Opinion
L'estandardizacion de l'occitan (IV): la trapèla dels estandards pluricentrics
Aquesta setmana deviái parlar de la distribucion foncionala, mas, de còps, i pòt aver cèrta confusion amb lo vocabulari qu'emplegam e fa mestièr d'esclairir las causas. Un exemple: quand ieu prepausi "un estandard unitari policentric" (o "composicional") prepausi pas "un ensems d'estandards pluricentrics". Òc, son de causas plan diferentas que cal pas confondre. La diferéncia es çò que vau ensajar d'explicar uèi.
En politica lingüistica, e resumidament –sèm pas aquí per far de tèsis...– podèm dire qu'existisson tres grands modèls de fargar una varietat estandard d'una lenga, d'un punt de vista de la tria "geografica". D'un costat, avèm lo modèl de l'estandard "unitari monocentric", que se caracteriza per èsser elaborat per un sol organisme normatiu que selecciona una sola varietat geografica e l'establís coma varietat estandard. Es lo cas, per exemple, de l'italian estandard o del castelhan estandard istoric que i aviá abans del nòu modèl panispanic. Dins totes dos cases, se seleccionèt una varietat d'una pichòta part del territòri lingüistic, e s'exportèt pertot.
D'un autre costat, avèm lo modèl de l'estandard unitari policentric (o composicional), que se caracteriza per èsser elaborat per un sol organisme normatiu o per un equip coordinat d'organismes normatius, que selecciona e fusiona qualques o totas las varietats geograficas d'un meteis diassistèma. L'exemple paradigmatic es lo cas de l'euskar unificat, es a dire, lo batua.
E finalament, avèm lo modèl dels "estandards pluricentrics". E qu'es aquò? Doncas, es lo modèl ont i a un ensems de varietats estandards confeccionadas per diferents organismes a partir d'un meteis diassistèma lingüistic. Es, per exemple, lo cas actual del catalan, que, en mai de l'estandard unitari policentric istoric elaborat a partir de totas las varietats geograficas del catalan –compresas tanben las varietats valencianas–, ara avèm tanben un nòu e segond estandard unitari policentric elaborat a partir de las varietats parladas al País Valencian. Un autre exemple es lo cas de l'anglés, que i podèm trobar l'estandard "britanic", l'estandard american, e d'autres... O quitament lo cas del "nòu" estandard panispanic pluricentric del castelhan.
Questions que nos podèm pausar: quina diferéncia i a entre lo modèl "pluricentric" e lo fait d'aver divèrses estandards dialectals per una sola lenga, coma prepausan los "anti-estandard" que tant m'aiman e que me fan de tan polits comentaris? Estrictament, n'i a pas cap. Ara es quand n'i a d'autres que cridaràn, e pensaràn de ieu totes los insults del planeta. E nos diràn que la volontat dels estandards pluricentrics es que totas las diferentas varietats estandards sián mai o mens coerentas entre elas e que se vòl l'intercomprension. Bon, d'acòrdi, compliments e felicitacions. E ben? La realitat, pasmens, es qu'aquò empacha pas de dire qu'es un modèl non-unitari, que provòca la formacion de diferentas varietats de lenga en egalitat, independentament qu'aquestas varietats estandards sián mai coerentas entre elas o mens. En fait, cal remarcar qu'una de las caracteristicas mai importantas del modèl dels estandards pluricentrics es que las diferentas varietats d'estandard son en simetria de condicions, es a dire, en egalitat al nivèl de las foncions, de la legalitat, de la formalitat e del prestigi. Aquò significa que, teoricament, es tan formal lo castelhan estandard d'Espanha coma lo castelhan estandard argentin. Aital meteis, teoricament, l'administracion anglesa utilizarà l'anglés britanic e l'administracion dels EUA utilizarà la varietat americana. Teoricament.
E es aquí, precisament, que n'i a que disèm que lo sistèma d'estandards "pluricentrics" es una messorga, que i a pas degun que vertadièrament i crega, e qu'en general fonciona pas, levat, benlèu, per las lengas mai poderosas politicament. Tanben podriam parlar d'aqueste sospeitós "castelhan pluricentric", qu'es una autra messorga. Per qué? Perque, en tot cas, lo castelhan actual es sonque "pluricentric" per aqueles territòris que, curiosament, an un Estat politic independent. Es pas per de rasons de "respècte a las varietats localas" o de "distància lingüistica". Non, es sonque per de rasons politicas. Autrament, m'explicaretz per qué los andaloses an pas la possibilitat d'escriure l'estandard en acòrd amb lors varietats. Es que i a mai de distància lingüistica entre un parlar local de Mexic e un parlar local andalós, respècte al castelhan estandard tradicional? Ni òc, ni non, dependrà de quin parlar andalós, e quin parlar mexican triem... E aquò meteis se pòt aplicar al catalan: per qué los valencians an lo seu estandard particular, e los ribagorçans, non..? Quin es l'argument? Fin finala, coma disiá Fishman, una lenga es un dialècte qu'a una armada endarrièr. Punt. I a pas de critèris scientifics per argumentar que los valencians an besonh d'un estandard particular e los ribagorçans, non. Tot son de critèris politics.
E es per aquò que la setmana venenta parlarai, alavetz òc, de la distribucion foncionala. E parlarai del cas alemand –especialament suís– car pensi que podèm pas dire que lo cas alemand siá un cas d'estandardizacion pluricentrica coma los cases citats. Es quicòm mai. Perque los diferents "alemands" estandardizats son pas dins una situacion egalitària, mas asimetrica. Ne parlarem. Pel moment, vos daissi cridar. A dijòus!
En politica lingüistica, e resumidament –sèm pas aquí per far de tèsis...– podèm dire qu'existisson tres grands modèls de fargar una varietat estandard d'una lenga, d'un punt de vista de la tria "geografica". D'un costat, avèm lo modèl de l'estandard "unitari monocentric", que se caracteriza per èsser elaborat per un sol organisme normatiu que selecciona una sola varietat geografica e l'establís coma varietat estandard. Es lo cas, per exemple, de l'italian estandard o del castelhan estandard istoric que i aviá abans del nòu modèl panispanic. Dins totes dos cases, se seleccionèt una varietat d'una pichòta part del territòri lingüistic, e s'exportèt pertot.
D'un autre costat, avèm lo modèl de l'estandard unitari policentric (o composicional), que se caracteriza per èsser elaborat per un sol organisme normatiu o per un equip coordinat d'organismes normatius, que selecciona e fusiona qualques o totas las varietats geograficas d'un meteis diassistèma. L'exemple paradigmatic es lo cas de l'euskar unificat, es a dire, lo batua.
E finalament, avèm lo modèl dels "estandards pluricentrics". E qu'es aquò? Doncas, es lo modèl ont i a un ensems de varietats estandards confeccionadas per diferents organismes a partir d'un meteis diassistèma lingüistic. Es, per exemple, lo cas actual del catalan, que, en mai de l'estandard unitari policentric istoric elaborat a partir de totas las varietats geograficas del catalan –compresas tanben las varietats valencianas–, ara avèm tanben un nòu e segond estandard unitari policentric elaborat a partir de las varietats parladas al País Valencian. Un autre exemple es lo cas de l'anglés, que i podèm trobar l'estandard "britanic", l'estandard american, e d'autres... O quitament lo cas del "nòu" estandard panispanic pluricentric del castelhan.
Questions que nos podèm pausar: quina diferéncia i a entre lo modèl "pluricentric" e lo fait d'aver divèrses estandards dialectals per una sola lenga, coma prepausan los "anti-estandard" que tant m'aiman e que me fan de tan polits comentaris? Estrictament, n'i a pas cap. Ara es quand n'i a d'autres que cridaràn, e pensaràn de ieu totes los insults del planeta. E nos diràn que la volontat dels estandards pluricentrics es que totas las diferentas varietats estandards sián mai o mens coerentas entre elas e que se vòl l'intercomprension. Bon, d'acòrdi, compliments e felicitacions. E ben? La realitat, pasmens, es qu'aquò empacha pas de dire qu'es un modèl non-unitari, que provòca la formacion de diferentas varietats de lenga en egalitat, independentament qu'aquestas varietats estandards sián mai coerentas entre elas o mens. En fait, cal remarcar qu'una de las caracteristicas mai importantas del modèl dels estandards pluricentrics es que las diferentas varietats d'estandard son en simetria de condicions, es a dire, en egalitat al nivèl de las foncions, de la legalitat, de la formalitat e del prestigi. Aquò significa que, teoricament, es tan formal lo castelhan estandard d'Espanha coma lo castelhan estandard argentin. Aital meteis, teoricament, l'administracion anglesa utilizarà l'anglés britanic e l'administracion dels EUA utilizarà la varietat americana. Teoricament.
E es aquí, precisament, que n'i a que disèm que lo sistèma d'estandards "pluricentrics" es una messorga, que i a pas degun que vertadièrament i crega, e qu'en general fonciona pas, levat, benlèu, per las lengas mai poderosas politicament. Tanben podriam parlar d'aqueste sospeitós "castelhan pluricentric", qu'es una autra messorga. Per qué? Perque, en tot cas, lo castelhan actual es sonque "pluricentric" per aqueles territòris que, curiosament, an un Estat politic independent. Es pas per de rasons de "respècte a las varietats localas" o de "distància lingüistica". Non, es sonque per de rasons politicas. Autrament, m'explicaretz per qué los andaloses an pas la possibilitat d'escriure l'estandard en acòrd amb lors varietats. Es que i a mai de distància lingüistica entre un parlar local de Mexic e un parlar local andalós, respècte al castelhan estandard tradicional? Ni òc, ni non, dependrà de quin parlar andalós, e quin parlar mexican triem... E aquò meteis se pòt aplicar al catalan: per qué los valencians an lo seu estandard particular, e los ribagorçans, non..? Quin es l'argument? Fin finala, coma disiá Fishman, una lenga es un dialècte qu'a una armada endarrièr. Punt. I a pas de critèris scientifics per argumentar que los valencians an besonh d'un estandard particular e los ribagorçans, non. Tot son de critèris politics.
E es per aquò que la setmana venenta parlarai, alavetz òc, de la distribucion foncionala. E parlarai del cas alemand –especialament suís– car pensi que podèm pas dire que lo cas alemand siá un cas d'estandardizacion pluricentrica coma los cases citats. Es quicòm mai. Perque los diferents "alemands" estandardizats son pas dins una situacion egalitària, mas asimetrica. Ne parlarem. Pel moment, vos daissi cridar. A dijòus!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#25 Que crei que n'i a ua d' "Academia", qui ei reconeguda per 3 Regions Aquitània, Mieidia-Pirenèus, Lengadòc-Rosselhon : lo "Congrès permanent de la lenga occitana". Que crei que deu obrar en lo medish sens com l'auto-proclamada (lhèu en arrespectar drin mei las variantas ? N'ac sèi pas díser).
Jo, que m'estimi mei de reconéisher aquesta, en aténder de véder çò qui perpausa, mes qui :
1. Sembla filosoficament mei hens l'esperit de l'occitanisme qui vòu har vàler l'unitat de la lenga en arrespectar las variantas ;
2. Ei reconeguda per 3 Regions, a pres contacte dab las autas, e tots los Departaments en França, en mei d'aver ligams dab las Valadas e lo Val d'Aran. Dab un cargat de mission qui a hèit un estudi en anar véder çò qui's hasè aulhors, (Bascoat, Catalonha, e Frisa) abans de perpausar quauqu'arren de concrèt tà l'occitan.
Ne crei pas que's calha arregaudir deus exemples d'auto-proclamacion qui mentavetz : mercés ad eths, qu'avem avançat, solide, mes jo, çò qui pagèri, qu'ei lo camin qui demora a har entà sauvar la lenga.
Perqué non prenetz pas exemples aulhors per un còp ? Pertot on hèn ua politica lingüistica a de bonas, ne s'emparan pas sus estructuras auto-proclamadas, e m'engani ?
#21 Que vei qu'eras insultas ("los insults" en occitan estandarT segon MG) que las coneishes tanben: "orgulhós", "egotics", "idiotisme subrelocalista", autant de qualificatius agradius qui envias, a travèrs de jo, a tots eths gascons. I se n'ei pas eth noste "orgulh" qui'm hè parlar, qu'ei segon tu un problèma ideologic, mes tè, ne credes pas qu'aurés tu a ns'explicar quin se hè que m'an tostemps dit qu'er occitanisme e respectava 'ra diversitat deths parlars (i per'mor d'aquò eths gascons que ns'i podèm sentir adaise) i qu'adara que vienetz quate esvarjats explicà'ns que'ns cau a tota fòrça un estandard i qu'audament, quina orror, n'èm pas hens eras granas identitats regionaus occitanas coneishudas (auvernhats, gascons, provençaus...), hens eth regionalisme si vòs, non, mes hens eth localisme, i sordeish dengüèras, hens eth subrelocalisme ?
Malaja ! Qu'èram dinc adara shens ac saber hens er embarrament, er "idiotisme subrelocalista", i n'ac sabèm pas ! Urosament que Marçal Girbau e Oton d'Aniòrt e ns'an viengut predicar 'ra bona paraula der'Academia autoproclamada ! Mercés d'aver instrusit eths orgulhós gascons !
#22 Ua tribú lhèu, per contra ne crei pas qu'aja a véder dab los bascos, mila cinc cents ans qu'an corrut despuish ! :-)
#23 E qué "Quau VOS reconeis" ? Non ne fau partida, ieu, e mai se ieu la reconeissi. Es a dire que reconeissi lo sieu trabalh. Non sabi quin rei, necessàriament francés, quin papa, necessàriament roman, quin president, necessàriament francés aurián reconeguda una autra Acadèmia qu'aicesta, mas s'esperatz aprèp los autres, potentats centralistas franceses, podètz esperar tranquillament sèt sègles de mai abans de veire qualque laurièr que siá reverdesir !
Tota Acadèmia es autorproclamada, e, per exemple, lo promièr Consistòri del Gai Saber s'autoproclamèt en 1323. E tanben lo Felibritge s'autoproclamèt. E tanben l'IEO s'autoproclamèt. E urosament qu'o faguèron. Ont ne seriam, sens eles ? Plan segur que l'Acadèmia d'Occitania s'es autoproclamada. E qual la proclamarà, se que non la societat civila occitana, que sos membres ne fan partida ? Esperatz benlèu aprèp las regions ? Mas alavètz, non la devètz plan conèisser de prèp, aquelas regions ! PACA, per exemple, non pagarà jamai per sosténer quicòm que non siá provençal, ni Auvèrnha per quicòm que seriá gascon. Doncas, per definicion, estant lo monilisme et lo localisme d'aquelas institucions, non val pas la pena d'esperar res d'elas per çò que n'es de sostenir e de "reconéisser" una Acadèmia que trabalha a un Occitan estandard d'un biais clarament panoccitan. Vivon sonque del localisme, e son sicut es politic qu'electoralista. Per exemples los elegits occitanofils d'Aquitània vòlon poder afortir, d'aquí quatre ans, qu'an complit un pretzfait per l'occitan qu'agradarà als sieus electors aquitans. S'an pas sostengut un progècte gascon que gasconegèsse ostentatòriament, se poiràn pas presentar davant eles. Fa que l'Acadèmia d'Occitania pòt pas far res mens que s'autoproclamar, per estar règde independenta de tot potentat localista politic. Se que non, jamai se fargarà pas cap occitan estandard e crebarem de l'idiotisme subrelocalista sens amira globala e unitària. Qual reconeis l'Acadèmia Occitana ? Ieu, utilizaire del siti sieu, la reconeissi, la reconeissi a sas òbras e a la racionalitat foncionala del sieu progècte devant la necissitat modèrnas de l'oficialitat amirada, desirablae, enfin, mercés a ela, conquistabla…
#19 : "Considèra desirabla l’utilizacion de las varietats eretadas de la lenga dins la creacion literària e per tota comunicacion intèrna a lor espaci linguistic, ..."
Quin crear en ua lenga quan çò qui s'apren e n'ei ua auta ? Qu'ei un efèit "honilh" au cap de quauquas annadas.
Çò qui perpausatz, qu'ei autisme : parlatz lo vòste patoès tà las aulhas, tà çò de seriós, que cau parlar l'estandard.
A comptar de quan la comunicacion n'ei pas mei intèrna a un espaci lingüistic, au temps d'Internet ?
Que considèri que poish díser causas universalas dab lo men parlar.
L'arrevirada de la Declaracion Universau deus Drets de l'Òmi en bearnés non seré valedera ?
Un engenhaire de Bearn que poderé parlar dan un engenhaire de Provença, de causas tecnicas, shens passar peu francés, i avosse la terminologia especifica (mei comuna possibla, solide). Perdiu e'm comprenetz quan escrivi o lavet que parli ua auta lenga ?
De quin dret l'Academia Occitana e s'ei auto-declarada competenta ?
Quantas autas Academias e's poderén auto-declarar atau ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari