Tiò, tiò, qu’am la libertat d’expression. Aquò significa podèm díser tot çò qui volèm shens paur d’estar arrestats per la polícia. (Bon, que cau precisar totun qu’i a ua lei en França qui limita aquera libertat a maugrat de peticions e lo sosteng de personalitats, shens de resultat, mès que serà un aute debat). Tots los país deu monde ne gausisson pas d’aquera libertat. Qu’ei un dret de l’òmi indispensable. Jo, per exemple, podi traversar la carrèra ed anar díser çò qui pensi au men vesin. Eth tanben que’m poderà respóner en tota libertat. Qu’ei un progrès.

Mès libertat d’expression ne vòu pas díser libertat d’estar entenut. Imaginatz que la scèna se dabane aus Estats-Units en 2002. Voli convéncer au men vesin de çò que las armas de destrusida massiva be son ua engana, e que ne cau pas anar har la guèrra tad aquò. Se soi capborrut, que’u podi har cambiar d’avís a l’entorn d’un veire de vin o d’ua tassa de cafè. Aurí convençut ad ua persona! Benlèu dab chicòi esfòrç podi convéncer la mea hemna e la mea hilha, los mens pairs o quitament collègas deu burèu. Mès de qué podi har en fàcia de la maquina de propaganda de la television qui demostra d’un biaish convencent cada matin e cada ser, a cada òra sus cada cadena, qu’Iran ei un dangèr pr’amor de las armas de destruida massiva? De qué podi har en fàcia d’ua maquineria de propaganda estatau qui tòca millions de personas? La luta ei inegala, non pas?
 

Sabi de plan que prénguer un exemple american balha l’avantatge de botar lo legidor deu men costat quan òm coneish la popularitat de las politicas exterioras deus govèrns deus USA per aquestes torns. Prenguem lavetz un exemple mei pròche dens lo temps e l’espaci: l’ahar Merah. Aqueth eveniment n’a pas escapat a degun, solide, e cadun a seguit desalenat lo "climax" finau au finestron, lo "fòrt Chabròl" mondin on un tipe solet shens ostatge ei demorat trenta-duas òras d’aviada assetjat per un cinquantenat de "ninjas" suber-apracticats. Tot çò qui tocava l’ahar, dinc aus mei mendres detalhs, ei estat explicat, tornat explicar, analizat e comentat a la television (Per exemple la descripcion deu murtrèr : petit, gròs, la pèth clara, los uelhs blaus, ua marca sus la gauta). Enfin, quan lo pair de Merah ditz que vòu atacar en justícia França per aver executat lo son hilh, lo reclam ei fòrt, quan la soa avocata ditz possedir pròvas de çò que lo hilh deu son client ei benlèu innocent, lo percentatge d’artícous e de reportatges sus aqueste subjècte cad brutaument dinc a har lo hèit inaudible.
 

Lo debat n’ei pas de saber s’aqueth ahar pudís a l’entenut de periòde electorau o pas (Perpausi un concors: trobar un mot per revirar lo francés "barbouzerie"), lo debat ei de saber perqué la classa jornalistica ei tostemps unanima per prénguer cada version oficiau per paraula d’evangèli shens semblar pausà’s questions. Ua responsa pòt estar que: "Quan véses lo prètz deus apartaments a París, comprengues perqué la règla d’aur ei l’autocensura".
 

I a mèdias independents? Tiò, adara qu’i a lo Jornalet solide! M’agradaré fòrça d’aviar un debat sus aqueste subjècte. Dens ua democracia, l’informacion ei primordiau. Per se har ua opinion, los electors vésen lo monde qui’us entorneja capvath lo finestron. L’accionari màger de TF1 e de LCI ei lo Francis Bouygues, testimòni au dusau maridatge e pairin deu hilh deu Nicolas Sarkozy, lo president de France Télévision, Rémy Pfimlin, ei estat nomentat peu … Nicolas Sarkozy, lo president de Vivendi, proprietari de Canal+ ei lo Jean-Bernard Lévy, nomentat un còp èra au cap de l’institut Mines-Télécom peu … Nicolas Sarkozy. La presidenta deu directòri d’Arte-France, Véronique Cayla, causida peus accionaris "devath l’impulsion deu … Nicolas Sarkozy" (Wikipedia). Au conselh de susvelhança de M6 trobaratz au Bernard Arnaud, testimòni au purmèr maridatge de … Nicolas Sarkozy. Que’s cau estancar aquí, atz benlèu comprés en quaus condicions las eleccions qui arriban se van debanar au nivèu de l’informacion.


* Parlarèi de rugbi cada dimars e de societat cada purmèr dimenge deu mes.