Lúcia Roulet-Casaucau, dins un article interessant de Jornalet, explica la necessitat de sauvar lo son de l’[r] apicala o “[r] rotlada”. L’idèa es justa e pertinenta. Aura, dins lo detalh, existisson diferentas manieras de prononciar las “r” e es important de senhalar que totas son corrèctas en occitan contemporanèu.
 
(Dins aqueste article, parlarem pas de certanas ‑r finalas que son mudas dins certans mots.)
 

A. La solucion tradicionala: gascon e lengadocian generau
 
La solucion tradicionala, qu’èra bassètz generala en occitan ancian, se manten quasi sens chamjament, uei, en gascon e dins la màger part dau lengadocian (en defòra dau lengadocian sud-orientau). Qu’es la solucion qu’òm pòt suggerir en occitan estandard generau. Tanben qu’es la solucion d’autras lengas vesinas coma lo catalan, l’aragonés, l’espanhòu, l’italian e lo basco. Òm distinguís doas realizacions:
 
1. Lo son de l’[r] apicala brèvao “[r] rotlada brèva” concernís, per defaut, la màger part de las r escrichas: brèu, arbre, tigre, popular, caractèr. Concernís en particular l’r escricha simpla entre doas vocalas: ora, veire, amorós.
 
2. Lo son de l’[rr] apicala lonja o “[rr] rotlada lonja” concernís:
— Tota rr escricha dobla entre doas vocalas: tèrra, guitarra, Marròc.
— Tota r escricha au començament d’un mot: ròc, roman.
— Tota r escricha après n, l, s: genre, Enric, Colrat, Israèl.
 
Aitau i a una distincion fonetica clara entre marit (son de l’[r] apicala brèva) e marrit (son de l’[rr] apicala lonja).


B. La solucion dau nòrd: lemosin, auvernhat e vivaroaupenc
 
La solucion dau nòrd concernís la majoritat daus parlars nòrd-occitans, çò es l’ensems dau lemosin, de l’auvernhat e dau vivaroaupenc. D’autras lengas romanicas maitot la coneisson, coma lo friolan e lo romanés. Consistís en una simplificacion de la solucion tradicionala. Se garda nonmàs lo son d’una [r] apicala brèva o “[r] rotlada brèva” en totas posicions, tant per una r escricha simpla coma per una rr escricha dobla.
 
Aitau marit se pronóncia coma marrit. Autres exemples: brèu, arbre, tigre, popular, caractèr, ora, veire, amorós, ròc, roman, genre, Enric, tèrra, guitarra, Marròc.
 
I a de las nuanças localas que son fòrça interessantas. Certans parlars auvernhats e vivaroaupencs mantenon, entre doas vocalas, la distincion fonetica entre l’r escricha simpla e de l’rr escricha dobla, mas en produire daus sons particulars que podèm pas detalhar aicí. E i a certans parlars vivaroaupencs que seguisson la solucion dau sud-èst, qu’explicam aura.
 

C. La solucion dau sud-èst: provençau, niçard e lengadocian orientau
 
La solucion dau sud-èst concernís l’ensems dau provençau, lo niçard tradicionau, quauques partidas dau vivaroaupenc e una bèla zòna orientala dau lengadocian qu’es a l’entorn de Montpelhièr e de las Cevenas. Lo portugués coneis una solucion parcialament similara. Òm distinguís doas realizacions:
 
1. Lo son de l’[r] apicala brèvao “[r] rotlada brèva” concernís l’r escricha simpla entre doas vocalas: ora, veire, amorós.
 
2. Lo son de l’[ʀ] uvulara o “[ʀ] non rotlada” —que tanben coneis la varianta [ʁ] — concernís:
— Tota rr escricha dobla, entre doas vocalas: tèrra, guitarra, Marròc.
— Tota r escricha simpla quand es pas entre doas vocalas: ròc, roman, genre, Enric, brèu, arbre, tigre, popular, caractèr.
 
Aitau i a una distincion fonetica clara entre marit (son de l’[r] apicala brèva) e marrit (son de l’[ʀ] uvulara).
 
I a de las nuanças localas que son cranas, en particular dins lo parlar lengadocian de Seta, mas las podèm pas detalhar aicí.
 
Lo parlar prestigiós de la vila de Niça a generalizat lo son de l’[ʀ] uvulara a una epòca recenta. Mas près de la granda metropòli azurenca, bassètz de parlars locaus gardan plan solidament la distincion fonetica entre l’[r] apicala simpla e l’[ʀ] uvulara. Donc poiriá èsser acceptable, en niçard autentic, de restaurar aquela distincion.
 

Suggestions finalas
 
Podèm suggerir aus occitanistas, aus professors e aus escolans d’observar escrupulosament quauques actituds per cultivar una bona pronóncia.
 
1. Chau restaurar e valorizar las pronóncias autenticas de las diferentas “r” en s’entraïnant, en observant las diferentas posicions e en respectant las tres grandas solucions regionalas:  
2. Chau evitar la generalizacion de la pronóncia unifòrma en [ʀ] uvulara (“[ʀ] non rotlada”) qu’es una influéncia francesa tardiva. Mas, evidentament, chau jamai agressar las personas que pronóncian coma aquò:  
3. Chau evitar los discors simplistas. Es inexacte de dire solament que “chau prononciar una [r] apicala en occitan” perque, aquí, “en occitan” se compren abusivament coma “pertot en occitan” o “totjorn en occitan”.  
Una exigéncia ferma sus la qualitat de la lenga emb una dòsi de nuança e de diplomacia permetràn de restaurar una fonetica autentica.