I a causas qui ne’s debromban pas. Imaginatz un vielh estadi mitic au ras d’un canal, hèit de pèiras, de ciment e de husta, on flotejava ua bona aulor de tobac de pipa e on se podèvan véser los paus los mei hauts de l’emisfèri nòrd qui’s jumpavan doçament au vent d’autan dab ua cliquetada de vielh vaishèth de velas. Jo, drollet, de pè sus la pitrangla, que’m minjavi lo saquet de cacauèts que’m pagava lo pair. Suu prat, que s’i hasèvan un trentenat de pires deus quaus sonque la mieitat m’èran coneguts: los de la Verge Roja, qui s’aperavan lavetz Pierre Villepreux, Jean-Louis Bérot o un joenòt tot escàs arribat deu nom de Jean-Pierre Rives. Lo public, coneishedor, qu’encoratjava a còps los visitadors se los locaus ne muishavan pas pro de nhac. Lo temps qu’an plan cambiats.

 

Mès au bèth miei deus tolosencs qui corrèvan suu prat deu vielh estadi Ernèst Wallon, i avèva un jogaire qui m’agradava mei que non pas los autes, un artista felin, un airet leugèr de la pèth negra, un insasible gafet qui hasèva bronir los gradèrs de l’empont per las soas jonglerias e los sons fintabadauts: lo Rogèr Borgarèl. De soca guadalopenca mès tolosenc vertadèr (Èra nascut hens la ciutat mondina) aquera Sageta Negra com disón los jornalistas o meilèu Boubou com ac disèvan los ahuecats, èra vertadèrament un estremèr dotat: rapide, camalèste, talentuós, tot çò qui cau ad un jogador deus grans. Quin plasèr de’u véser virolejar au bèth miei de las defensas advèrsas plan sovent destimborladas per aqueste esprifolet cambiadís.

 

Totun, aqueth joen jogaire se retrobèc un jorn au centre d’eveniments qui’u despassèn. Lèu remarcat peus seleccionaires nacionaus, que portèc lo camisòt blau mercat deu hasan tanlèu lo 14 de deceme de 1969 a Tarba contra Romania a costat d’un cèrt Pierre Villepreux e d’un Benoit Dauga qui marquèc un essai. L’an seguent, que vençoc lo Tornei a pàrias dab los Gualés. Mès tot se complica en 1971, annada quan l’equipa de França devèva partir tad Africa deu Sud per ua virada. Lo reglament èra categoric: la lei de l’Apartheid interditz los contactes entre las raças hens totis los maines de la vita, espòrt comprés. Per astre, lo president de la federacion sud-africana, lo Danie Craven, èra opausat a las leis raciaus e, convençut e ajudat per son omològue e amic francés, lo carismatic Albèrt Ferrasse, que vesoc que la virada se debanèsse a troncs e broncs. Noste tolosenc passèc atau aus uelhs deus observators internacionaus a l’estatut de simbèu de la luta contra lo regime mei execrable de la Tèrra. L’informacion despassèc largament lo rugbi e l’espòrt entà hèr la ua deus jornaus. Lo Rogèr Borgarèl èra un eròi au maugrat d’eth. Los Néguers deu país que’u vesón com un liberator e totis, hens lo carrat grilhatjat de l’estadi qui’us èra reservat, l’aclamèn com caloc. Aquò qu’estoc drin pesuc entà las espatlas d’un òme simple e, per provocacion shens de dobte, que passegèc hens endrets defenuts a las personas”de color”, en tot prénguer a còps un autobus reservat aus Blancs. La pression sentida lavetz que’u marcarà pregondament, eth qui amava tan la convivénça deu son club e lo bonaür d’entrar simplament sus un terrenh d’espòrt entad i jogar au rugbi. Qu’estoc present hens l’equipa peus dus encontre-tèst.

 

Puish, tot sobte, après un darrèr encontre internacionau contra Escòcia, que deisharà tot: la soa carrièra internacionau, la soa carrièra professionau hens ua banca e lo son car Estadi Tolosenc. Atau. Per hartèra d’estar tostemps  "lo purmèr Néguer qui …", per dignitat, per volontat, per delèra d’equilibri, de normalitat, entà poder tribalhar de plan la husta, lo sol mestièr qu’aima. Per fòrça tanben de tornar trobar la vita vitanta e de deishar un estatut d’estela per lo quau mantuns se damnarén. Shens de dobte tanben entà poder demorar fidèu a se medish. Aquò qu’ei la marca deus òmes màgers. Tau dròlle qu’estoi, qu’ei demorat un eròi vertadèr.