Sus la mitica tèrra de Kalevala, ont los embelinaments e sortilègis sorgisson de la magia dels mots, la legenda conta que, abans que lo temps existiguèsse dins l’univèrs, dins l’immens vuèg i aviá sonque un abisme marin ont abitava la bèla divessa de la natura Ilmatar, coneguda pereu coma Luonnotar. Aquela bèla e jove divessa passava son temps a comptar los arcs de seda e a jogar joiosament amb lo vent sens pensament màger fins que sentiguèsse un desir irrepressible d’èsser maire. Plena d’aquela doça esperança, esperèt pacientament. Totun, son desir èra pas contentat, e ela tombèt pauc a cha pauc dins la malenconiá.
 
Son amic, lo vent, assajava de distraire e alegrar la jove divessa en careçant son bèl pel long, mas ela èra a pena capabla d’aviar un leugièr riset. Lo vent, sempre mai afligit per la prigonda tristesa d’Ilmatar, faguèt sorgir amb sa magia un irrepressible desir entre ambedós per aver una apassionada amorada entre las èrsas e engendrar lo filh que desirava tant la jove divessa.
 
Ilmatar foguèt prens pendent sèt cents trenta ans. Aürosa, la jove divessa passava sa doça espèra a s’amusar dins las èrsas o a se pausar dins la mar. Un jorn, Ilmatar s’endormiguèt prigondament dins la mar en daissant un genolh fòra de l’aiga ont nisèt un aucèl que pondèt sièis uòus d’aur e un de fèrre. Quand la jove divessa s’alcèt, los uòus esquilhèron e se rompèron dins la mar, e de lors cauquilhas sorgiguèron lo cèl e la tèrra. Los mujòls s’amassèron per formar lo solelh e de las claras nasquèt la luna. Mas demorava encara de pichons tròces esparpalhats dins la mar, e d’aquestes nasquèron las estelas. Davant tanta beutat, Ilmatar, esmoguda, decidiguèt alara de crear los continents e las mars. Trenta ans après aquel aveniment, en aquel bèl luòc naisseriá son filh desirat Väinämöinen que, per gratitud envèrs sa maire, la daissèt tornar als cèls.
 
Lo nenet Väinämöinen teniá de poders extraordinaris. Totun, semblava un vièlh òme. Pasmens,  aquel orfanèl aguèt de nadar solet dins la mar durant uèch ans abans de trobar la tèrra ferma ont, seguissent los conselhs del dieu Sampsa, plantèt las primièras granas per que la tèrra foguèsse cultivada. Mas quatre verges sortiguèron de l’aiga e cremèron tot çò qu’aviá crescut sus la tèrra, e dels cendres cresquèt un arbre que s’apoderèt de l’aire e de la tèrra.  Väinämöinen, alara, cridèt ajuda a sa maire, que li expliquèt cossí fabricar una destral amb la quala tombèt aquel arbre. En sa plaça plantèt un beç per que poguèsson nisar los aucèls. E amb sa poderosa votz cantava totes los jorns de cants magics per poblar de flors, plantas e  animals sa bèla tèrra de Kalevala.
 
Mas, amb lo temps, Väinämöinen sentiguèt lo desir de se trobar una esposa. Totun, abans de partir en sa cèrca, foguèt desfisat pel jove e vanitós eròi Joukahainen. E mai semblèsse un vièlh, las extraordinàrias fòrça e magia de Väinämöinen venquèron lo jove eròi que sollicitèt son perdon en cambi d’ofrir sa sòrre Aino coma esposa. Väinämöinen, encantat d’aquela proposicion, accèpta e espèra que Joukahainen torne amb sa sòrre.  Totun, la jove Aino rebuta l’idèa de se maridar amb un vièlh e se nèga dins la mar. La tristesa envasís Väinämöinen e sa maire, del cèl estant, assaja de lo consolar en li indicant per mejan del mormolh del vent l’endrech ont poiriá trobar una esposa. Väinämöinen bastís amb son cant una nau e desmarra  vèrs la tèrra perpetualament gelada de Pohjola.
 
Mas lo vanitós Joukahainen n’a coneissença e decidís de l’i esperar per se venjar. Quand  Väinämöinen arriba a Pohjola, Joukahainen lo revèrsa amb son arc, e tomba dins la mar. Al mièg d’aquela tèrra gelada, nafrat e sol, Väinämöinen se sent terriblament perdut e se met a plorar. Es alara qu’una vièlha s’apròcha per li ofrir sa filha coma esposa. Es Louhi, la reina e masca de Pohjola, e en cambi demanda a Väinämöinen que batisca un artefacte magic apelat Sampo. Totun, Väinämöinen sap pas cossí lo bastir, e per ansin partís en cèrca de l’etèrne fabre e fargador Ilmarinen, que refusa de se gandir a Pohjola. Alora, Väinämöinen desfís Ilmarinen de pojar dins un avet e lança un embelinament per qu’una ventòria mande lo fabre a Pohjola bastir Sampo.
 
Lo primièr jorn, lo fabre Ilmarinen bastís un arc d’aur, mas aqueste escond dintre un esperit malin qu’exigís una victima totes los jorns. En consequéncia, lo fabre lo gèta tornarmai al fuòc. Lo segond jorn, apareguèt una bèla nau d’aur amb de rems de coire, mas teniá un còr impacient e marrit qu’incitava a la guèrra. En consequéncia, lo fabre la getèt tornarmai al fuòc.  Lo tresen jorn, apareguèt una vaca de metal amb de banas d’aur e  lo solelh e las estelas sul front, mas teniá un caractèr agressiu, e la deguèt tanben escampar dins lo fuòc. Lo quatren jorn, apareguèt un araire mas el tanben èra defectuós, e en consequéncia, desesperat, Ilmarinen decidís d’embelinar lo vent per qu’inspire lo fuòc de sa farga. Après tres jorns de fòrt vent,  l’artefacte Sampo finís que pren la forma d’un molinet magic que produtz de cerealas, de sal e d’aur.
 
Quand Louhi,  la reina masca de Pohjola, ten Sampo entre mans, l’escond sul pic dins lo Mond  sosterranh per que degun mai i aja pas accès. Puèi, complís pas la promessa de donar sa filha en maridatge e fòrabandís Ilmarinen. Los eròis de Kalevala, se vesent ansin traïts, decidisson enfin de luchar contra Louhi per recuperar Sampo. Mas, al cors de la batalha, lo magic artefacte tomba dins la mar e se pèrd jos las aigas. Totun, lo coratge de Väinämöinen li permet,  al darrièr moment, de ne recuperar de sas mans qualques tròces qu’entèrra quand torna. Aquestes seràn los responsables de la futura prosperitat de la tèrra de Kalevala,  que se referís allegoricament a Finlàndia.
 
Aquela epopèia, plena de metafòras, d’allegorias e d’ensenhaments, e transmesa oralament amb sos cants de generacion en generacion per las maires a lors enfants tre la mai tendra enfància, fa partida de l’ampla riquesa literària e istorica de la mitologia nordica que foguèt compilada pel botanista Elias Lönrot al sègle XIX,  gràcias al collectatge de cants eiretats dels païsans. Per tant, es pas estonable que maites especialistas ajan establit una relacion dirècta entre Kalevala e cèrtas òbras literàrias actualas coma la de Tolkien, autor del Senhor dels anèls e del Hobbit. Ansin coma a servit d’inspiracion e d’omenatge d’autres autors, coma lo compositor  Jean Sibelius, que compausèt un grand nombre d’òbras musicalas  basadas sus  Kalevala e que son protagonista principal es Väinämöinen o, coma aven dins lo roman Òc, qu’aperten a la literatura occitana contemporanèa,  ont un de sos protagonistas es lo finlandés Eetu, que nos parla dels mistèris e secrets melhor gardats de la magica Kalevala.
 
En plen sègle XXI, malgrat las avançadas tecnologicas e lo progrès de la sciéncia, las creacions literàrias contunhan de s’enriquir de legendas e epopèias de multiplas civilizacions que se son espandidas non solament en Euròpa mas tanben dins la rèsta del Mond.  Gràcias a elas, a l’imaginacion e a la fantasiá, l’èsser uman pòt alargar sa ment e créisser en tolerància e en libertat. Tot comptat e rebatut,  los libres tenon l’extraordinària magia de nos transformar en melhoras personas e de nos rendre a l’encòp liures. E mai se sèm embarrats, captius o desesperats, aquela nòbla magia nos permetrà tostemps de nos escapar vèrs de luòcs extraordinaris ont es possible de trobar l'espèr amb nòstra pròpria arma.
 

 

Griselda Lozano