Opinion
L'estandardizacion de l'occitan (VI): un acòrd nacional per l'occitan
La setmana passada vesiam cossí fasián los soïsses germanofòns –òc, o ai plan dit: germanofòns– per s'organizar. Diguèrem que, en fait, non èra completament vertat que non escriguèssen jamai en dialècte ni tanpauc que non l'utilizèssen jamai pels mèdias de comunicacion. Efectivament, los soïsses de la zòna germanofòna an codificat lors parlars locals e escrivon en dialècte per cèrtas comunicacions, particularament las localas e las "non-institucionalizadas". Per exemple, per enviar un corric als amics, per dire quicòm per SMS –darrièrament per whatsapp diriam...– al collèga del trabalh, per cèrtas publicacions o revistas localas, per cèrtes libres dels enfants –coma las bandas dessenhadas–, quitament per cèrta literatura en foncion de la volontat e lo sentiment de l'autor, etc. E non es tanpauc completament vertat que los mèdias soïsses utilizen tostemps l'estandard. Òc, las informacions e los jornals de ràdio e television son, normalament, en alemand estandard. Çaquelà, la programacion de distraccion o los late-shows se fa mai que mai en varietat locala. En mai, tanben podèm parlar del molon de gropes de musica soïsses, quitament de musica modèrna, que cantan en varietat locala. Al delà dels detalhs, pasmens, çò que me sembla mai remarcable es que se los soïsses an capitat de conservar lors parlars locals es perqué lor an atribuit de foncions socialas especificas e non an permés que l'estandard i intrèsse. Es a dire: un soís de Berna non parlarà jamai en estandard amb un autre soís de Berna, siá de la classa sociala que siá, siá pel subjècte que siá. Per contra, se per exemple devon signar un contracte comercial, lo redigiràn en estandard, qu'es la lenga de l'administracion. Aquò a permés la bona "con-vivéncia" entre l'estandard e los parlars locals, quicòm que non an pas capitat d'aver d'autras lengas, coma l'espanhòl, lo francés o –vau èsser franc– lo quite catalan. Me sembla que sonque aquò nos deuriá ja far soscar.
Alavetz, cossí deuriam far a Occitània? Cossí podèm aprofeitar las idèas soïssas per ensajar de "maridar", d'un costat, non solament la volontat de garantir la supervivéncia de las varietats localas mas tanben de garantir lo dreit de lors locutors d'utilizar tant coma siá possible lor varietat locala, e, a l'encòp, aver una varietat de lenga que garantisca la compreneson al 100% entre los locutors dels diferents punts geografics, e qu'aja una sola forma per las comunicacions non localas, qu'aja una sola forma internacionala per s'exprimir a l'exterior, una lenga estandard que siá, fin finala, lo punt d'encontre de totes los occitans, sens cap de diferéncia a l'escrit, malgrat que totes siam diferents e o volgam aital?
Me sembla que la primièra causa que caldriá aprendre dels soïsses es l'unitat nacionala. Òc, nacionala. A Occitània nos mancan d'acòrds nacionals. Òc, nacionals. E ara cal un grand acòrd nacional per la lenga occitana. Qué vol dire un acòrd nacional? Vòl dire una carta interregionala per la lenga occitana que non parla pas de las questions polemicas? Diriái que non, que la carta es quicòm de plan positiu e important mas caldriá anar mai ailà. Un acòrd nacional vòl dire que las doas tendéncias actualas de l'occitanisme –partits politics, associacions, universitaris, institucions...– devon negociar e arribar a punts comuns sus aquelas questions que uèi provòcan encara fòrça divergéncias socialas, que non son positivas per degun. Totes sabèm que n'i a doas de tendéncias, e totes sabèm qualas son. Es una realitat. De la meteissa manièra que i a doas acadèmias –malgrat que n'i aja una que diga qu'en fait non o vòl pas èsser! Çaquelà, devèm començar d'assumir que l'una non ganharà jamai l'autra, ni al revèrs. Lo sol camin de victòria e de prosperitat es la negociacion, l'acòrd, "aquò per tu, aquò per ieu". Principi essencial del liberalisme politic e de las idèas de progrès de l'Euròpa dels darrièrs sègles.
Atencion, çaquelà. Aqueste acòrd nacional se deu sosténer sus tres principis capitals, que las doas tendéncias devon assumir completament. Primièr principi: cal protegir e garantir los dreits de las varietats localas e la diversitat de parlars. Segond principi: nos cal un sol estandard, amb una sola forma escrita, que siá la forma institucionala, la forma utilizada per las comunicacions non-localas e la forma de referéncia internacionala de l'occitan. E aqueste estandard deu èsser tanben ensenhat dins las escòlas e collègis d'Occitània tota –e remarqui lo "tanben". Tresen principi: cal atribuir un ròtle plan clar a l'occitan estandard e un autre a las varietats localas, e se deu combatre "l'intrusisme", siá de l'estandard dins las foncions atribuidas a las varietats localas, siá al contrari.
Dijòus que ven, encara un pauc mai.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Normalisar, es una question que se'n tòrna sempre coma s'èra aquí la causa la mai importanta de far ara subran.
Vau aprofiechar d'aquest article per pausar d'autrei questions que mi fan resson cada còp qu'entendi parlar de normalisar la lenga. Ja, mi sembla important de veire e tirar leiçon deis autrei cas de lengas normalisadas, e de son contexte. Parlar de l'alemanic es una causa, auriam poscut pereu parlar dau catalan, bòrd que son de lengas qu'an un estatut e una realitat un pauc similars en terme de mejans e de locutors. Mais si pòu pas comparar segon ieu embé la lenga occitana. Per aquò vòu causir de parlar dau breton, que fuguèt normalisat coma cadun saup, e aquèla normalisacien contunha de pausar de problemas entre locutors deis variantas bretonas "ancianas" e locutors dau breton estandardisat. Es a dire que ara un locutor qu'auriá apres l'occitan en defòra de l'escòla, perqué n'i a encara e son pas toei vielhs, deuriá s'auvir dire que parla pas la lenga correcta? Coma se bastava pas d'aguer agut d'annadas de reprimandas de l'Estat, faudriá ara ierarquisar l'occitan, embé un occitan estandard correcte, e lo demai?
Perqué pas, fin finala l'unitat fa la fòrça.
Pasmens mi ven una autra question, embé quntei mejans? E cu decidarà? E perqué un parlat puslèu qu'un autre? Vos ramenti que lo serbo-croate faguèt pas lòng fuec per préner un exemple de normalisacien de lenga entre parlats similars.
Perqué lo lemosin sariá pas lo parlat de referéncia per exemple? Es lo parlat istoric dei trobadors, e porriáu to parrier trobar d'arguments per cada parlat.
Vos vau dire francament una causa, i a pas d'administracien occitana, siam ben d'acòrdi sus aquò, alòrs perqué passar son temps de cercar coma porriam normalisar una lenga qu'a la particularitat d'estre multipla? Perqué ieu es aquò que m'agrada dins l'occitan, e li vieu ges de problema. Aimi mon parlat marselhés, e aimi lo niçard, lo lemosin de Coresa tant coma 'queu dau Creissent, lo gascon de las Lanas tant coma aqueth deu Biarn, es e sempre una fiertat per ieu de dire que ma lenga es multipla. Deuriam menar dos terç dau vocabulari a la tomba per estre mai "coma tot lo monde"?
Si siam acordats sus un biais d'escriure, n'i a encara d'unei que vòlon normalisar aquò tanben. Bessai que deuriam escriure "los cavals blanquinels" e legir "lei chivaus blanquinèus", sariá aquò la modernitat occitana...
Mai alòrs que far embé la poesia? embé la musica?
Bessai que lo Còr de la Plana auriá degut cantar "la farandola DELS barris" e far una tiera dei escais noms dei barris de Marselha en occitan estandard partent dau parlar lengadocian? E que dire de l'òbra de Jorgi Reboul, de Marcela Delpastre, tant e ne'n passi?
Siam diferents, avèm de culturas diferentas, que de mai normau que d'aguer de parlats diferents, fargats per leis ondas dau temps e dei pòples, lo paisatge e lei realitats socialas? E que far après? Normalisar l'accent, e contunhar sus la dralha enganarèla deis Estats centralisats? Ieu siáu pas d'acòrdi emb'aquèla politica linguistica centralisada, compreni toei lei parlats, perqué n'ai l'enveja. Segon ieu la fòrça de l'occitan e la mai granda beutat de nòstra lenga es aquèla ENVEJA de si pensar ensems maugrat lei diferéncias. DIFERÉNCIA!
#16 benlèu que nos caldria evitar los mots tròp durs e los prepaus dasagradius envèrs los moviments regionalistas non-occitanistas.
Deurem laissar de caire un jorn aquestes mots que faran dificil tot dialòg dins l'avenidor.
Avisem-nos tambèn de pas aver mai d'un còp l'irresistible tentacion de dire que los fautius son eles e pas nosautres .
Sem qualqu'uns occitans "d'en bas " , liures e amoroses de lenga nòstra que pensam que fin finala , nòstres adversaris son benlèu pas aqueles regionalistas mas puslèu la plan granda indiferencia de nòstres conciutadans respècte a la - eventuala - disparicion de l'occitan.
Podem tambèn comptar sus tota mena d' opausants actius contra la quite idèa de bilinguisme òc/francés : nos rementam totes lo metrò de Tolosa , lo cas de Vilanòva , l'oposicion de parents a una classa bilinga òc/francés a Ortés etc... sens parlar de ço que s'escriu dins los forums.
Almens aqueles regionalistas - en Auvernha ,en Provènça - assajan , coma nosautres mas sus de dralhas diferentas , de sauvar e promòure la lenga d'òc , de còps amb talent .
Son una realitat sovent plan enraiçada , valent a dire que saran aqui en pais d'òc longamai ...
Alara lèu o tard sera necite los considerar amb respècte coma sòcis o aliats , perque compte tengut de la dramatica situacion de la lenga , nos sembla que lo pus lèu sara lo mielhs.
Lo PS se'n fot de l'occitan e d'Occitània, aquò ei pas navèth.
E Vauzelle ... minja dens la man deus provençalistas, lavètz serà pas dab eth que Provença sauvarà sa lenga
#14 Z'explique per çò qu'es pas una preocupacion dau PS. Adonc, pas de politica comuna sus la question. Mas qu'es pas lo sol subject per lo quau quò se passa entau.
La Vau d'Aran e la Generalitat de Catalonha son fòrça implicat dins lo Congrès Permanent de la lenga occitana (que prenguet la sega de l'ARPOLOC). Manca mai que mai lo nòrd e l'est d'Occitània (emb l'excepcion de la region Ròse-Aups).
Un pecat per un acòrdi, es que totei lei regiens occitanas son presididas per d'òmes dins lo meme partit.
De la Provença-Aups-Còsta d'Azur ambé Vauzelle dau PS fins a Rousset dau PS (la soleta regien UMP es Alsàcia...).
Mas "estranhament" arríbon jamai a çò qu'un acòrdi inter regionau per la lenga occitana recampe totei lei firmas de totei lei regiens... Dins l'APORLOc manca l'un, dins un autre programa inter occitan, manca l'autre...
Coma va podetz explicar ?
E faudriá veire tantben a implicar la regien Piemont, lo Conselh Generau d'Aran e lo Principat de Monego, non ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari