Opinion
L'estandardizacion de l'occitan (VII): Aran e Catalonha, un bon referent
Las darrièras setmanas avèm vist cossí nos es d'indispensable pels occitans d'aver una sola forma estandard per Occitània tota, unitària e egala per totes. E òc, n'avèm basonh d'aquesta lenga unitària: una lenga estandard que, quand aquò serà possible, serà la forma reconeguda e utilizada per l'UE per s'adreçar als occitans, per exemple. En quina varietat se deuriá exprimir l'UE? Sèm d'acòrdi que l'UE non s'adreçarà jamai ni en 4, ni en 5, ni 6, ni en 23 varietats. En fait, me sembla que serem totes d'acòrdi que s'un jorn l'UE s'exprimís ja en una sola forma d'occitan, podrem èsser plan uroses.
A l'encòp, totun, avèm tanben vist qu'aqueste besonh de lenga unitària empacha pas –e, en fait, es tanben indispensable– de desvolopar de nòrmas localas –localas, que non vòl pas dire "dels grands dialèctes"–, per totes los païses e parçans occitans qu'o vòlgan. Aquestas nòrmas localas devon poder conviure –tanben a l'escrit– amb la forma estandard. Fin finala, lo problèma de l'occitan es un problèma glocal, es a dire, cossí manténer las particularitats localas e, a l'encòp, èsser una cultura internacionala e modèrna, dins l'ensems del mond global actual.
Justament es sus tot aquò que Catalonha e Aran son a debatre dempuèi qualques annadas. I aviá qualqu'un fa doas setmanas que me demandava se pensavi qu'en Aran lor caliá arrestar d'escriure en aranés e començar d'escriure en estandard. Non! Non es pas aquò. Al contrari: pensi qu'Aran es un bon referent per fòrça causas. Pensi, en fait, qu'Aran es ja sus la bona dralha de l'estandardizacion de l'occitan, e fa plan de non desirar un estandard unitari "gascon" e encara mens de s'i botar de dins. Fa plan de voler manténer las siás particularitats e a l'encòp de voler s'amassar amb Occitània tota, a travèrs de dinamicas de trabalh ensems amb la Generalitat, coma lo Grop de Lingüistica Occitana.
En 2010 lo Parlament de Catalonha aprovèt la Lei de l'occitan, aranés en Aran. Lo tèxt legal es innovador perque ensaja de "maridar", a travèrs d'una lei, lo camin cap a l'unitat de la lenga occitana –e, doncas, cap a l'estandardizacion e unificacion de l'occitan– que non solament non es mesa en question en cap moment, mas qu'es explicitament defenduda; e, a l'encòp, la preservacion d'una de las siás varietats localas, l'aranés, en tant que varietat pròpria del territòri occitan administrativament catalan. Aquò's interessant per Occitània tota, car podriá èsser un modèl aplicable a quina varietat que siá.
Lèu fait, podriam dire que la Lei s'engatja totalament per la preservacion de l'unitat de la lenga occitana, e i engatja las institucions, amb la perspectiva que la varietat estandard siá cada còp mens estranha per la populacion de l’Aran –a prepaus, una populacion que me sembla qu'un jorn deuriá aver lo dreit de conéisser lor lenga e literatura dins sa totalitat, non pas solament un bocinet. A l'encòp, la Lei blinda lo dreit dels araneses de s'adreçar en la siá varietat locala a l’Administracion, sens que degun non lor pòsca exigir cap mena de traduccion o adaptacion, e orienta las Administracions per tal de saber quora es recomandable d’utilizar la varietat aranesa e quora, l'estandard. Podriam dire, doncas, qu'assistissèm, malgrat que de manièra fòrça primitiva e embrionària, al bastiment d'un esquèma que podriam catalogar de “distribucion foncionala”, entre la varietat locala e la varietat estandard.
De segur, seràn mantuns los critèris que serviràn per saber quora utilizar una varietat o l'autra. La setmana venenta vos parlarai d'un critèri que me sembla qu'es fòrça interessant per la nòstra tòca: lo principi de subsidiarietat lingüistica.
A dijòus!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Tots sabem que l'estandard es lo GASCON, au mens ací on vivi, e n'es pas question que singui autaments un jorn. E que seram au segrat davant qu'estossi escadut lo nhirgo. Qu'am estats pelats peus francés au cap de mantuns secles, e cinquanta ans de decerveratge occitanista poirà pas masedar los herums de Gasconha. Sauvatges qu'èm, e sauvatges damoram.
#15 En Borbon d'Auloron, ta reaccion es règde paranoïaca : l'oralitat rurala es ligada al tescut social qu'a manteguda viva ladita oralitat, sens jutjament de valor ontica. Per contra, dins un consèlh d'Euròpa, dins d'encontras scientificas o diplomaticas internacionalas, de traductors pel francés, per l'anglés, per l'espanhòl o l'italian, tanplan pel catalan, quand n'i a encara, n'i a sonque un a l'encòp per lenga. Non me vesi ieu sosténer UNA lenga qu'auriá besonh de sèt, quinze o cinquanta traduccions simultanèas per dire d'èsser representada a un d'aqueles conselhs. Es sus aqueste sicut que defendi l'usatge d'un estandard, per credibilitat estrategica, sens mesprezar degun. Mas sabi ben que i a pas mai òb ni mai sord qu'aiceste qu'o non vòl res saber.
#14 Òh ben, com d'autes, aulhors, e proclaman eth lor estacament aths "patoès e dialèctes", tà explicar autanlèu qu'era modernitat e passa peth francés.
De tota faiçon, eth mesprètz o er'avuglament de qui hès pròva que pareish plan en'oposicion qui hès enter "oralitat rurau" i "modernitat". Que i a pausa qui tots eths grans dialèctes e son sortits der'"oralitat rurau". Entara Gasconha tots eths tèxtes juridics der Edat Mejana que son en gascon: "oralitat rurau" ! I 'ths poètas, i 'ths prosators, qui an hauçat eth gascon ath nivèu de lenga literària, com d'audes ac an hèit en Provença, en Auvèrnha: "oralitat rurau" ! N'an pas sabut, quan s 'escadè, eths grans dialèctes díser "ra modernitat ?
#10 Plan segur que m'agrada la diversitat linguitica. Non m'emapcha pas d'aver, per l'occitan, quicòm mai qu'una estaca nostalgica per una lenga d'oralitat rurala. "Tè ! Que prenes plaser, ara, ar "idiotisme ultralocalista" ?" Sonque lo "ara" i es de tròp. Fa plan temps que me plai de jogar amb las vairantas gasconas montanhòlas e amb las variantas provençalas. Mas amar far qué que siá non m'empacha de pensar que non es l'estrategia melhora per s'acarar dreit cap a la modernitat tecnica, legal, informacionala e oficiala. E un non m'empacha l'autre.
#8 Si qu'es de las marridassa, "ma fe", e mai, non fa gaire sègles, me'n seriái fait cremar per plan mens qu'aquò ! Ça que la, çò que me permet de jutjar, Matieu Castèl, de ta leugieretat de ton experiéncia d'enquistaire de terrenc, es que, saupèsses exactament cossí parlan encara los ancians dins unes parçans de mos plan cars Pirenèus (lengadocians tan coma gascons) e mai al fins fons de las vals de Massís central, mièlhs encara al fins fons del país gavòt, sauriás qu'a mai d'un encastre, te cal plegar maissant las cilhas per entendre a pauc prèp cossí s'i parla a de bon (e non pas cossí s'i escriu, sonque, encara que…). Non s'agís ai´ci de desvalorar tas capacitat, se que non simplament de non desvalorar la dificultat objectiva del prestzfait linguistic que ne parlam.
Bon, aquò dit, e mai siá pas brica lo meteis subjècte, ai efectivament una fe mai que marrida, ja que càmbia plan mai (amb lo temps) que la lenga occitana (amb l'espaci), e mai defende pas una quita "religion estandard".
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari