Me sembla que non apondrai pas res de nòu se disi que la sociolingüistica s'es interessada dempuèi la siá naissença per la situacion lingüistica de Soïssa. E pensi que non vos dirai tanpauc res de nòu se vos expliqui que Soïssa es un estat especialament sensible al respècte dels dreits lingüistics dels quatre "pòbles" istorics del país. Me sembla que totes sabèm que las quatre lengas istoricas soïssas –o çò que ne demòra uèi– i son oficialas e que los dreits lingüistics son reconeguts per tot lo territòri nacional. Uèi, çaquelà, vos voliái parlar de quicòm mai. Concretament, m'agradariá parlar de la Soïssa dita "alemanda" e de cossí fan los soïsses "alemands" per aver una lenga estandardizada e, a l'encòp, manténer lors parlar locals. Aqueste subjècte foguèt ja prigondament analisat pel grand sociolingüista Charles Ferguson, dins lo seu conegut article de 1959 sus la diglossia. 

Primièrament, pensi que seriá bon d'explicar qu'es aquò de la "Soïssa alemanda". Lo concèpte "Soïssa alemanda" servís per classificar aquelas zònas de Soïssa amb una populacion majoritàriament germanofòna. Mas aqueste "alemand" es l'alemand estandard que se pòt ausir suls jornals de la television de Berlin? Non. Es fòrça diferent, es talament diferent que los parlars locals de Soïssa son incomprensibles per un alemand qu'aja sonque estudiat, ausit e parlat l'alemand estandard. En mai d'aquò, quand los soïsses aprenon l'alemand estandard a l'escòla, eles tanben an aquela sensacion que çò que son a aprendre non es vertadièrament çò que parlan per la carrièra. S'agís, doncas, d'un ensems de parlars locals que, en mai, tanben son fòrça diferents entre eles e que van associats a un fòrt sentiment d'identitat locala: los que parlan zuriqués se sentisson de Zurich, los que parlan bernés se sentisson de Berna, los que parlan lucernés se sentisson de Lucerna, etc. 

E cossí fan los Soïsses? S'i pensatz un moment, veiretz lèu los parallelismes que se pòdon establir amb Occitània, ont tanben i a un grand ensems de parlars locals, que sovent marcan fòrtas identitats localas, e que i a una volontat de las gents de los protegir. Vertat, i a quicòm de plan diferent: a Soïssa i a una fòrta transmission intergeneracionala, alara qu'a Occitània aquò's mai complicat, de còps quitament dins lo mitan occitanista. Vos prepausi, pasmens, de daissar pel moment aquò de costat. 

La realitat es que los soïsses an capitat. An sabut servar e conservar lors parlars e, a l'encòp, aver un estandard fòrt de dimension internacionala, sens aver besonh de passar per una lenga "estrangièra", coma seriá lo francés. Lo sistèma soís es çò que podèm nomenar "distribucion de foncions" o "distribucion jerarquizada e complementària de las foncions comunicativas" (Bastardas, 1996), qu'es fòrça parièr a çò que Ferguson definiguèt coma "diglossia", mas m'estimi mai de non utilizar aqueste mot perqué lo sens original del concèpte de Ferguson foguèt alterat al cap d'un moment per de sociolingüistas coma Fishman o Aracil, que li donèron una connotacion negativa, e uèi la màger part de la societat qu'utiliza aqueste concèpte l'utiliza dins aqueste sens "negatiu".

Per resumir, doncas, los soïsses establisson un sistèma d'organizacion sociolingüistica ont l'estandard servís exclusivament per cèrtes usatges e situacions plan determinats, e los dialèctes o parlars locals s'utilizan pels autres usatges. D'aqueste biais, los parlars locals contunhan d'èsser utils e necessaris per cèrtas comunicacions, e, doncas, pòdon subreviure. Albert Bastardas, lo sociolingüista catedratic de l'Universitat de Barcelona, explica fòrça plan l'organizacion soïssa, e nos conta aquò dins la siá òbra "Ecologia de les llengües" (1996): "La varietat estandard es la varietat utilizada de costuma per las foncions oficialas, dins l'ensenhament, per las ceremònias religiosas, pels panèls publics, pels mèdias de comunicacion e en tot çò qu'es escrit, e per amor d'aquò, la cal aprendre a travèrs de las aisinas institucionalas adaptadas– es a dire, lo sistèma escolar. Per contra, las varietats localas oralas fan part indissolubla de la socializacion naturala dels individus –dins la familha, dins los grops d’amics, etc. – e son utilizadas per la màger part de las interaccions quotidianas per la generalitat de la populacion."

Qué vòl dire tot aquò? Vòl dire qu'aqueste sistèma es perfait e se deu aplicar còp sec a l'occitan? Non. En fait, la primièra causa que caldriá precisar es que non es completament vertat que los soïsses non escrigan jamai en dialècte. Ni tanpauc que non l'utilizen jamai pels mèdias de comunicacion. Es per aquò que la setmana venenta anam aprigondir un pauc mai sus tot aqueste sistèma de la distribucion foncionala, e parlarem dels critèris per determinar quora seriá plan d'utilizar la varietat estandard de l'occitan e quora deuriam utilizar la varietat locala. Mas i a quicòm de fòrça clar: eles an pogut conservar lors parlar locals perqué lors parlars locals an contunhat d'èsser indispensables. Vaquí la clau de la supervivença de tota lenga.