que serà mei lèu complida per l’influéncia docejanta deu cristianisme que non pas per las tempèstas de la controvèrsa.
L’influéncia, per lenta qui sii, segura qu’ei. Las doctrinas e miracles deu noste Sauvaire an demandat quasi 2000 ans tà convertir ua part menina de la raça umana, e medish en las nacions crestianas, quantas d’errors grossèras senhorejan enqüèras !
Quan veiram que l’abolicion finau de l’esclavatge uman ei inevitabla, e l’empararam dab las nostas pregàrias e tot mejan justifiable endehens deu noste capatge, que’n cau deishar l’acabada entre las mans deu qui ved la finalitat, e causeish de las har adviéner a pos, e tà qui 2000 ans ne son pas qu’un jorn.
B’ac deu saber l’abolicionista, e véder que n’a pas ni lo dret ni lo poder d’agir senon per mejans moraus e per persuasion, e que, se desira lo benestar de l’esclau, ne deu pas provocar la malícia deu mèste ; que quan n’aprovarà pas la faiçon dont la Providéncia e s’agrada d’arribar a sas fins, lo resultat be serà lo medish ; que las rasons qui invòca tà interferir on n’a pas nat quéhar, valeré tà tota interferéncia dab vesins dont desaprovèssim l’anar. E totun be cranhi que perseveri en la soa enterpresa mautalentosa.
E n’ei pas estranh que los descendents deus pelerins qui passèn l’Atlantic tà preservar la loa libertat d’opinion, se siin tostemps muishats intolerants tà la libertat espirituau deus demei ?

Que cau hornir ua causa. L’idea d’assajar d’identificar los manifestaires nazis, KKK o simpatizants sus internet qu’ei ua maishanta idea.
Personas shens nada relacion dab las hèitas de Charlottesville que son estadas erronèament "identificadas" e secutadas a casa loa, pr’amor d’ua semblança fortuita e aproximativa dab quauque manifestaire.
Qu’ei ua causa de nse n’aver dab lo neonazi qui conéishem personaument (o simplament de’u nse tirar de la halha), que n’ei ua auta d’anar trobar nazis pertot, i siin, n’i siin pas. Lo lynchatge a l’escadut, quan serà solament mediatic o sociau, n’ei pas la justícia: qu’ei ua caça deus broishs.

Se Robert Edward Lee èra contra l’esclavatge, alavetz ja seré devut abstiene’s de combàter tà deféner ço qui estimèva “un mau morau e politic”. Avossi ganhat la guèrra (e be la se quitè ganhar), auré dilhèu militat per l’abolicion en los Estats sobirans deu sud? Peluc.
Mes, un còp mei, n’èm pas a arrehar la guèrra de secession senon a denonciar neonazis en 2017.
—
E donc ètz a ns’explicar qu’en las atroperadas de monde lhevant halhas e escandint “Sang e Sòu” i èran de “brave monde” nostalgics d’ua epòca qui n’an pas viscut. Çò qui tròban de manca d’aqueth temps? La libertat (peus blancs e sonque)? La grandor (apeada sus l’esclavatge)?
Mes perseguim lo rasonament.
Imaginem qu’ua clica d’encagolats gascons d’extrèma dreta, aperem-la “Vaskonia Blanca”, e vieni har lo passacarrèra a Dacs o Pau en tot brandir Svastikas, har lo Sieg Heil e bramar “Dehòra los arabes”… E deurí anà’i dab eths, dab lo pretèxte que “Jo ne soi pas maishant, n’i soi pas sonque entà deféner la lenco gascona”? I anèssi, ne serí pas au mensh responsable de cultivar lèdas hregas d’aqueras? Si ben, que’n serí, e qu’aurí tòrt d’i anar.
A minima, lo “brave monde” qui se juntèn dab “Unite the Right” que devèn sustot estar de braves pegàs per anar atau legitimar lo KKK. L’arbo s’aprècia segon la hruta, e la hruta qu’ei lo programa suprematista blanc.
—
En resumit:
- S’ètz contra l’esclavatge en 1860, n’ànitz pas sus camps batalhèrs entà deféner la libertat de tiéner esclaus.
- Se n’ètz pas suprematista / neonazi en 2017, n’ànitz pas manifestar de consia dab los suprematistas, en ua protèsta per eths medishs organizada; ne pòrtitz pas bandèras nazis; ne desglàritz pas eslogans racistas; ne hèsquitz pas a truca-l’i-truca dab los antiracistas.

Lo general Lee en una carta dirigida al president Franklin deia:
Ni ha paucs, cresi, qu' en aqueste segle d'il·lustracion, no reconegan que l'esclavitut coma institucion es un mal moral e politic.
Lerone Bennett Jr. Historiador afroamerican.

#7 Las mòrs e las mentalitats qu’an evoluit despuish Lincoln, e Lincoln be las hesó evoluir en abolint l’esclavatge. A cada generacion los drets de las minoritats e deus individús que progrèssan pr’amor qu’èm mei tolerants e mensh repressius que los pairs (dab uas quantas excepcions com los repugnants creats deus quaus e hètz l’apologia).
Totas las vòstas pocejadas e denegacions ne càmbian pas lo FÈIT que los suprematistas blancs e son ua ultradreta racista, sexista, antisemita qui contunhan lo combat qui an perdut 150 ans a. E lo racisme de Lincon au sègle XIXau ne càmbia pas arren a çò que defenen los suprematistas en 2017, e ne justifica pas de militar per ua regression completa de tots los drets civius per las minoritats, los omosexuaus, e las hemnas.
Un còp mei : totas las revendicacions politicas, tot lo programa d’aquera casta qu’ei disponible; n’avançan pas mascats, que s’englòrian de çò qui pensan e proclaman pertot çò qui vòlen har:
- David Duke : “Niggers are basically primitive animals”; “Our clear goal must be the advancement of the white race and separation of the white and black races. This goal must include freeing of the American media and government from subservient Jewish interests.”
- Ann Coulter : “Women should not have the right to vote”; “If we took away women’s right to vote, we’d never have to worry about another Democrat [sic] president.”
—
(E entà non pas aver d’i tornar : lo Mike Godwin tanben que’us apèra nazis https://twitter.com/sfmnemonic/status/896884949634232320 + v. http://time.com/4837881/godwin-law-interview-2017/ )
Tanben :
https://img.huffingtonpost.com/asset/598f3e041500007d208b6476.jpeg?ops=scalefit_960_noupscale