Sempre es regaudissent d’aprene l’espelida d’un ostal novèl d’edicions. Joan Daròt e Danièl Daumàs venon de crear las edicions “Parole” a Artinhòsc en Provença. Dins l’engimbradura de lor catalògue, los editors an pensat dobrir una colleccion de tèxtes bilingües titolada “Bifàcia”. Aqueste “Tròcs de vida” n’es lo primièr tòme.
 
Ai de longa -e contunharai probablament fins al darrièr badal- combatut l’idèia de publicar de libres bilingues. Es per nautres una question de dignitat. Soi tras que favorable a las traduccions, mas pas a l’edicion de libres bilingues. Çò pus òrre es quand los editors editan de libres bilingues amb la traduccion del tèxte original “en miralh”, valent a dire subre la pagina d’en fàcia. Traparètz totjorn un arganhòl, vòli dire un ensenhaire, per vos afortir fòrt e mòrt qu’es un biais pedagogic per aprene la lenga. Contunhi de pensar que la pedagogia es una causa plan tròp seriosa per èsser fisada als ensenhaires. O alara los ensenhaires an pas jamai ensenhat… Cal, ça que la precisar, a lor descarga, que son estats formatat per “la votz de lor mèstre”.
 
Almens los editors artinhoqueses agèron l’idèia de publicar “dos libres en un”, se gausi dire. Se trapa lo tèxte dins una lenga d’un costat del libre e lo tèxte dins l’autre lenga de l’autre costat, lo tot cap e tufa. Es la rason per laquala soi estat obligat de mencionar dins lo nombre de paginas 67 + 77. Es un biais de far que se volfriá un pauc mens vergonhós que la publicacion en miralh, mas que denòta encara bravament una alinenacion certana, coma diriá l’Autre.
 
Alavetz, amb aquel sistèma pagatz un bravament car las 61 paginas de tèxte en lenga nòstra. 19 èuros lo tot, fa car la pagina. Exactament 31 centimes d’èuro, se volem butar per l’absurde e a cima lo rasonament. Es una rason de mai per laquala soi contra la publicacion bilingua. Cada version del tèxte deu aver son volume, un punt es tot. Urosament IDECO publica de libres, de romans, pas qu’en lenga nòstra. Coma que l’edicion unilinga es tanben possibla, e mai aquò desplase als nòstres amics Joan Daròt e Danièl Daumàs.
 
Pausi una question inocenta a Joan Daròt e Danièl Daumàs: an eles ja vist un volume bilingue francés-allemand d’Hermann Hesse? Non pas, cada version a son volume. Aquel afar de libres bilingües se retròba pas qu’en situacion de diglossia, aquí ont una lenga prautís los agacins a una autra. Mas d’aquò Danièl Daumàs a mina de se’n chautar que per el es tan occitan coma francés. Es coma los esquizofrènes. Se desdobla la personalitat per se poder pensar en pensaire, una còp dins una cultura, un còp dins una autra. Nos explica longament que “o volguessem o non, lo francés es tanben l’autra lenga d’aqueles que parlan occitan”. Oltra que nòstres compatriòtas transalpins se son pas vistes impausat lo francés coma “autra” lenga, caldriá pas que Danièl Daumàs nos prengue per èsser tombats de la darrièra pluèja: lo francés l’avem pas causit! Fa mina d’o saupre pas es nos prene per de colhas. Mas caisarem pas dins la trapèla e lo que se pensa nos desmemoriar es pas encara nascut.
 
Per çò que cal saupre que, justament, se tracha pas aquí de traduccion. Danièl Daumàs a escrit dos còps los meteisses tèxtes. Es aquí que lo desdoblament programat, e doncas programable, es interessant. Un jorn te viri lo boton amb la sageta sus “occitan”, un autre jorn te viri lo boton amb la sageta sus “francés”, e fai tirar Mariús! La maquina se met a crear tamplan dins una lenga coma dins l’autra. Es probablament que per capitar a un tal espet, una tala gimnastica intellectuala cal poder saupre nadar al sessús de tot nacionalisme. Estant que l’autor nos preven sens qu’òm li demande res: es refractari a tot nacionalisme emai se , de fach, fa de regionalisme a la felibressalha.
 
Aquò èra la forma, mas i tanben los tèxtes. Aquestes son luènh d’èsser omogènes. D’en primièr lor estructura es desparelha: d’unes son de racontes, d’autres de novèlas realistas o fantasticas, d’autres son de legendas e n’i a tanben que revertan de simplas notícia istoricas. Aquestes, francament, òm se demanda çò que fan aquí dintre. Caison aquí coma un pesolh dins la sopa. Mas n’i a tanben, e o anavi desbrembar, que semblan ni mai ni mens qu’a una redaccion quasi jornalistica de fachas divèrsas mai o mens recentas. Aquela mescladissa daissa al legeire un reiregost de gasanhada a la preissa dins l’engimbradura de l’ensems.
 
Tot comptat e rebatut, los tèxtes mai capitats son las legendas o çò que pòdi ieu considerar coma legendas. Aquestas carrejan naturalament lor carga de fantastic e de mistèri que fan pauc o pro somiar lo legeire. Son dins aquesta que l’escrivan sembla s’èsser lo mai implicat.
 
Tocant a la lenga, la trapi un pauc tròp aproximativa, mal assegurada, amb una soma de francismes consequenta. La lenga me sembla pas pro trabalhada, mal mestrejada per l’autor e doncas de mal legir e de mal digerir pel legeire. Aqueste, plan sovent, capita pas a trapar de plaser dins la legida d’aquestes tèxtes. Mas urosament i a d’excepcions e se i trapa tanben de pèças polidas, agradivas. Mas mèfi! Que d’unas saufinan una nostalgia quasi felibrenca.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
 
_____
DAUMÀS, Danièl. Tròçs de vida. Edicions Parole, collecion Bifàcia, 2004. 67+77 paginas.