Miquèl Neiròlas es païsan dins una region occitana ont l’agroecologia se desvolopa dempuèi los ans 90. Lo trabalhaire occitan abòrda la question del desvolopament e de la plaça del païsan dins la nòstra societat e fa un ligam entre la lenga e l’agricultura.

Fau lo païsan en Forés, region ont se rencontran las lengas e culturas occitanas e arpitanas. L’agroecologia païsana es un corrent eissit de Via Campesina, organizacion lançaa en 1993 en Brasil per los Sens-Tèrra. An farjaa la nocion de sobeirenetat alimentària, lo drech daus pòbles de produire son alimentacion en respectar çò que manjan lo mond. Encuèi, amb 200 milions de sòcis, Via Campesina constituís la fòrça sociala la mai importanta au Mond. Dins nòstra Euròpa de l’oest, per nòstre nòrd de Mediterranèa, la païsanariá en tant que mond organizat capable de foncionar coma un organisme a franc desparegut dempuei los ans 60. La dependéncia au sistèma tecnic per la produccion de l’alimentacion a pas encara arrestat de s’accentuar. Lo taus de resiliéncia es franc feble, lo petròli ven a mancar, que fasèm? Que manjam? Lo problèma daus païsans es qu’achaptan ren. Per desvelopar lo productivisme sus la planeta los chau eliminar. L’ideologia dau desvolopament s’estacha a l’idèa qu’un país desvelopat quò es un país sens païsans! Diferentas estrategias son estaas mesas en plaça per reüssir lo prètzfach. La guèrra de 14 n’es una de remarcabla, putafinèt sustot de païsans, un païsanicidi, de païsans que putafinan d’autres païsans. Arribèt exactament au moment que se chaliá desfaire de la man d’òbra rendua inutila per la mecanizacion, en particular la dalhaoira de traccion animala. Martí chantava “Vòstre enemic èra pas l’alemand”, per los pòbles basco, occitan, wolof, amazigh e d’autres a se batre dau latz daus francés, l’enemic quò èra benlèu l’empèri colonial. Per lo soldard en tant que païsan, l’enemic quò èra pas, m’es aviaire, un soldard alemand païsan mai.
 
 
L’escòla preferida a la tèrra
 
Coma arma de destruccion de la païsanariá, l’escòla es redobtabla, los enfants que lai son anats vòlon pas mai èsser païsans. Transmet pas o pas gaire las coneissenças que fan venir autonòm. Matoub Lounés, grand actor de la dinamizacion de la cultura amazigh parlava de perversion culturala de l’escòla dins un contèxt de dobla colonizacion francoaràbia. L’ideologia dau desvelopament es en majoritat egemonica, es una forma de dominacion acceptaa per los que la subisson. Vos prenon vòstra autonomia, vòstra lenga, vòstra cultura mas aquò es per vòstre ben. Un parallèl se pòt faire entre monocultura vegetala e lenga e cultura monoliticas impausaas, una provòca l’esfondrament de la via dau sòl, l’autra redutz los pòbles a èstre mas qu’una populacion aculturaa. Silvia Peréz-Vitoria, autora dau Manifeste pour un XXIe sièclepaysan (Manifèst per un sègle XXI païsan) fai partia de La ligne d’Horizon (Linha d’Orizont) qu’òbra sus las questions de desvolopament e de la plaça de las païsanas dins la societat. Estúdia e fai la promocion de l’agroecologia de per lo Mond. Per los fondaors dau corrent agroecologic, i a coevolucion entre las societats e la natura. Estiman que las agriculturas tradicionalas son estaas las mai pertinentas per garentir los equilibris daus agroecosistèmas, ecosistèmas trabalhats per l’òme. L’agroecologia se concretiza d’un biais diferent a chasque luòc, li fai mestièr çò qu’es estat realizat sus plaça. La cultura e la lenga dau caire pòrtan la resultanta de l’observacion e de l’experimentacion de desenas e desenas de generacions de païsanas e païsans. Mas es pas coma aquò que o vei lo governament francés que vòl desvolopar l’agroecologia dins un “apròchi global e sistemic”. Ges de remesa en causa dau modèl, i a pas gaire d’ambicion e de clartat dins lo procediment, l’agricultura deu èstre “ecologicament intensiva”. L’agroecologia, s’es païsana, pòt pas venir d’en aut, d’una institucion e d’un biais uniformizat. Ven de las practicas païsanas, daus pòbles.
 
 
Complementaritat entre lenga e agricultura
 
L’occitan es la lenga que nos bada la pòrta de la significacion daus toponims. La microtoponimia es preciosa, nos baila d’informacions que poèm pas inventar sus la mena de sòl, l’exposicion, las culturas que marchan o pas, lo vent dominant, etc. Nos fai mestier que los scientifics sián au servici daus païsans. I a complementaritat entre saber popular e analisi scientifica. En agroecologia païsana aquò se ditz lo dialòg daus sabers. La contribucion d’agronòms, d’ecològs, d’antropològs, d’istorians, d’etnobotanistas, de geografs fai avançar l’agroecologia païsana. En Occitània, tenèm una etnobotanista, Josiana Ubaud, que participèt en 2016 a la Féta Entèrnacionâla de l’Arpetan, au collòqui “Por deman, noutra cultura un atot por l’agricultura”. Nos demontrèt la precision de nòstra lenga per descriure los païsatges, sa pertinéncia per comprene çò que se passa dins la natura e l’activitat agricòla e umana de nòstre caire. Afortís qu’existís un liam indefectible entre lenga, tèrra, gents que la cultivan, païsatges, toponims e varietat culinària. Pas mai subir l’ideologia dau desvolopament aquò vòl dire se bastir d’itineraris collectius dissidents, l’Ostal de la Semença de Lèger o fai. Es una associacion qu’a per vocacion de dinamizar las varietats de plantas cultivaas que disèm populacion. Aquelas semenças coma nòstras lengas son evolutivas, son dins las mans daus utilizaires. Lo desvelopament es bastit sus d’inegalitats, provòca la destruccion de la natura e de las societats. Per o despassar, los esplechs de recuperacion d’autonomia se devon marcar dins la duraa, las lengas nòstras permeton a l’agroecologia païsana de passar pas a costat de son objectiu, tornar inventar un modèl agricòla e de societat.
 
 
 
 
Miquèl Neiròlas
païsan occitan e arpitan
 
 

---

Article publicat sus La Setmana, amb qui Jornalet ten un acòrdi de cooperacion