Opinion
Lo Creissent es Occitània
Lo Creissent es la zòna en forma de mèja luna, tot au nòrd d'Occitània, ont se parla de varietats d'occitan que fan una transicion vèrs lo francés (o la lenga d'oïl). Ansin lo Creissent englòba las vilas de Garait, Montluçon e Vichèi e compren una granda part de las regions tradicionalas de la Marcha Lemosina e de Borbonés; se tròba dins las regions administrativas de Peitau-Charantas, dau Centre, de Lemosin e d'Auvèrnhe.
Los parlars creissentés, pro fragmentats, se pòdon classificar coma de varietats septentrionalas e extrèmas de l'occitan lemosin e de l'occitan auvernhat. Mas avís! Chal ben precisar que lo lemosin e l’auvernhat, en defòra dau Creissent, non son pas de dialèctes francizats e que lors estructuras occitanas son ben solidas...
La francizacion daus parlars creissentés es sobretot fonetica, per exemple es frequent de pas prononciar la -a finala ni la -e finala. Totun se pòt trobar una diferéncia fonetica entre -a finala, muda, e la terminason -as que sovent se pronóncia franchament [a]. Per contra, dins lo domeni dau lexic (l’inventari daus mots), de la morfologia (la forma daus mots) e de la sintaxi (l’òrdre daus mots), lo creissentés subís un pauc mens durament l'influéncia dau francés e garda tot plen de formas que son autenticament occitanas.
La majoritat daus lingüistas qu'an estudiat lo Creissent estiman que los traits occitans lai son dominants e pus fòrts que los de la lenga d'oïl. O legissèm dins los estudis convergents de Carles de Tortolon, Octavian Brenguièr, Simone Escoffier, Jacques Pignon, Guilena Brun-Trigaud, Liliane Jagueneau, Wolfgang Dahmen o Nicolau Quint... D'autres grands lingüistas coma Pèire Bèc o Juli Ronjat son pus prudents per reconéisser l'occitanitat dau Creissent mas la refusan pas categoricament.
Pro de publicacions localas demòstran qu'una consciéncia occitana existís dins lo Creissent. Lai trobam d'erudits, de monografias e de sits web qu'insistisson amb una granda fiertat sus lo fait que la Marcha e Borbonés son lo luòc d'encontre de la lenga d'òc e de la lenga d'oïl. Tot lo movement occitanista deu prene consciéncia, donc, que lo Creissent es una part integranta d'Occitània: de fait, sos abitants se mòstran puslèu favorables au principi d’una valorizacion de la cultura occitana, coma dins la rèsta dau país.
Robèrt Lafont, nòstre grand pensador de l'occitanisme, me diguèt un jorn que las zònas frontalèiras d'Occitània, en general, son animadas per una consciéncia culturala fòrta; e m'expliquèt que los abitants dau Creissent, pro conscients que son d'èsser aus limits de las tèrras d'òc e d'oïl, an una percepcion de la frontèira culturala que sembla la daus abitans de las Valadas, de Bearn o d'Aran...
Las representacions abitualas de l'occitanisme devon integrar melhor aquò: en comptar lo Creissent, Occitània s'espandís realament sobre de franjas de las regions administrativas dau Centre e de Peitau-Charantas. Son ben en Occitània las mitats —òc ben, las mitats— daus departaments d'Alèir e de Charanta. Maitot i a de comunas occitanas dins las franjas sud daus departaments de Vinhana, Endre e Char: citem Santa Sevèra d'Endre, ont Jacques Tati rodèt son filme celèbre Jour de fête, e l'escòla de pintura de Crosenc [Crozant].
Los parlars creissentés, pro fragmentats, se pòdon classificar coma de varietats septentrionalas e extrèmas de l'occitan lemosin e de l'occitan auvernhat. Mas avís! Chal ben precisar que lo lemosin e l’auvernhat, en defòra dau Creissent, non son pas de dialèctes francizats e que lors estructuras occitanas son ben solidas...
La francizacion daus parlars creissentés es sobretot fonetica, per exemple es frequent de pas prononciar la -a finala ni la -e finala. Totun se pòt trobar una diferéncia fonetica entre -a finala, muda, e la terminason -as que sovent se pronóncia franchament [a]. Per contra, dins lo domeni dau lexic (l’inventari daus mots), de la morfologia (la forma daus mots) e de la sintaxi (l’òrdre daus mots), lo creissentés subís un pauc mens durament l'influéncia dau francés e garda tot plen de formas que son autenticament occitanas.
La majoritat daus lingüistas qu'an estudiat lo Creissent estiman que los traits occitans lai son dominants e pus fòrts que los de la lenga d'oïl. O legissèm dins los estudis convergents de Carles de Tortolon, Octavian Brenguièr, Simone Escoffier, Jacques Pignon, Guilena Brun-Trigaud, Liliane Jagueneau, Wolfgang Dahmen o Nicolau Quint... D'autres grands lingüistas coma Pèire Bèc o Juli Ronjat son pus prudents per reconéisser l'occitanitat dau Creissent mas la refusan pas categoricament.
Pro de publicacions localas demòstran qu'una consciéncia occitana existís dins lo Creissent. Lai trobam d'erudits, de monografias e de sits web qu'insistisson amb una granda fiertat sus lo fait que la Marcha e Borbonés son lo luòc d'encontre de la lenga d'òc e de la lenga d'oïl. Tot lo movement occitanista deu prene consciéncia, donc, que lo Creissent es una part integranta d'Occitània: de fait, sos abitants se mòstran puslèu favorables au principi d’una valorizacion de la cultura occitana, coma dins la rèsta dau país.
Robèrt Lafont, nòstre grand pensador de l'occitanisme, me diguèt un jorn que las zònas frontalèiras d'Occitània, en general, son animadas per una consciéncia culturala fòrta; e m'expliquèt que los abitants dau Creissent, pro conscients que son d'èsser aus limits de las tèrras d'òc e d'oïl, an una percepcion de la frontèira culturala que sembla la daus abitans de las Valadas, de Bearn o d'Aran...
Las representacions abitualas de l'occitanisme devon integrar melhor aquò: en comptar lo Creissent, Occitània s'espandís realament sobre de franjas de las regions administrativas dau Centre e de Peitau-Charantas. Son ben en Occitània las mitats —òc ben, las mitats— daus departaments d'Alèir e de Charanta. Maitot i a de comunas occitanas dins las franjas sud daus departaments de Vinhana, Endre e Char: citem Santa Sevèra d'Endre, ont Jacques Tati rodèt son filme celèbre Jour de fête, e l'escòla de pintura de Crosenc [Crozant].
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Per de rasons de familha, sejorni sovent dins la Bassa-Marcha, e pòdi confirmar qu'es ben d'occitan que se parla. Lo temps de comprendre que lo "garrolh" èra mon "gran turc", que "l'oelha" èra ma "fea"... Vos disi pas, au començament, lei dificultats quora ma frema me demandava un autís, qu'ela coneissiá unicament lo nom que s'emplega dins lo relarg e ieu unicament aqueu niçard!
E vos asseguri que, cada còup que lo Ives Lavalada es passat en cò de la familha de ma frema, s'es pas trobat despaïsat!
Ailàs, lei gents dau relarg an pas totjorn consciença d'aquesta occitanitat. Me sovèni que, ajudat per Ives, aviáu normalizat una cronica pareissuda dins lo bulletin municipau de Bussièra-Peitavina e, en felicitant la Comuna per la dicha cronica, li aviáu explicat que sariá estat ben de l'escriure dins una grafia coerenta e respiechosa (èra dich cortesament, en explicant lo coma e lo perqué e en prepausant l'ajuda de l'IEO...). Mai la responsabla de la cronica s'èra sentida ofensada e aviá decidit immediatament d'arrestar sa cronica...
Que cau defénder era luenga nosta pertot a'n ei parlada. Visca 'th Creishent occitan !
#5 @ A Maime — Es d'auvernhat amb una chausida de formas unitàrias, convergentas ("diasistematicas"). Donc la semblança amb lo lemosin es normala.
#4 Chambon , segon l'IEO Lemosin, es au limit entre lo parlar marchés e lo parlar auvernhat. Mas la linga de Granier es mai que mai 'na linga literària, un lemosin emb arcaïsme e formas marchesas. Pense que pas parlava entau.
Per çò qu'es de la consciéncia occitana (o au mins d'èsser diferent) se vei pas nonmàs chas los erudits. L'IEO Lemosin ditz que los marchés, mai que mai los en limit dau domeni d'òc, an consciéncia de pas èsser daus berrigauds, quitament si an de las difficultats per compréner lo lemosin. An mai consciéncia de lor parlar e mai envia de lo defendre.
Dau costat borbonés, ente passe dos ans per lo trabalh, se vei la consciéncia d'èsser auvernhat o pas. 'Na collega me disset un jorn (era de Molins) "sem pas auvernhats, sem borbonés, sem nonmàs ratachats administrativament a l'Auvèrnhe". Mas lo monde de Vichèi se disen auvernhats. Autre exemple : a una conferéncia sus la sanfònha a Montluçon, un dau frair Paris (sabe lo quau) expliquet que chantavan pas los Nadaus montluçonés perque "es pas lo mesme patois, lo comprenem pas".
#2 Dija-me Domergue, dins quau parlar as-tu escrich ton article? Sembla dau lemosin mas lo "chal" fai estranh (mai bas-lemosin que lo demai dau texte).
Sabi pas se lo Chambon de Voeza, en Combralha, fa partida del Creissent o s'es de dialècte lemosin o alvernhat (aquò se discuta), mas vòli rementar qu'es lo país de Pau-Loís Granièr, qu'es un autor major de la literatura occitana al sègle vint, e que totjorn seguèt virat de cap a Catalonha.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari