Opinion
Racontes de la Mar Granda (I)
Se sap pas jamai ont los caminòls preses aleatòriament nos pòdon menar. S'agís d'un juòc inconscienciós, viscut amb un talent de mainatge, los uèlhs bèls dobèrts cap a un monde tant verge coma salvatge. Al començament pas res es clar, quitament se camina a òrbas, mas òm a totun enveja e besonh de contunhar, de far fisença a las piadas que son daissadas, fins al temps ont agachar darrièr deven un exercici de reconstituicion memoriala, de constatacion que cada rescontre, decision e cambiament faguèron partida d'un sol e meteis movement.
Se òm poguèsse resumir en còrta pròsa ma descuberta de l'occitan, aquela serià una de las bonas. D'efièch, lo caminament que m'a menat de la vila de Recife, darrièr barri entre lo continent brasilian e la Mar Granda, fins a Tolosa tot en passant per Clarmont d'Auvernhe foguèt dels mens esperats, pensats, planejats. L'azard mai l'instint i son l'axe mèstre. Se dobrir mai se trobar, la resulta.
Se se cal parlar d'originas, mòstri del dèt la poesia trobadoresca galego-portuguesa dels sègles XIII e XIV, moment crucial de l'emergéncia de la nacion lusitana independenta e a l'encòp enfant de la dralha occitana dins l'Euròpa tota. Emai siá pas vist comunament coma tal, estudiar la lirica d'aquela epòca es descobrir un dels factors màgers del particularisme de la lusinitat e mai que mai de la lusofònitat. Alavètz, lo pont cap a l'Alemanha de la Minne e al trobar occitan foguèt forçadament passat. E òc, çaquelà forçós per un jove escolan e quite estudiant, manca d'una vision globala dels eveniments istorics pendent l'Edat Mejana, encara tròp segmentària e encartelada per de mites nacionals dogmatics que trobam dins l'Euròpa e tot lo rèste de la planeta. Al Brasil, es encara a títol anecdotic e leugièr parlar del provençal – es aital que se ditz en portugués, coma un autre còp en Catalonha se parlava del llemosí.
Mas avèm dins nòstra lenga la pròva mai concreta d'aquela relacion prigonda amb l'Occitània : al meteis temps que fasiá del portugués la lenga administrativa en remplaçant lo latin, lo rei Dionís Ièr (1261-1325), dich lo Trobador, efectuèt la primièra reforma de la lenga lusitana, que abans aquò patissiá encara del rambalh de solucions graficas individualas. Per representar la consona oclusiva nasala velara vosada, lo digram nh foguèt causit ; e lo lh per la consona espiranta laterala palatala vosada. Coma dins la kòine dels trobadors occitans e malgrat las causidas castelhanas (ñ e ll respectivament), que serián estadas mai aisidament implantadas dins l'espaci geografic lusitan (abans la reforma èra una de las solucions mai frequentas) e que fin-finala son un dels mantuns elements que despartiguèron lo galhec e lo portugués dins lor astrada.
D'efièch, la referéncia a l'escritura occitana es pas brica anodina. Se pòt sentir en descobrissent l'istòria occitana a quin punch aquelas lenga, cultura e pensada fan partida tanben de las meunas, mai que mai dins aqueste Nordèst brasilian talament particular. Mas aquò serà lo subjècte de la cronica que ven.
Se òm poguèsse resumir en còrta pròsa ma descuberta de l'occitan, aquela serià una de las bonas. D'efièch, lo caminament que m'a menat de la vila de Recife, darrièr barri entre lo continent brasilian e la Mar Granda, fins a Tolosa tot en passant per Clarmont d'Auvernhe foguèt dels mens esperats, pensats, planejats. L'azard mai l'instint i son l'axe mèstre. Se dobrir mai se trobar, la resulta.
Se se cal parlar d'originas, mòstri del dèt la poesia trobadoresca galego-portuguesa dels sègles XIII e XIV, moment crucial de l'emergéncia de la nacion lusitana independenta e a l'encòp enfant de la dralha occitana dins l'Euròpa tota. Emai siá pas vist comunament coma tal, estudiar la lirica d'aquela epòca es descobrir un dels factors màgers del particularisme de la lusinitat e mai que mai de la lusofònitat. Alavètz, lo pont cap a l'Alemanha de la Minne e al trobar occitan foguèt forçadament passat. E òc, çaquelà forçós per un jove escolan e quite estudiant, manca d'una vision globala dels eveniments istorics pendent l'Edat Mejana, encara tròp segmentària e encartelada per de mites nacionals dogmatics que trobam dins l'Euròpa e tot lo rèste de la planeta. Al Brasil, es encara a títol anecdotic e leugièr parlar del provençal – es aital que se ditz en portugués, coma un autre còp en Catalonha se parlava del llemosí.
Mas avèm dins nòstra lenga la pròva mai concreta d'aquela relacion prigonda amb l'Occitània : al meteis temps que fasiá del portugués la lenga administrativa en remplaçant lo latin, lo rei Dionís Ièr (1261-1325), dich lo Trobador, efectuèt la primièra reforma de la lenga lusitana, que abans aquò patissiá encara del rambalh de solucions graficas individualas. Per representar la consona oclusiva nasala velara vosada, lo digram nh foguèt causit ; e lo lh per la consona espiranta laterala palatala vosada. Coma dins la kòine dels trobadors occitans e malgrat las causidas castelhanas (ñ e ll respectivament), que serián estadas mai aisidament implantadas dins l'espaci geografic lusitan (abans la reforma èra una de las solucions mai frequentas) e que fin-finala son un dels mantuns elements que despartiguèron lo galhec e lo portugués dins lor astrada.
D'efièch, la referéncia a l'escritura occitana es pas brica anodina. Se pòt sentir en descobrissent l'istòria occitana a quin punch aquelas lenga, cultura e pensada fan partida tanben de las meunas, mai que mai dins aqueste Nordèst brasilian talament particular. Mas aquò serà lo subjècte de la cronica que ven.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
De notar atanben lo trabalh entre La Talvera e Silvério Pessoa (es un grand aquel d'aqui, de descobrir ! Amb lo CD "Encontros occitans", per exemple, o alara "Bate o manca". Fa de forro modèrn, pas vertadièrament "pé de serra", coma dison). Venon de sortir un CD "ForrOccitania" e seràn en virada dins Occitània tota aqueste estiu. Los vegèri l'an passat al festenal "Samba al pais" e me regalèri que dancèri "com un pèc" : es de balèti amb lo vam e lo ritme brasilencs.
Cal dire qu'aqueles rescontres musicals son mai que mai de re-creacions intelectualas que lo ligam entre Occitans e Nordestinos s'èra perdut. Mas los Pernambucanos avian servat, amb los repentistas, la tradicion de l'ajusta musicala, filha de la tenson trobadoresca. E dison (coma dins maites païses d'America Latina) "trovador" per parlar d'aquel qu'improvisa de vèrses en cantant. Mas segur qu'avem besonh d'anar querre d'influéncias endacòm mai per vitalizar e modernizar nòstra musica (e perqué calria totjorn anar posar dins lo ròck ?).
Enfin per çò qu'es de tornar trobar lo ligam entre Euròpa e Brasil, dins la meteissa dralha, cal pas doblidar la soscadissa del musician galhec Carlos Nunez : son CD-DVD "Alborada do Brasil" es una capitada.
Aquelas confluenças culturalas Occitània, Lustiània (nordeste, etc.) se vèson musicalament costat occitan dins ce que fa la clica niçarda "Nux Vòmica" (títol Nissa-Pernambuco) ò la clica tolosana "Los Fabulous trobadors".
la gau = ua canau. que non un canau, perdon!
A perpaus deus ligams enter portugués e occitan, qu'ei interessant de notar que lo portugués a eretat un mot deu gascon, via l'espanhòu. Aqueth mot qu'ei a galheta o, locaument, a galeta. En gascon modèrne, "a galheta" que's ditz lo galeton. Qu'ei un diminutiu de galet, diminutiu de gau. L'agau (deu latin aquale) o la gau (las duas fòrmas son corrèctas en gascon) que designa un canau per on e's hè córrer un liquide. La gau qu'a formas diminutivas, ua masculina e l'auta femenina, lo galet e la galeta. Lo galet que designa un embuc, un honilh, la galeta que designa particularament lo tudèth d'ua hont per on chorra aiga e que devèva aver autescòps lo sens de galeton tanben (petit recipient dab un còth tà hèr chorrar un liquide. Lo mot qu'ei passat a l'espanhòu (galleta, locaument galeta) puish de l'espanhòu en portugués (galheta, locaument galeta).
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari