Per estar corau, David Chétrit, ne n’ei pas mensh quauqu’un rigorós, que hè pròva d’escota, de paciéncia e autanplan qu’ei quauqu’un que carbura a 200 a l’òra.
 
Un òmi a la crotzada, en balans enter l’en dehens (la soa quita familha) e l’en dehòra deu pastoralisme pirenenc. Ingenior ecològ de formacion qu’a obtiengut un tresau cicle en biologia. A bèths còps filosòfe, que practica ua lenga accessibla e rica, precisa e sensibla qui hè compréner ua istòria o meilèu istòrias trenadas complèxas sus un long periòde de quaranta ans. Mediator de justícia: qu’ei lo mestièr que s’a causit e qui cultiva. Competéncia qu’a hicat au servicide l’escritura deu libe entà començar de crear un espaci informatiu, de reflexion e de desbat indispensable tà compréner çò qui e quin s’ei passat tà l’ors e taus òmis deus Pirenèus.
 
En ueit capítols enriquits e bordats de nòtas (de vint a setanta tà sengla partida), l’autor que teish lo son perpaus dab un sens segur de la formula e aunestetat dens un perpaus mesurat mes fèrme.
 
Se’s hè l’avocat n’ei pas deus prò o deus anti ors mes plan d’ua informacion clara, verificada e franca sus la problematica de la desapareishuda de l’ors deus Pirenèus.
 
Aqueth libe d’actualitat, sus un subjècte mediatic qu’ei shens qu’aquò: que’s serveish de la sociologia, la filosofia, la psicologia, la biologia, l’etologia e... per còp que’s refereish a un ideau politic. Las soas investigacions que hèn aunor a la qualitat verificada e referenciada de l’informacion que sia scientifica o istorica. La lectura deu libe non dèisha pas lo lector indemne. Un deus objectius que n’ei probable d’abranlar las certituds e de har mudar las linhas quaus qui sian.
 
Visions de la vita pastorau, de la montanha “sauvatja” vueita d’òmis e d’activitat umana (brembem-nse de l’eslogan Pyrénées: la frontière sauvage!) que’ s’afrontan despuish annadas. Lo hat qui aparí a l’ors brun deus Pirenèus que’s deu pensar en enjòcs naturaus solide, mes tanben economics, politics, culturaus...
 
Quaranta ans i a l’ors brun en tant qu’espècia n’èra pas en dangèr de desaparéisher de per lo monde. La question que nse podem pausar qu’ei la de saber se la disparicion de l’ors deus Pirenèus èra possible d’esvitar?
 
Lo libe que descriu los procèssus d’ua construccion institucionalizada de la question de l’ors en França. Qu’amuisha quin se hèn los grops de pression, quin son finançats e parièr peus poders publics, quin n’arriban a non pas mei pensar que’n tèrmis de proteccion deus lors interès pròpis o delor pròpi vision de la problematica, quin e vad de mòda l’ors, quin l’umanizan en lo quite temps que delegitiman e qu’estigmatizan los aulhèrs. Aquestes poblants montanhòus qui sabón parièr pendent millenaris víver dab l’ors dens los Pirenèus mentre que present pertot en Euròpa, que n’avèva inexorablament desapareishut!
 
Lo libe, se pleiteja tà quauquarren, que seré meilèu tà ua presa en man per las societats umanas de lor destinada au mei pres deu lor miei de vita. Que conta 40 ans d’errors, de manipulacions. E la resulta que pòt pareishé’n ruda. 275p. n’ei pas hèra long... a maugrat la mesa en perspectiva d’aubuns que poderàn trobar que l’efèit e n’ei drin lo de la lópia.
 
L’ors deus Pirenèus qu’ei l’istòria d’ua mòrt anonciada, hicada en scèna tà l’opinion publica, dabsolide la soa corriòla de boc emissaris.
 
Qu’amuisha per exemple lo marcandejar, la compromission e l’engana: ua autorota contra l’illusiond’un gran herumi sauvatge dens lo quite espaci com lo de l’auto e deu camion! David Chétrit que pensa un desbat franc e shens a priori enter tots los actors qu’ei necessari sus laquestion.
 
Enfin que diserèi qu’ei pres gran plaser a léger aquesta enquista non sonque plan bastida mes hòrt plan escriuta dab un bon divertiment a expressions com “grand mâle énervé”.
 
Se’n voletz compréner mei de la disputa sus la reïntroduccion de l’ors dens los Pirenèus qu’avetz ave procurar l’obratge shens nat dobte.
 
Tanben en libe electronic, edicion numerica.
 
L’entervista sancèra dens l’emission per Ràdio País d’En Ondas deu 6 de junh de 2012.
 
 
 
 
 
Domenja Lekuona
Ràdio País
 
 
 
_____
CHÉTRIT, David. La réintroduction de l’ours: histoire d’une manipulation. Editions Privat, 2012. 275 paginas.