Opinion
Lo Baish Ador qu’es Occitània, dab Baiona, Anglet e Biàrritz
Lo parçan magnific deu Baish Ador, a l’entorn de las beròias ciutats atlanticas de Baiona, Anglet e Biàrritz, es un territòri de lenga occitana. Non es pas ua zòna basca. Ac pròvan los toponims e antroponims locaus que s’explican sovent per la nòsta lenga d’òc. Ac atèstan los abondós documents medievaus de Baiona que son escriuts en occitan. Ac demòstran mei recentament las enquistas scientificas suus limits de la lenga basca de Lucien Bonaparte, en 1863, e l’Atlàs Lingüistic de Gasconha, paregut de 1954 enlà. Tanben l’associacion Ací Gasconha qu’i hè un trabalh extraordinari entà promòver la lenga occitana e la cultura gascona.
Totun, plan sovent, lo mond cresen que lo Baish Ador seriá dens lo Bascoat. Per exemple, lo cambajon de Baiona tien un lògo dab ua crotz basca e letras d’estil basco; lo club de rugbi de Biàrritz s’apèra “Biàrritz Olimpic Bascoat”... Lo labèl toristic de la “Còsta Basca” engoleish aqueras vilas occitanas que son nòstas. E de hèit, hèra movements bascos revendican lo nòste Baish Ador e i implantan dab succès manifestacions publicas bascas.
Quin s’explica aquera contradiccion?
En primèras, l’exòde rurau, aus sègles XIX e XX, a desplaçat hèra personas dempuish las comunas petitas deu Bascoat vesin dinc a la nòsta grana conurbacion occitana de Baiona-Anglet-Biàrritz. Lo basco es donc ací ua lenga d’importacion recenta que bèras personas d’origina basca l’an “redescobèrta” e revalorizada, puish difusada.
Segonda explica: lo basquisme benefícia d’un beròi dinamisme en generau, rehortit qu’es peu son desvolopament extraordinari dens lo Bascoat Sud, jos administracion espanhòla. Aquera fòrça a espandit la revendicacion basca dinc au Baish Ador gascon, dab facilitat, a causa deu flaquèr de l’occitanisme.
Cau hornir ua tresava explica. Dens l’estat espanhòu, lo movement basco que cèrca de reconquistar tèrras ont la lenga espanhòla a remplaçat la lenga basca, coma a Bilbao, a Vitòria e au sud de Pampalona. Que projèctan la rebasquizacion lingüistica dinc aus limits administratius de las províncias de Navarra, Alaba e Biscaia (maugrat que l’espaci ancian de la lenga basca èra diferent). Lo nòste problèma es que lo basquisme se crei autorizat d’aplicar los medishs principis deu costat de Gasconha. An fossilizat un imatge un drin simplista deu Bascoat coma s’estosse ua ciutadèla assautada per dus gigants parallèls e similars: Espanha e França. E atau lo basquisme qu’a hèit coma s’avèva lo dreit legitim de recuperar tèrras contra lo “francés”, en ocultar lo hèit que son tèrras occitanas.
Ua quatava explica vien de l’istòria administrativa e politica. Lo nòste Baish Ador occitan hè partida deu departament deus Pirenèus Atlantics (e, pendent lo Regim Ancian, se trobava estacat a la província administrativa de Labord qu’èra majoritàriament basca). Uei lo dia, los Pirenèus Atlantics comprenen donc:
L’identitat hòrta de Bearn, sostenguda per limits ancians e per ua istòria prestigiosa, contrasta dab la gasconitat mens coneguda deu Baish Ador. Atau es estat possible d’implantar lo basquisme au Baish Ador mes non pas en Bearn.
La darrèra fasa de dinamizacion occitanista, dempuish los ans 1990 —lo “Temps Tres” de Robèrt Lafont—, a permés de desvolopar un dialòg un chic mens desequilibrat entre movements occitans e bascos. I a basquistas que reconeishen ua certana gasconitat-occitanitat deu Baish Ador... mes sens renonciar totun a las lors pretensions de’u restacar au Bascoat. Uei trobam inscripcions publicas trilingüas dens lo Baish Ador, en francés, basco e occitan: e dens aqueth òrdre. Ofreishen mei visibilitat a l’occitan, tant de bon! Mes que crèan tanben un imatge faus de la practica istorica de las diferentas lengas.
Puish que l’occitan a tant de valor coma las autas lengas, que’ns cau ahortir los principis seguents:
Un aute còp vos parlarèi deus parçans occitans d’Aran e de Fenolhedés e de las lors relacions dab Catalonha.
Totun, plan sovent, lo mond cresen que lo Baish Ador seriá dens lo Bascoat. Per exemple, lo cambajon de Baiona tien un lògo dab ua crotz basca e letras d’estil basco; lo club de rugbi de Biàrritz s’apèra “Biàrritz Olimpic Bascoat”... Lo labèl toristic de la “Còsta Basca” engoleish aqueras vilas occitanas que son nòstas. E de hèit, hèra movements bascos revendican lo nòste Baish Ador e i implantan dab succès manifestacions publicas bascas.
Quin s’explica aquera contradiccion?
En primèras, l’exòde rurau, aus sègles XIX e XX, a desplaçat hèra personas dempuish las comunas petitas deu Bascoat vesin dinc a la nòsta grana conurbacion occitana de Baiona-Anglet-Biàrritz. Lo basco es donc ací ua lenga d’importacion recenta que bèras personas d’origina basca l’an “redescobèrta” e revalorizada, puish difusada.
Segonda explica: lo basquisme benefícia d’un beròi dinamisme en generau, rehortit qu’es peu son desvolopament extraordinari dens lo Bascoat Sud, jos administracion espanhòla. Aquera fòrça a espandit la revendicacion basca dinc au Baish Ador gascon, dab facilitat, a causa deu flaquèr de l’occitanisme.
Cau hornir ua tresava explica. Dens l’estat espanhòu, lo movement basco que cèrca de reconquistar tèrras ont la lenga espanhòla a remplaçat la lenga basca, coma a Bilbao, a Vitòria e au sud de Pampalona. Que projèctan la rebasquizacion lingüistica dinc aus limits administratius de las províncias de Navarra, Alaba e Biscaia (maugrat que l’espaci ancian de la lenga basca èra diferent). Lo nòste problèma es que lo basquisme se crei autorizat d’aplicar los medishs principis deu costat de Gasconha. An fossilizat un imatge un drin simplista deu Bascoat coma s’estosse ua ciutadèla assautada per dus gigants parallèls e similars: Espanha e França. E atau lo basquisme qu’a hèit coma s’avèva lo dreit legitim de recuperar tèrras contra lo “francés”, en ocultar lo hèit que son tèrras occitanas.
Ua quatava explica vien de l’istòria administrativa e politica. Lo nòste Baish Ador occitan hè partida deu departament deus Pirenèus Atlantics (e, pendent lo Regim Ancian, se trobava estacat a la província administrativa de Labord qu’èra majoritàriament basca). Uei lo dia, los Pirenèus Atlantics comprenen donc:
(1) ua partida occitana compausada de duas sospartidas, (a) lo Baish Ador e (b) Bearn;
(2) ua partida basca.
(2) ua partida basca.
L’identitat hòrta de Bearn, sostenguda per limits ancians e per ua istòria prestigiosa, contrasta dab la gasconitat mens coneguda deu Baish Ador. Atau es estat possible d’implantar lo basquisme au Baish Ador mes non pas en Bearn.
La darrèra fasa de dinamizacion occitanista, dempuish los ans 1990 —lo “Temps Tres” de Robèrt Lafont—, a permés de desvolopar un dialòg un chic mens desequilibrat entre movements occitans e bascos. I a basquistas que reconeishen ua certana gasconitat-occitanitat deu Baish Ador... mes sens renonciar totun a las lors pretensions de’u restacar au Bascoat. Uei trobam inscripcions publicas trilingüas dens lo Baish Ador, en francés, basco e occitan: e dens aqueth òrdre. Ofreishen mei visibilitat a l’occitan, tant de bon! Mes que crèan tanben un imatge faus de la practica istorica de las diferentas lengas.
Puish que l’occitan a tant de valor coma las autas lengas, que’ns cau ahortir los principis seguents:
1. Lo Baish Ador, país de lenga occitana, es ua part integranta d’Occitània. La lenga occitana i deu estar promoguda coma primèra lenga deu ligam sociau e aténher lo maxim de normalitat. Lo basco e lo francés non i tienen pas lo medish gra de legitimitat.
2. Es hèra naturau que los abitants deu Baish Ador dab recentas originas bascas e s’interèssen a la cultura basca. Mes aquò non justifica pas d’annexar lo Baish Ador au Bascoat.
3. Tot lo movement occitanista, “deis Aups ai Pirenèus” segon la formula de Mistral, que’s deu interessar a l’aviéner culturau e lingüistic deu Baish Ador e sostiéner l’accion de la valenta assocacion Ací Gasconha.
4. L’amor de bèths occitanistas entau Bascoat e l’amistat occitanobasca son causas bonas e necessàrias. Ara: los movements bascos que deven cultivar un sentiment recipròc de respècte e de sostien devèrs Occitània, e en particular devèrs l’occitanitat-gasconitat deu Baish Ador.
2. Es hèra naturau que los abitants deu Baish Ador dab recentas originas bascas e s’interèssen a la cultura basca. Mes aquò non justifica pas d’annexar lo Baish Ador au Bascoat.
3. Tot lo movement occitanista, “deis Aups ai Pirenèus” segon la formula de Mistral, que’s deu interessar a l’aviéner culturau e lingüistic deu Baish Ador e sostiéner l’accion de la valenta assocacion Ací Gasconha.
4. L’amor de bèths occitanistas entau Bascoat e l’amistat occitanobasca son causas bonas e necessàrias. Ara: los movements bascos que deven cultivar un sentiment recipròc de respècte e de sostien devèrs Occitània, e en particular devèrs l’occitanitat-gasconitat deu Baish Ador.
Un aute còp vos parlarèi deus parçans occitans d’Aran e de Fenolhedés e de las lors relacions dab Catalonha.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a quauques temps, aguèt un ralhadís bei 'na parsona que damora vès Baiona... Lhi explicave que sem dau meime país mas me voliá pas creire, per se, Baiona èra bien basca, l'aviá totjorn ausit... E me respondiguèt que si le creisiá pas, me chaliá màs damanda aus autres que damoran la viala, que me respondrán 'quò mesme. Maleirosadament quò fuguèt le cas, tot l'monde qu'avion crosat an respondut pareir! Questa cresença z-es pro espandida dins la populacion baionesa.
I a quauques temps, aguèt un ralhadís bei 'na parsona que damora vès Baiona... Lhi explicave que sem dau meime país mas me voliá pas creire, per se, Baiona èra bien basca, l'aviá totjorn ausit... E me respondiguèt que si le creisiá pas, me chaliá màs damanda aus autres que damoran la viala, que me respondrán 'quò mesme. Maleirosadament quò fuguèt le cas, tot l'monde qu'avion crosat an respondut pareir! Questa cresença z-es pro espandida dins la populacion baionesa.
#32 Emeteissa referéncia: "Dans son livre, Anglet - La ville aux six clochers, madame Dufetel indique qu'à Anglet, il y avat depuis des temps anciens, deux manières de vivre, ceux qui travaillaient la terre et habitaient les hauteurs et qu'on appelait « les Maillouns » (Les Mouettes) et les habitants des quartiers bas, « les Graouillès/graouillat » (Les grenouilles), liés à la mer et au littoral"
escaisnoms evidentament occitans gascons
Per info, https://fr.wikipedia.org/wiki/Anglet
"Une des plus anciennes fermes d'Anglet, la ferme Camiade (rue de la Hausquette). La date de 1669 est gravée sur son fronton de pierre. Son architecture empreinte autant à la ferme landaise du bas-Adour ou de la chalosse, qu'à la ferme labourdine. "
Camiade = Camiada en occitan gascon
arquitectura tan landesa o de Chalòssa que basca...
L'expansion contunha, quitament la comuna dau Bocau (64) es integrada a de documents bascos que mencionan son apartenéncia a l'airal basc: https://fr.wikipedia.org/wiki/Boucau
#30 Damb 3 lengües oficiaus que n'i aurie pro: es dues nacionaus (basc e occitan ) e era internacionau (esperanto). Atau eth castelhan e eth francés pòden demorar facultatius.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari