La lenga ditz qu’après la mòrt d’un soldat roman, sa femna e lor enfant se n’anèron demorar dins la vila de Lydda —actualament Lod— en Judèa. Aquí, lo pichon Jòrdi, qu’es aital que se nomenava l’enfanton, cresquèt e foguèt educat dins la fe crestiana fins a l’edat de la majoritat, al tèrme de la quala jonguèt l’armada de Roma, ont foguèt de mai en mai promogut fins a far partida de la gàrdia de l’emperaire roman Dioclecian de Nicomèdia (Anatolia). Mas un eveniment qu’aguèt luòc en l’an 303 cambiariá per totjorn lo destin de Jòrdi.
 
Pendent aquela annada, l’emperaire Dioclecian promulgava un edicte qu’autorizava la persecucion dels crestians. Coneguda tanben coma “la Granda Persecucion“, foguèt la darrièra e la pus violenta e sagnosa de totas las persecucions que los crestians patiguèron durant l’Empèri roman.
 
E mai las persecucions aguèsson començat qualques ans abans, los primièrs emperaires volguèron pas dictar de leis contra los crestians. De fach, l’execucion dels crestians que la faguèt Neron en l’an 64 pr’amor de la sospechada implicacion d’eles dins l’incendi s’estendèt pas delà la vila de Roma. Pasmens, en aquel temps lo cristianisme èra pas plan acceptat socialament, pr’amor qu’èra considerat coma una vertadièra menaça per las tradicions de l’empèri roman, car sa creissença afeblissiá la cultura e las tradicions romanas, e per extension, tanben lo quite empèri. Los romans vesián los crestians coma una sècta secreta que se voliá pas integrar a la societat romana, çò qu’aumentèt mai encara la malfisança e las sospièchas sus eles.
 
Mas l’expansion del crestianisme èra en plena aviada e arribèt de devesir la societat romana. D’un costat, i aviá los partisans de la religion pagana que defendián los cultes tradicionals amb la tòca de metre pas en escac l’identitat romana, e de l’autre i aviá los defensors del cristianisme, que cada jorn ganhava de mai en mai d’adèptes, en aumentant a l’encòp la distància entre las doas parts. L’esquiçadura constanta que la patissiá la societat romana d’aquela epòca arribèt a l’extrèm que de membres d’una meteissa familha se denonciavan entre eles a las autoritats. Una mòstra d’aquela tension e d’aquel òdi se pòt veire dins los escriches de Tacit, qu’afirma que los crestians mostravan “odium generis humani” es a dire “d’òdi envèrs lo genre uman”, car lor tòca, çò cresiá el, èra d’avalir la cultura e la societat romanas.
 
Aquel refús absolut dels crestians envèrs las celebracions paganas prigondament enrasigadas dins la societat romana desvelhèt en l’emperaire Dioclecian una enòrma malfisança envèrs eles, que culminèt fin finala en una persecucion sens precedent que cessariá pas fins a l’arribada de l’emperaire Constantin que, qualques ans pus tard (en 306), metèt fin a aquelas persecucions amb l’Edicte de Milan (313), ont declarèt sa conversion al cristianisme en lo fasent venir la religion oficiala de l’Empèri. Roma èra mòrta e lo cristianisme aviá vencut, e amb aquò s’acabèron los martiris e las persecucions dels crestians en Occident, franc d’aquelas que la quita Glèisa catolica menèt contra los catars pendent l’Edat mejana en semenant la terror e la barbariá en Occitània.
 
Mas alavetz èra ja tròp tard per Jòrdi. Li avián copat lo cap davant las muralhas de Nicomèdia lo 23 d’abril de l’an 303 per ordre de l’emperaire Dioclecian, e venguèt un dels martirs del cristianisme. E serà justament aquel culte, que lo cristianisme practica envèrs los martirs, qu’inspirarà l’archevesque de Gènoa, Jaume de Voragina, pr escriure una larga agiografia durant la mitat del sègle XIII e atal convertir la  Legenda Sanctorum en un dels libres mai copiats de l’Edat mejana.
 
Coneguds tanben amb lo nom de “Legenda daurada“ (o “Legenda aurea“ en latin), los recits dels martiris dels crestians èran de grand realisme e possedissián una granda fòrça de conviccion.  De fach, tota l’iconografia crestiana occidentala es basada sus las scènas d’aqueles racontes amb una intencion doctrinala e la tòca de mostrar d’exemples que foguèt una ajuda de las bèlas a la difusion del culte e a l’espandiment de la Glèisa catolica, en tot venir una de las practicas primordialas de la transmission del cristianisme durant l’epòca medievala.Pasmens, segon qualques istorians —coma es lo cas d’Edward Gibboen o de Geoffrey de Sainte—, las persecucions de Dioclecian foguèron emplegadas sens fondament per tal d’aténher una difusion màger del cristianisme e de far de mai en mai d’adèptes.
 
Ça que la, e mai se las fidelitats istorica e filologica d’aqueles recits son contestablas, avèm pas cap de dobte que son la basa simbolica del cristianisme per excelléncia qu’es arribat a nòstres jorns. Un d’aqueles recits es inspirat, probable, del soldat roman Jòrdi, conegut tanben coma Jòrdi de Capadòcia, e son istòria es una de las mai celèbras de l’Edat Mejana, en arribant a venir la d’un sant venerat del cristianisme, e quitament son istòria es tanben assimilada per de cresenças afroamericanas e quitament musulmanas coma Mar Jirias o Al Khader.
 
Tre lo sègle IX apareis la legenda populara del cavalièr Sant Jòrdi sus un caval a véncer lo dragon, que s’estendèt lèu per Euròpa tota. Lo recit d’aquela legenda comença amb un dragon que cada jorn exigís un sacrifici en escambi d’aiga, mas après l’intervencion del sant martir que tua lo dragon totes sos abitants quitan lo paganisme e se convertisson al cristianisme. Lo simbolisme d’aquela legenda, segon una anciana interpretacion crestiana, explica que Sant Jòrdi simboliza los cresents, lo caval blanc la Glèisa e lo dragon lo paganisme, l’idolatria e quitament, pels pus extremistas, lo quite Satanàs.
 
De tot biais, seriá fòrça probable qu’un pagan diguèsse que la legenda de Sant Jòrdi es, en realitat, l’adaptacion crestiana del mite grèc de Persèu, que tuèt la gorgonaMedusa, salvaire d’Andromèda, amb qui se maridèt. Totun, aquel venerable sant e patron de cavalièrs e d’òrdres militars venguèt lo patron de fòrça endreches e apareguèt en fòrça escasenças dins los reialmes crestians per lor ajudar dins lor lucha contra los musulmans, coma es lo cas del rei aragonés Sanç Remires d’Aragon durant la batalha d’Alcoraç e de son filh Pèire Ir d’Aragon pendent la conquista d’Òsca. Es per aquela rason, en gratitud, qu’aquel rei nomenèt Sant Jòrdi patron del reialme d’Aragon en 1096. Lo ligam de Sant Jòrdi amb lo reialme d’Aragon serà talament grand que fin finala, pendent las Corts d’Aragon tengudas en 1461, se declarèt oficialament lo 23 d’abril “fèsta perpetuala, gardada, observada e celebrada solemnament”.
 
E, a causa de la coïncidéncia d’aquel jorn amb lo jorn internacional del libre, en Catalonha los amoroses se donan de ròsas e de libres, e las carrièras de l’ancian reialme d’Aragon s’emplisson d’autors que signan los remirables quasèrns ont la fantasia e la lectura permeton de conéisser de personatges meravilhoses e de viatjar fins als endreches extraordinaris ont òm i pòt solament anar amb l’imaginacion. A pena sens nos avisar, pauc a cha pauc, tombam d’un biais irresistible dins la lectura fins a demorar captivats per la magia de lors protagonistas, del temps que sus nòstra pèl e dins nòstra arma se desencadena un veritable revolum d’emocions. Quitament après aver legit lo mot “fin”, eles faràn totes partida de nosautres meteisses.
 
Amb mos melhors vòts. Aürós jorn de Sant Jòrdi!
 
 
 
 
Griselda Lozano