De totes los territòris d’Òc, Contea de Niça (Nissa) conoishe "l’astre" d’estre dins un territòri occitan que viuguèt tardivament lo rotlèl compressor francés, que sigue linguistic, cultural, administratiu, mediatic, etc. Per la lenga, despí 1860, es la fin dal plurilinguisme dals Estats de Savòia. L’occitan, parlat dins las variantas dal gavòt e localament niçard dins l’airal de Niça, èra utilizat dins la societat. Lenga de la familha, dal pòple, dals jornals, dal comerci, de la vita vitanta, dals paures e dals eleits. De segur, segon las fonccions ò la siu familha se parlava tantben ligurian roiasc, toscan, pimontés, francés, ò quitament anglés, russo.

 

Après 1860, patatràs, fin dal pantais. Atencion, diso ren qu’èra un atge d’aur denant, mas quasi tot càmbia. Cal dire que denant aquela data, Niça èra una terra de refutge per los exiliats, de França notament. Ben de monde sejornet ò s’installèt a Niça per se metre a la sosta, e ren solament per las temperatuas invernalas agradivas. Dins los mai celèbres, la familha Arson en causa d’una autra anexion aquela dal Comtat Venaicin en 1793, l’evesque de Glandèvas  dins lo meme periòde per de questions religiosas fins als resistents occitans al còup d'estat de Napoleon en 1851 per de rasons donca politicas. Tot aquel mond se metèt a la sosta de Contea de Niça.

 

Ensenhament obligatòri dal francés, rompeüra dal fil lengatgier (transmission de la lenga atacaa), la lenga e la cultura occitana devènon estrangieras a la siu terra. Sus la terra anexaa, lo francés a solet drech a la paraula, l’occitan deven inutile, direm "anexe". Urosament, la fòrça de las gents fa que l’occitan està present e "resiste" dins la societat, totas classas socialas mesclaas. Lo monde a ancara consciença de la siu pròpra existença. Mas lèu lèu devem emparar una istòria e una ideologia que son estrangieras, un arbre genealogic de caps d’estats qu’agueriam jamai denant 1860. D’unos novèls reis que laishèron de marrits remembres quora passèron dins las vilas e los vilatges de Contea, destruccion dal castel e de la vila vielha (auta) de Niça, destruccion dal Trofèu d’Auguste a ‘A Torbia -per los mai emblematics coma Loís lo XIVen- devènon de fondators respeitats d’un òrdre novel al qual devem lo respeit. Que ligam ambé la Calandreta de Niça (cf. sit e Facebook) ò l’ensenhament bilenga globalament me demandaretz? I anam.

 

L’istòria de la Calandreta de Niça ò de l’ensenhament bilenga es coma aquela de la lenga occitana aicí. Es un lent mas segur camin fach d’embrolhs, de negacion e de pichins còups còntra la lenga. Lo cas d’una vila es sovent emblematic, cristalisat, iconisat. Coma se trobar dins una vila, Niça que juga lo costat tradicional a fond ambé las fèstas e festins reviscolats, a costat d’una Niça que vòl escafar la Niça que saup parlar occitan sensa disticcion de categoria sociala, de riquessa, de genre? De còups vesem lo trabuc dal spleen-dreamtime quora esperam que la ratapinhata nocturna de Niça pilhe lo siu revenge sus l’agla senhoreianta lo jorn? Esquisofrenia culturala belèu. Las gents dèvon caminar e seguir ce que ditz la nòrma, e la caminaa forçaa es una bòna aisina per los recalcitrants. D’aicí la plaça panholesca que nos es laishaa a costat dal "in": lo festenal de Cana, la "fashion" actitud, l’argent e la consomacion. Dos extrèmas. Tot es una question d’argent, dal moment que empachatz ren que lo sistèma fonccione. Mas lo monde militant s'en avisa qu'a costat de Cana, a Valàuria (Vallauris), i èra tantben una calandreta... D'un temps a doas calandretas per las Alps-Maritimas, sèm passats a un temps ont n'i es quasi plus. Es ont n'en sèm aüra. E deguna escòla publica bilenga.

 

Conoisho degun ancian escolan d'escòla publica bilenga, mas cal esperar que n'i ague a l'avenir. Al revenge d’amics que foguèron calandrons (escolans de Calandrètas) diguèron qu’avían emparat a se desbrolhar, a èstre desgordits, a saber s’adaptar e se gerir lor trabalh de per elos. Io que teno la lenga de familha, me sento ben paure a costat de la riquessa dals pichins sortits de Calandreta, capables de passar d’una lenga a l’autra mas subretot d’espelir dins una conoishença urosa dal monde. Alora perqué degun donaria plus la plaça a una escòla ont se dreiça ren los enfants sus un modèl a seguir, mas ont empàran a crèisher a lor ritme?

 

Quant de còups pensèro als amics bilengas de naishença: berbèr-francés, filipin-francés, italian-francés. Perqué deuríon perdre lor lenga elos tantben? Lo sistèma deuria èstre capable de valorisar lo monde coma es, e ren coma avem imaginat que siguèsson. Ont nos mena enfin tota aquèla reflexion? Alora belèu veirem un jorn de calandrons caminar fierament sus l’escalinaa dal Festenal de Cana? Porriam n’en rire ò n’en èstre ofuscats, e mai sigue per la recompensa d’un film "monument" dal cinèma en occitan? Belèu l'occitan vendria a talh dins un film d'animacion, perqué dins un film d'ambient contemporanèu n'a quasi plus de plaça? Da veire. Lo bastian contrari de servici que s’esconde en cadun de nosautres dirà belèu lo contrari. Mas seria una normalitat.