Se parlam de libertat d’expression, ne cau parlar d’era un dia fataument. Espèri au mensh reaccions contradictòrias pr’amor lo subjècte se’n vau la pena. Petit resumit:

En 1990 lo parlament francés vòta ua lei titolada: Lei n^o 90-615 deu 13 de julhet de 1990 tenent a reprimir tot acte racista, antisemita o xenofòbe qui completa la deu 1^er de julhet de 1972 contra lo racisme. Perpausada peu deputat communista Jean-Claude Gayssot, aquera lei prendrà lo nom usuau de Lei Gayssot. Dinc ad adara, tot va plan, ne sembla pas i aver motiu per debàter, lhevat lo hèit que non estoc pas sosmesa au Conselh Constitucionau, causa susprenenta per ua tau lei. De mei, l’article 9 de la lei qualifica de delicte la contestacion de l’existéncia de crimis contra l’umanitat taus qu’an estats definits peu Tribunau Militar Internacionau de Nurembèrg. Aquò vòu díser que, peu purmèr còp, la lei pòt castigar un posicionament diferent deu d’un tribunau militar. E, coma “la justícia militara ei a la justícia çò que la musica militara ei a la musica” (G.Clémenceau), los problèmas de logica arriban lèu. Los inculpats deu procès de Nurembèrg avèvan sus las espatlas duas, tres o quate acús: Lo tribunau n’a pas retengut lo quatau acús per genocidi de cap taus Judius (Pierre-Vidal Naquet Un Eichmann de papier)! Doncas, se disi “La Shoah estoc un crimi contra l’umanitat”, que podi estar condemnat segon la lei francesa per incit a l’òdi raciau. Vaquí çò qui arriba quan òm deisha los militars hèr la justícia e los politicians hèr l’istòria…

De mei, la vertat de l’epòca n’ei pas mei la medisha que non pas a l’ora d’ara. Lèu setanta annadas seràn passadas e l’istòria a seguit lo son briu. Au procès, los camps de la mòrt equipats d’ua o d’uas crambas de gas son estats estimats au nombre de 22, puish la chifra baishèc a 6 en 1960 après enquèsta, totis en zòna sovietica e territòri polonés. Dwight Eisenhower, dejà en campanha electorau, se devèva d’aver aliberat un camp de la mòrt, quan seré de bastir ua cramba de gas se cau, n’i avosse pas nada … Puish, a Nurembèrg, los Alemands estón acustas deu chaple de Katyń perpetrat peus Sovietics. Ne parlam pas deus sabons de grèish uman o deus acatalutz de pèth de prisoèrs, deus caps redusits de deportats (Buchenwald) deus quaus pas nat mei istorian ne parla pas, que totis sabon plan qu’èra bona vielha propaganda de la guèrra de 14 reciclada.

E de qué podèm pensar de l’artícou 19 deus estatuts deu tribunau qui hè adara referéncia entà la lei Gayssot: “Lo tribunau ne serà pas ligat per las règlas tecnicas relativa a l’administracion de pròvas. Adoptarà e aplicarà tant qui’s posqui un procediment rapide e non pas formalista e admeterà cada mejan qui tendrà per avent ua valor probanta.” Un vertadèr tribunau militar, aquò! Que hè soscar de saber qu’ua lei criticada per estar “liberticida” peus sons numerós adversaris (Forra-borra, los mei coneguts: Simone Veil, anciana deportada, Robert Badinter, Jacques Chirac, Eric Zemmour, Michel Houellebecq, Max Gallo, Noam Chomsky …) s’empara sus ua justícia de vencedors.
           
Mès aquò n’ei pas tot … Ua lei criticada per daubuns e defenuda per d’autes, pas arren d’originau. Per contra, un militant de dreta extrèma, integrista catolic, lo Vincent Reynouard, estoc incarcerat lo 9 de julhet de 2010 en aplicacion de la lei. Que serà liberat lo 5 d’abriu de 2011, sia 9 mes de càrcer e 60 000 euros d’esmenda per aver distribuït ad un punhat de coneishuts ua brocadura de setze paginas qui tornava questionar l’existéncia de las crambas de gas d’exterminacion. Sostengut per Amnesty Internacionau peu principi voltarian de deféner la libertat de quauqu’un dab qui n’ètz pas d’acòrd, aqueth pair de ueit dròlles èra un presoèr politic o pas? Lo debat, esseciau sus la libertat de paraula, que’s podèva lavetz descabestrar, sonque … de debat n’i avoc pas nat. Qui ac sap? Qui a entenut parlar d’aquò hens los mèdias? Ei aquí benlèu que la vergonha toquèc lo son zenit. Lo quite jornau referenciau Le Monde ne’n voloc pas saber arren a despieit de las requèstas repetidas deu comitat de sonsteng. Quin aquò pòt estar possible hens lo “país deus Drets de l’Òmi”? La manca de debat n’ei pas lo signe inquietant de l’enquadrament estret de la societat? Ua democracia ne pòt foncionar sonque se lo pòble ei plan informat. Quin un subjècte tan essenciau com un presoèr politic (o pas, mès sostenut per Amnesty Internacionau) en preson sus nòste territòri pòt estar estujat a l’opinion publica?

Com ac vésetz, lo debat sus la lei Gayssot que sortís largament de l’encastre juridic, e pas degun enqüèra ne’n possedís pas la clau.