Actualitats
Las emocions, sus scèna!
Se presentèt fa qualques jorns a Vielha lo darrièr libre de Pax Dettoni, que finançarà un projècte d'educacion emocionala a las escòlas de l'estat espahòl
Se presentèt fa qualques jorns a Vielha lo nòu libre de Pax Dettoni entitolat Emociones ¡a escena! (Emocions, sus scèna!). Lo libre, escrich en espanhòl, amassa las pèças de teatre de consciéncia de Qui sò jo? e Qui mane ací? escrichas en occitan per Dettoni, e a la presentacion s’associèt la representacion de qualques scènas d'aquelas pèças, çò rapòrta Aué TV.
L'argent que s'amassarà amb las vendas d'aqueste libre serà integralament destinat a un projècte apelat "En sus zapatos" (Dins lors sabatas) amb lo qual l'antropològa aranesa pòrta a las escòlas publicas de l'estat espanhòl lo teatre de consciéncia per trabalhar amb elas l'educacion emocionala, la resolucion positiva dels conflictes e l'empatia activa. Per acabar de finançar aquel projècte s'es tanben dobèrt un projècte de micromecenatge.
Dettoni a fach virar sas pèças de teatre en occitan un pauc pertot amb de subretítols en castelhan, catalan o francés. Per conéisser melhor la trajectòria de l'escrivana aranesa que demòra a Madrid, transcrivèm en seguida lo retrach que se publiquèt dins lo numèro 1084 de La Setmana.
Pax Dettoni la coneguèrem en 2011 gràcias a son òbra Qui sò jo?, una pèça de teatre en occitan aranés, traducha en cinc lengas, que nos convida a la coneissença de se e l’educacion emocionala. Un an pus tard, Dettoni fasiá una autra virada amb la pèça Qui mane ací?, qu’en aquela ocasion convidava a perpensar sus la libertat interiora, lo contraròtle de las emocions e tornarmai la coneissença de se. La pèça virèt en Aran e tanben en Barcelona amb de sostítols en catalan.
Pax Dettoni es licenciada en Antropologia Sociala e Culturala, en Sciéncias Politicas e en Sciéncias Entrepresarialas. Seguiguèt tanben un mastèr de Desvolopament Rural Sostenible e fin finala un mastèr d’Estudis Teatrals, sa granda passion. Ela consagrèt los primièrs dètz ans de sa carrièra professionala a la cooperacion internacionala en projècte de microcrèdits, a la formacion professionala e al desvolopament rural en Asia e en America Latina. Puèi tornèt al país per se virar devèrs lo desvolopament uman a travèrs del teatre.
Viu a Madrid e, de còps, en Aran, e l’objècte de son trabalh, ara, son los programas d’intelligéncia emocionala per d’entitats publicas e privadas per l’educacion o l’inclusion sociala. Tanben fa de conferéncias teatralizadas per convidar a la reflexion... e realiza de corses e obradors de teatre de consciéncia. A escrich e dirigit sièis espectacles de teatre e a publicat divèrses libres entre los quals soslinham L’intelligéncia del còr (publicat en catalan e espanhòl) e Puentes de Perdón [De pònts de perdon] (en espanhòl).
L’intelligéncia del còr
En abril de 2015, rescontrèrem Pax Dettoni per parlar de l’Intelligéncia del còr, un libre per chifrar a las emocions umanas, eissit de las doas pèças de teatre de consciéncia: Qui sò jo? e Qui mane ací?
Dettoni nos contèt que s’agís d’un libre qu’ajuda al legeire de venir mèstre de sas emocions. “Ei fòrça important gerir eth pensament entà deishar que aguest “jo” sigue cada còp mès gran, e que non siguen es emocions mès granes que jo”, çò nos contèt, en tot soslinhar que lo libre “non prepause pas de gerir aqueres emocions en quina direccion que sigue, mès ena direccion der amor, ena direccion dera generositat, dera acceptacion, dera gratitud e, fin finau, deth ben”.
Alara, l’escrivana aranesa insistiguèt sul tèma del perdon. “Ei en amor incondicionau a on i a tanben eth perdon, e er amor ar aute desinteressadaments”. Un an pus tard, publicariá Puentes de perdón, un libre consagrat a la mòrt e al perdon, e la tornèrem rescontrar per ne parlar.
“Era mòrt mos hè liures”
En aquela ocasion, Dettoni reconeguèt qu’aquel libre èra una de sas primièras idèas e lo que l’identificava mai. “Era intelligéncia deth còr ère un libre que venguie demanat pera trajectòria qu’auia hèt damb es pèces de teatre e es esturments pedagogics”.
Lo libre Puentes de Perdón es presentat coma se foguèsse una pèça de teatre. “A jo m’agrade eth teatre, jo sò ua hemna de teatre”, çò insistís Pax Dettoni, e justament es gràcias a aquel estil que l’escrivana se sentís mai a l’aise per prepausar de reflexions al lector.
Lo libre explica l’istòria de Juan dins lo darrièr matin de sa vida, quand se rend compte dramaticament que pòt pas morir en patz. “Era istòria de Juan en aqueth maitin quan se trape cara a cara damb era mòrt, se traparà cara a cara damb es sèt pecats capitaus e damb era paur, entà poder, a trauèrs d’aqueth afrontament arribar ath perdon, que pensi qu’ei molt important quan volem arribar a sénter era patz interiora”, çò precisa.
Es lo biais de cadun d’afrontar la mòrt, çò que marcarà lo biais de viure de cadun, e mai se “tanti còps viuem per inèrcia sense decidir de quina manèra vam a víuer, se com vam a abitar aguest temps. E coma abitam mos pòrte a com mos vam a morir: segons com a mòrt ua persona se pòt veir se com a viscut, se se’n va en patz o non”.
Dins aquel sens precisa: “Jo non sabi quan de luènh o apròp sò dera mòrt mès era mòrt si que da sens ara mia existéncia e as mies eleccions prenudes en libertat, açò pensi qu’ei molt important, era mòrt mos hè liures”.
Pendent la convèrsa, Dettoni afortís que dins sos libres vòl pas donar de conselhs, mas prepausar de possibilitats de reflexion. “Reflexionar, e dempús cadun escuelherà ena sua libertat”. Ansin, precisa que sa tòca es de prepausar “diferents modèls entà préner decisions”.
“Eth perdon ei important, fonamentau, e urgent”
“Eth perdon ei important, pensi qu’ei fonamentau, e non sonque fonamentau e important mès pensi qu’ei urgent enes nòstes societats. Pensi qu’era manca de perdon parle dera quantitat de violéncia que i a, dera quantitat d’òdi, d’agressivitat, de rancor, de set de venjança...”
Segon Pax, lo perdon ara es de manca “perque d’un costat s’ei associat a un hèt religiós”. Per ela, lo perdon es pas solament un fach religiós mas “ua qüestion d’umanitat que mos pòrte a convíuer damb nosati madeishi e damb es auti damb ua cèrta flexibilitat, damb ua cèrta tolerància, e damb ua cèrta salut”.
En mai d’aquò, nos explicava qu’en mai de perdonar a l’autre, es important de se perdonar a se meteis. En mai d’aquò, l’escrivana soslinha que tant important es perdonar coma demandar lo perdon: “Auer era umilitat de poder díder: «Escota, ac senti, desencusa, perdona-me»”. E assolida que la dolor es totjorn mens dolorosa se qualqu’un te ditz que te compren.
DETTONI, Pax. Emociones ¡a escena!. Editorial Círculo Rojo, 2017. 186 paginas, 12,33 èuros. Adquirible sul sit agapea.com.
L'argent que s'amassarà amb las vendas d'aqueste libre serà integralament destinat a un projècte apelat "En sus zapatos" (Dins lors sabatas) amb lo qual l'antropològa aranesa pòrta a las escòlas publicas de l'estat espanhòl lo teatre de consciéncia per trabalhar amb elas l'educacion emocionala, la resolucion positiva dels conflictes e l'empatia activa. Per acabar de finançar aquel projècte s'es tanben dobèrt un projècte de micromecenatge.
Dettoni a fach virar sas pèças de teatre en occitan un pauc pertot amb de subretítols en castelhan, catalan o francés. Per conéisser melhor la trajectòria de l'escrivana aranesa que demòra a Madrid, transcrivèm en seguida lo retrach que se publiquèt dins lo numèro 1084 de La Setmana.
Pax Dettoni: lo teatre, la consciéncia e lo perdon
Pax Dettoni la coneguèrem en 2011 gràcias a son òbra Qui sò jo?, una pèça de teatre en occitan aranés, traducha en cinc lengas, que nos convida a la coneissença de se e l’educacion emocionala. Un an pus tard, Dettoni fasiá una autra virada amb la pèça Qui mane ací?, qu’en aquela ocasion convidava a perpensar sus la libertat interiora, lo contraròtle de las emocions e tornarmai la coneissença de se. La pèça virèt en Aran e tanben en Barcelona amb de sostítols en catalan.Pax Dettoni es licenciada en Antropologia Sociala e Culturala, en Sciéncias Politicas e en Sciéncias Entrepresarialas. Seguiguèt tanben un mastèr de Desvolopament Rural Sostenible e fin finala un mastèr d’Estudis Teatrals, sa granda passion. Ela consagrèt los primièrs dètz ans de sa carrièra professionala a la cooperacion internacionala en projècte de microcrèdits, a la formacion professionala e al desvolopament rural en Asia e en America Latina. Puèi tornèt al país per se virar devèrs lo desvolopament uman a travèrs del teatre.
Viu a Madrid e, de còps, en Aran, e l’objècte de son trabalh, ara, son los programas d’intelligéncia emocionala per d’entitats publicas e privadas per l’educacion o l’inclusion sociala. Tanben fa de conferéncias teatralizadas per convidar a la reflexion... e realiza de corses e obradors de teatre de consciéncia. A escrich e dirigit sièis espectacles de teatre e a publicat divèrses libres entre los quals soslinham L’intelligéncia del còr (publicat en catalan e espanhòl) e Puentes de Perdón [De pònts de perdon] (en espanhòl).
L’intelligéncia del còr
En abril de 2015, rescontrèrem Pax Dettoni per parlar de l’Intelligéncia del còr, un libre per chifrar a las emocions umanas, eissit de las doas pèças de teatre de consciéncia: Qui sò jo? e Qui mane ací?
Dettoni nos contèt que s’agís d’un libre qu’ajuda al legeire de venir mèstre de sas emocions. “Ei fòrça important gerir eth pensament entà deishar que aguest “jo” sigue cada còp mès gran, e que non siguen es emocions mès granes que jo”, çò nos contèt, en tot soslinhar que lo libre “non prepause pas de gerir aqueres emocions en quina direccion que sigue, mès ena direccion der amor, ena direccion dera generositat, dera acceptacion, dera gratitud e, fin finau, deth ben”.
Alara, l’escrivana aranesa insistiguèt sul tèma del perdon. “Ei en amor incondicionau a on i a tanben eth perdon, e er amor ar aute desinteressadaments”. Un an pus tard, publicariá Puentes de perdón, un libre consagrat a la mòrt e al perdon, e la tornèrem rescontrar per ne parlar.
“Era mòrt mos hè liures”
En aquela ocasion, Dettoni reconeguèt qu’aquel libre èra una de sas primièras idèas e lo que l’identificava mai. “Era intelligéncia deth còr ère un libre que venguie demanat pera trajectòria qu’auia hèt damb es pèces de teatre e es esturments pedagogics”.
Lo libre Puentes de Perdón es presentat coma se foguèsse una pèça de teatre. “A jo m’agrade eth teatre, jo sò ua hemna de teatre”, çò insistís Pax Dettoni, e justament es gràcias a aquel estil que l’escrivana se sentís mai a l’aise per prepausar de reflexions al lector.
Lo libre explica l’istòria de Juan dins lo darrièr matin de sa vida, quand se rend compte dramaticament que pòt pas morir en patz. “Era istòria de Juan en aqueth maitin quan se trape cara a cara damb era mòrt, se traparà cara a cara damb es sèt pecats capitaus e damb era paur, entà poder, a trauèrs d’aqueth afrontament arribar ath perdon, que pensi qu’ei molt important quan volem arribar a sénter era patz interiora”, çò precisa.
Es lo biais de cadun d’afrontar la mòrt, çò que marcarà lo biais de viure de cadun, e mai se “tanti còps viuem per inèrcia sense decidir de quina manèra vam a víuer, se com vam a abitar aguest temps. E coma abitam mos pòrte a com mos vam a morir: segons com a mòrt ua persona se pòt veir se com a viscut, se se’n va en patz o non”.
Dins aquel sens precisa: “Jo non sabi quan de luènh o apròp sò dera mòrt mès era mòrt si que da sens ara mia existéncia e as mies eleccions prenudes en libertat, açò pensi qu’ei molt important, era mòrt mos hè liures”.
Pendent la convèrsa, Dettoni afortís que dins sos libres vòl pas donar de conselhs, mas prepausar de possibilitats de reflexion. “Reflexionar, e dempús cadun escuelherà ena sua libertat”. Ansin, precisa que sa tòca es de prepausar “diferents modèls entà préner decisions”.
“Eth perdon ei important, fonamentau, e urgent”
“Eth perdon ei important, pensi qu’ei fonamentau, e non sonque fonamentau e important mès pensi qu’ei urgent enes nòstes societats. Pensi qu’era manca de perdon parle dera quantitat de violéncia que i a, dera quantitat d’òdi, d’agressivitat, de rancor, de set de venjança...”
Segon Pax, lo perdon ara es de manca “perque d’un costat s’ei associat a un hèt religiós”. Per ela, lo perdon es pas solament un fach religiós mas “ua qüestion d’umanitat que mos pòrte a convíuer damb nosati madeishi e damb es auti damb ua cèrta flexibilitat, damb ua cèrta tolerància, e damb ua cèrta salut”.
En mai d’aquò, nos explicava qu’en mai de perdonar a l’autre, es important de se perdonar a se meteis. En mai d’aquò, l’escrivana soslinha que tant important es perdonar coma demandar lo perdon: “Auer era umilitat de poder díder: «Escota, ac senti, desencusa, perdona-me»”. E assolida que la dolor es totjorn mens dolorosa se qualqu’un te ditz que te compren.
DETTONI, Pax. Emociones ¡a escena!. Editorial Círculo Rojo, 2017. 186 paginas, 12,33 èuros. Adquirible sul sit agapea.com.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Ajustarai que, per ieu, dise ben "per ieu", deuriá semblar mai aquò l'escòla : una escòla de l'aprendissatge de la convivença, de la coperacion, en mai de l'i apréner las basas (escriure, legir, comptar). Una escòla que l'enfant i sariá pas desseparat de sa comunautat, de sas racinas, de son mitan naturau qu'es tanben lo nòstre de totes.
Una mena de segonda "ESCÒLA DE LA VIDA" !
Francament, aqueles tèmas devon se democratizar, devon èstre popularizats, activats !
Aquò tòca una categoria de subjècts bien enteressants per l'evolucion positiva de las conscienças e dals comportaments. Ne'n legissèm pas pro d'articles coma aquò. Gramecí, Jornalet, per l'aveire editat.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari