Opinion
L'estandardizacion de l'occitan (III): la fallàcia dels estandards dialectals
Òc, que prepausi un sol occitan estandard per normalizar Occitània e sa lenga. Òc, perqué aital Occitània pòsca aver una lenga que servisca per çò que servisson las lengas dels païses normals: per se comunicar, per charrar, per far de politica, per escriure de jornals, per aver d'estudis scientifics sus qué que siá en occitan, per far l'amor, per s'enrabiar, per protestar contra la comuna, lo departament, la Region... En fin, per viure.
E encara mai! Vòli tanben un sol occitan estandard, e pas qu'un, perqué aimi plan las varietats localas de l'occitan e soi vertadièrament preocupat per lor santat. Sabi pas se serem capables de las salvar, mas, en tot cas, aquò sonque serà possible s'avèm un sol estandard, e non pas quatre, cinc o sièis estandards "dialectals" coma qualqu'uns prepausan. Òc, encara que semble incresible e contradictòri, sonque podrem salvar las varietats localas s'avèm un solet estandard. E, doncas, tots los que volèm vertadièrament salvar las varietats localas devèm defendre un sol estandard. Çò que se passa, e pensi qu'es una de las grandas messorgas de l'occitanisme, es que n'i a plan que dison que vòlon salvar las varietats localas e vertadièrament çò que vòlon es impausar lor varietat locala als autres perqué, aparentament, a una tradicion e una "identitat" plan fòrta. E vau ensajar de m'explicar.
I a de mond que pensa que cal salvar las varietats localas de l'occitan perqué es un patrimòni e/o perqué las gents o senton coma quicòm que los aparten. Òc, i soi d'acòrdi. E ara vos prepausi lo jòc de far una progression ipotetica de çò que se passariá, sonque a rapòrt de la "salvacion" de las varietats localas, se desvolopèssem aquestes quatre, cinc o sièis estandards –es curiós qu'aquestas gents que defendon aquesta posicion se meton quitament pas d'acòrdi sus quant d'estandards dialectals caldriá far.
En general, e resumidament, los que defendon aquesta opcion, prepausan un estandard pel lengadocian, un pel gascon, un pel provençal, e –e aquí arriban las batèstas– un pel nòrd occitan, o ben, un pel lemosin, un per l'auvernhat, e, encara, un autre pel vivaroalpenc. Vau remarcar que, atencion, aquesta opcion d'estandardizacion de l'occitan se defend perqué, aparentament, es la sola manièra que los occitans pòscan sentir que çò que lor prepausam coma lenga estandard es vertadièrament çò qu'eles parlan. E alara, digatz-me, per exemple, de qué fasèm amb lo gascon? Anem èsser francs: uèi, quand se parla de "gascon referencial", es, basicament, de bearnés. Punt. Me podètz dire que soi a far de messorgas, e ieu vos dirai qu'es talament aital que totes sabèm plan que quitament dins las escòlas occitanas de, per exemple, la Gironda sovent s'ensenha un gascon completament "biarnesizat". E pensatz que qualqu'un de la Gironda se sentís plan representat per aqueste estandard aparentament "dialectal" qu'es basicament de bearnés "endolcit"? Non, brica. Mas, vos dirai mai qu'aquò. Encara que trobèssem una formula policentrica sonque pel gascon, e que capitèssem de fargar un gascon artificial, que non foguèsse pas ni de bearnés, ni de girondin, ni de bigordan ni de res de concret, mas quicòm de nòu e artificial, pensatz vertadièrament que las gents sentirián qu'aquela lenga artificiala es çò qu'eles parlan? E encara mai qu'aquò, aqueste gascon artificial serviriá per salvar la varietat locala del gascon de, per exemple, las Landas? Non. E aquò que disi pel gascon o podètz aplicar a totes los autres grands "dialectes" de l'occitan. E per qué se passa aquò? Perque las frontièras dels dialectes de las lengas romanicas, aital coma, en fait, las quitas lengas romanicas, son de frontièras artificialas. Lo "gascon" existís perqué volèm qu'existisca. I a pas cap de rason scientifica per defendre que çò que se parla en Bearn es de gascon, es a dire, çò meteis que se parla en Gironda. Es una classificacion antropologica, doncas, una classificacion segon de critèris arbitraris, mai politics que non pas lingüistics ni scientifics. Del meteis biais, lo fait de dire que la frontièra entre lo catalan e l'occitan se tròba entre lo Capcir e lo País de Donasan es tanben quicòm d'arbitrari. E la quita frontièra entre lo catalan e l'occitan es arbitrària!
E, doncas, arribats aquí, sèm mantuns que disèm que, vista la situacion, vist qu'aqueste debat es mai politic que non pas scientific, vist que l'estandardizacion serà tostemps quicòm de conflicitu e que crearà un distanciament entre los locutors "naturals" e la lenga estandardizada e qu'aquò es inevitable, vist que cada jorn i a mai de locutors qu'aprenon la lenga a l'escòla e non pas per transmission naturala, vist tot aquò; benlèu valdriá mai d'aver doas causas al meteis temps: d'un costat, un sol estandard occitan, unitari, artificial, policentric; e, de l'autre, bastir d'estandards locals pertot. Es a dire, un sol estandard unitari que servisca per las comunicacions interdialectalas e institucionalizadas –coma lo Jornalet e lo sit web de l'Euroregion–, e, après, d'estandards locals per las comunicacions localas e informalas. Aqueste sistèma se sona "distribucion foncionala", e es lo camin que causiguèt, per exemple, Suïssa. Soi gaireben segur que lo camin de la "distribucion de foncions" es vertadièrament çò que nos cal per salvar las varietats localas. Es per aquò qu'ai decidit qu'aqueste serà lo subjècte que tractarem la setmana venenta, s'aital o volètz, aimables lectors. A prepaus de vosautres, aimables lectors, seriá plan d'ensajar que los articles sián un pauc mai cortets, macarel! Perque se de costuma los meus articles son ja indigeribles per fòrça mond, se los fasèm tan longs benlèu qu'auràn d'ulcèras al cap d'una oreta.
E encara mai! Vòli tanben un sol occitan estandard, e pas qu'un, perqué aimi plan las varietats localas de l'occitan e soi vertadièrament preocupat per lor santat. Sabi pas se serem capables de las salvar, mas, en tot cas, aquò sonque serà possible s'avèm un sol estandard, e non pas quatre, cinc o sièis estandards "dialectals" coma qualqu'uns prepausan. Òc, encara que semble incresible e contradictòri, sonque podrem salvar las varietats localas s'avèm un solet estandard. E, doncas, tots los que volèm vertadièrament salvar las varietats localas devèm defendre un sol estandard. Çò que se passa, e pensi qu'es una de las grandas messorgas de l'occitanisme, es que n'i a plan que dison que vòlon salvar las varietats localas e vertadièrament çò que vòlon es impausar lor varietat locala als autres perqué, aparentament, a una tradicion e una "identitat" plan fòrta. E vau ensajar de m'explicar.
I a de mond que pensa que cal salvar las varietats localas de l'occitan perqué es un patrimòni e/o perqué las gents o senton coma quicòm que los aparten. Òc, i soi d'acòrdi. E ara vos prepausi lo jòc de far una progression ipotetica de çò que se passariá, sonque a rapòrt de la "salvacion" de las varietats localas, se desvolopèssem aquestes quatre, cinc o sièis estandards –es curiós qu'aquestas gents que defendon aquesta posicion se meton quitament pas d'acòrdi sus quant d'estandards dialectals caldriá far.
En general, e resumidament, los que defendon aquesta opcion, prepausan un estandard pel lengadocian, un pel gascon, un pel provençal, e –e aquí arriban las batèstas– un pel nòrd occitan, o ben, un pel lemosin, un per l'auvernhat, e, encara, un autre pel vivaroalpenc. Vau remarcar que, atencion, aquesta opcion d'estandardizacion de l'occitan se defend perqué, aparentament, es la sola manièra que los occitans pòscan sentir que çò que lor prepausam coma lenga estandard es vertadièrament çò qu'eles parlan. E alara, digatz-me, per exemple, de qué fasèm amb lo gascon? Anem èsser francs: uèi, quand se parla de "gascon referencial", es, basicament, de bearnés. Punt. Me podètz dire que soi a far de messorgas, e ieu vos dirai qu'es talament aital que totes sabèm plan que quitament dins las escòlas occitanas de, per exemple, la Gironda sovent s'ensenha un gascon completament "biarnesizat". E pensatz que qualqu'un de la Gironda se sentís plan representat per aqueste estandard aparentament "dialectal" qu'es basicament de bearnés "endolcit"? Non, brica. Mas, vos dirai mai qu'aquò. Encara que trobèssem una formula policentrica sonque pel gascon, e que capitèssem de fargar un gascon artificial, que non foguèsse pas ni de bearnés, ni de girondin, ni de bigordan ni de res de concret, mas quicòm de nòu e artificial, pensatz vertadièrament que las gents sentirián qu'aquela lenga artificiala es çò qu'eles parlan? E encara mai qu'aquò, aqueste gascon artificial serviriá per salvar la varietat locala del gascon de, per exemple, las Landas? Non. E aquò que disi pel gascon o podètz aplicar a totes los autres grands "dialectes" de l'occitan. E per qué se passa aquò? Perque las frontièras dels dialectes de las lengas romanicas, aital coma, en fait, las quitas lengas romanicas, son de frontièras artificialas. Lo "gascon" existís perqué volèm qu'existisca. I a pas cap de rason scientifica per defendre que çò que se parla en Bearn es de gascon, es a dire, çò meteis que se parla en Gironda. Es una classificacion antropologica, doncas, una classificacion segon de critèris arbitraris, mai politics que non pas lingüistics ni scientifics. Del meteis biais, lo fait de dire que la frontièra entre lo catalan e l'occitan se tròba entre lo Capcir e lo País de Donasan es tanben quicòm d'arbitrari. E la quita frontièra entre lo catalan e l'occitan es arbitrària!
E, doncas, arribats aquí, sèm mantuns que disèm que, vista la situacion, vist qu'aqueste debat es mai politic que non pas scientific, vist que l'estandardizacion serà tostemps quicòm de conflicitu e que crearà un distanciament entre los locutors "naturals" e la lenga estandardizada e qu'aquò es inevitable, vist que cada jorn i a mai de locutors qu'aprenon la lenga a l'escòla e non pas per transmission naturala, vist tot aquò; benlèu valdriá mai d'aver doas causas al meteis temps: d'un costat, un sol estandard occitan, unitari, artificial, policentric; e, de l'autre, bastir d'estandards locals pertot. Es a dire, un sol estandard unitari que servisca per las comunicacions interdialectalas e institucionalizadas –coma lo Jornalet e lo sit web de l'Euroregion–, e, après, d'estandards locals per las comunicacions localas e informalas. Aqueste sistèma se sona "distribucion foncionala", e es lo camin que causiguèt, per exemple, Suïssa. Soi gaireben segur que lo camin de la "distribucion de foncions" es vertadièrament çò que nos cal per salvar las varietats localas. Es per aquò qu'ai decidit qu'aqueste serà lo subjècte que tractarem la setmana venenta, s'aital o volètz, aimables lectors. A prepaus de vosautres, aimables lectors, seriá plan d'ensajar que los articles sián un pauc mai cortets, macarel! Perque se de costuma los meus articles son ja indigeribles per fòrça mond, se los fasèm tan longs benlèu qu'auràn d'ulcèras al cap d'una oreta.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#36 Qu'arretengues çò que 'arrenja dera mia argumentacion e ara fin que filosòfa talament que planes a estiar-te dera atraccion terrèstra. Jo que't parli de quauquarren de basic, era identitat: un sentiment basic, subjectiu per esséncia, a ras de tèrra. Que i a ua identitat gascona pormor eth monde que's designan atau. No saunegi pas, legueish-me plan :
- Aqueth setiment qu'ei residuau uei lo dia
- Qu'ei franco-compatble era màger part deth temps
- N'emècha pas d'èster aculturat
- No motiva que rarament ua reapriopriacion dera lenca e dera cultura nosta
Mès qu'existeish tath monde non-occitanista que no pas eth sentiment occitan. Après efectivament, "que pensi èster mes plan plaçat que tu entà poder d'identitat gascona" e que no pas tant d'identitat lengadociana. Que'm perdonaràs aqueth argument d'autoritat, mès que sòi un occitanista bigordan de terrenh e que coneishi pro plan eth meilòc occitanista de Gasconha "meridionau" tà'm poder perméter d'at díser. Que sabi quin se designan eths gascons, quin designan era loa lenca o quin acceptan que sié designada e çò que disen un sarròt d'occitanistas gascons d'aqueth ahèr.
Donc encòra un còp, no coneishi pas nat occitanista gascon que no's designa pas coma gascon en tot èster occitan e no coneishi pas nat gascon de qui's age arreapropiat eth occitan sense aver-se arreapriat tanben era sua gasconitat. Que pensi Gulhèm de Bearn e Bourdon d'Auloron o eths autes gascons de qui venguen discutejar d'aquerò que't heràn ça'm par eth madeish tablèu. Se i a secessionistas coma eths deth IBG per nosta, de qui pateishen permèr eths occitanistas d'ací, qu'ei entà ua bona rason. Aquesta rason: era negacion dera identitat gascona dab era miaça d'un estandard unic, lengadocentrat, volut per occitanistas que "filosofejan" enas estelas !
@ Oton d'Aniòrt : la lenga n'ei pas lo sol paramètre qui hè ua nacion, ni lo sentit d'identitat comuna.
Quid deus Irlandés ? Quid deus Escocés ? Quid deus francofònes capvath lo mond ?
Qu'ac vedetz tot dab, per e tà la lenga. Ei ua fin en se ? Un estandard hens ua Occitània independenta, monolingua e monolitica ei un argument pro sexy entà balhar hami au monde de parlar-la ?
Ua lenga sonque ne hè pas un pòble. Fontan que s'enganava aquiu dessús.
Qu'i participa, hèra, solide. Qu'ei per'mor d'aquò qui'm senti quauqu'arren en comun dab los Provençaus o los Lemosins.
Mes dab los Bascos dab qui non partatgi pas la parladura, que'm senti hèra pròche tanben : la faiçon de cantar, de dançar, los còdes socio-culturaus que son los medishs, dab un territòri qui avem en comun : geologicament, e deu quau depen l'agricultura, donc dab los sons produits, lo biais de minjar, de béver, etc.
Mercés, mèstes estandardizators, de'm díser çò qu'ei lo projècte politic qui va dab lo vòste estandard.
E quin hètz entà passar de l'arrepresentacion de la lenga qui an enqüèra lo monde (cf. las enquistas socio-lingüisticas) de "patoès", a un estandard (policentric o non) parlat tot dia.
#37 Plan vist ! La rondalèra qu'ei hèita.
FIN FINALA quauqu'un que prepausa de n'acabar amb aqueu mesclum qu'es lo metà-lengadocian qu'escriu e que demanda de parlar la soleta varianta legitima de l'occitan, lo Provençau Mistralenc.
Coma es ja estat asatat a la grafiá classica per Robèrt Lafònt e qu'aqueu trabalh es estat apregondit per D. Sumien, li prepausi de quitar son parlar de farlabica e tanben d'arrestar tot d'una d'escriure en catalan normatiu (estent que vieu pas per qunei rasons lei catalans aurián lo privilègi e la fantasiá d'escriure d'un biais particulier per de rasons localistas) per entamenar tre ara lo procès d'unificacion lingüistica que mancava au nòstre país.
Li siam arribats !
#35 As plan rason, bèl Pèir de Bigòrra, de dire que l'identitat non es genetica, estant que nos sabèm, scientificament, 99% de patrimòni genetic en comun amb los monards Bonobò ! E non me sentissi, totun, identic a un bonobò. E mai passe per èsser un "Lengadocian", me sentissi plan mai identic a un "Gascon" qu'a un bonobò, e me foti aquí ben pro de la genetica, tant coma tu.
Çò que me tafura es la dimension imaginària de çò que dises "identitat gascona". Indicas per exemple : "no pòdes pas demandar aths Gascons de deishar era loa identitat tà vénguer occitan". E ben non, non o pòdi estant, que, tot Gascon que se pòdon pensar èsser, son necessàriament occitans, ja que gascons. Un Gascon es un occitan, pas un Javanés, totun !
Me dises tanben "En matèria d'identitat gascona, que pensi poder-ne parlar mélhor que tu, òme,". E ben ieu, en tot te respectar coma òme e coma pensaire, te pensi pas melhor plaçat que ieu que parlar de quicòm qu'existís sonque dins l'imaginari coma s'aquò aviá un exiténcia reala e objectiva. Prenètz, los Gascons, per objectiu quicòm qu'exitís sonque dins la vòstra subjectivitat. Se torni préner lo tieu punt de vista al pè de la letra, "En matèria d'identitat lengadociana, pensariái ne poder parlar melhor que non pas tu". Mas aquò, ieu, non o t'afortirai estant que, justament, non sabi ges ni mica çò que poiriá ben èsser "una identitat lengadociana". Ni mai non sabi ont pòt començar e s'acabar l'idèa règda imaginària de "dalècte lengadocian". Non sabi noi mai non pòdi saber OBJECTIVAMENT ont comença ni ont s'acaba quicòm que non a d'existéncia que SUBJECTIVA. Segon los critèris morfologics que causirai arbitràriament, lo "dialècte lengadocian" non començarà al meteis endreit. E encara, aicí, te parli sonque de linguisitca. Alavètz, quand s'agís d'abordar qucòm de tant impalpable e subjectiu coma "l'identitat", cal pòt ben saber qué que siá a-n-aiceste subjècte, sens s'illusionar o se trufar del mond ?
Coma o dises tant plan, e tant precisament, s'agís ni ai ni mens sonque d'un sentiment. E un occitan estandard non es un sentiment, se que non esplèit per trabalhar d'un biais tecnic a d'afars administratius, logistics, internacionals, informatics, enciclopedics, et caetera…
Vòli tornar a ta remarca : "No pòdes pas demandar aths Gascons de deishar era loa identitat tà vénguer occitan". En mai del problèma que disiái çai aut, me sembla qu'aicí, confondes "occitan" e "lengadocian". E la remarca ne ven maladreita : occitan designa l'ensemble (que demòra de definir, amb lo temps, que passa sempre fins a la mòrt del darrièr de nosautres) dels parlaires de la lenga occitana dins totas sas variantas, e non pas sonque d'imaginaris "Lengadocians" que te seriá plan mal plaçat per definir estant que sabi pas çò que los poiriá definir. Non cresi a l'existéncia objectiva de dialèctes, e cresi sonque a çò qu'entendi, una variabilitat geografica mirgalhada de l'occitan sus l'ensemble del sieu airal istoric. Las identitats, gasconas, lengadocianas, provençalas, lemosinas, auvernhatas, son per ieu sonque castèls en l'aire, catedralas de fums que non i ajusti pas cap fe.
Es tu, lo Gascon, Pèir de Bigòrra, mas es ieu, lo qu'o dobti metodicament de totes los castèls en l'aire, coma lo grand Miquèu Eicum, de Montanha, Gascon tant coma tu davant l'eternitat, se n'ai plan compresa la definission que prepausas de las identitats… Identitcs a qué ? Diferents en qué ? Ja que parlam e escrivem la meteissa lenga, pro totun per filosofar amassa, sens nos conéisser, sus la ret internet. Coralament…
#34 En matèria d'identitat gascona, que pensi poder-ne parlar mélhor que tu, òme, e eths gascons de qui intervenguen sus aqueth siti tanben! Era identitat gascona existeish encòra, no disi qu'eths gascon la plaçan ath dessús de tot, que l'integran plan sovent ara loa identitat francesa, no disis pas que motiva per autant ua volentat de recuperacion dera lenca e dera cultura malurosament, e no disi pas tampòc que'us empecha de sentir-se occitan, mès qu'ei, tad eths, quauquarren de mes evidents d'èster gascons que no pas occitans, ja que sién dera Gasconha pirenenca a on se disen Biarnés, Bigordans, Aranés... permèr. Era identitat, çò qu'ei sustot un sentiment, qu'ei de besonh tà arreapropriar-se era sua cultura pròpia, mès no pòdes pas demandar aths Gascons de deishar era loa identitat tà vénguer occitan.
Après entaths tués exemples, se un mainat e nèish entre Gasconha e un aute territòri, e ben que tenguerà un dobla identitat a condicion que l'assumeish, aumens ath minimum pormor era identitat qu'ei multipla. No sòi pas d'aqueths embarrats de qui consideran qu'era identitat ei quauquarren de genetic e de qui no botja pas, que pensi qu'eth òme d'aqueth sègle XXIau serà multiculturau permor qu'aurà eth mes sovent orginas hèra diferentas, mès qu'aurà coma defí d'assumir eth ensemble deth sué airetatge culturau !
Encòra un còp, eths gascons qu'arreconquistaràn era loa occitanitat dab era loa gasconitat, estosse residuau, e donc peth Gascon ! Pas en hèr un sacrifici a on aurén tròp a pèrder !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari