En 1802, lo joen Giròni-Armant Cayrou arriba a Bordèu…

Hilh d’una familha de 12 mainatges, li falut anar cercar fortuna solet. Lo pair li balhèt quauques sòus e lo son oncle bordalés li paguèt un an de formacion en matematicas per estar marinèir. Es atau que Giròni-Armant s’embardarà per 20 ans de vita aventurosa sus totas las mars deu monde.

Tres ans dens las presons inglesas, autant com matelòt enrodat de fòrça dens l’armada francesa. Giròni diurà a sa cultura e a la sua educacion de se sauvar a tots còps. Fin finau tornarà a Bordèu  e bastirà dab lo son frair Jausep, un ostau de comèrçi de la mar.

Aquí s’apitaràn una fortuna de  las beròias e,  com tot bon armador bordalés, se cromparan un ostau suu "pavat deus Chartrons".

Los dus Cayrou seràn los fondadors d’una dinastia borguesa: los que vindràn après se remembraràn. Los dus frairs serviràn de referéncia per l’istòria familiau. Lor vita serà contada aus mei joens. Un còp la fortuna minjada, i aurà dens las dishudas com un gost de paradís perdut.

Es tota una cultura que de generacion en generacion se tornarà apitar enriquida de saunèis. La familha Cairon guardarà tostemps lo medish biais de víver:

 

- Lo gost deu viatge

- La volontat d’aventura e l’idèia que lo bonur se tròba pas sonqu’au cap deu camin.

- L’importéncia de la cultura e en particulèir de la musica. 

- Lo dreit de gausar e de parlar.

- Eca…

 

De segur son pas tots atau, dens las sèt generacions de Cairon. Mes tots esturen banhats dehens, dempui tot petits e s’en trobèt mei d’un per seguir la dralha.
 

Es atau que d’annadas en annadas, enriquit un chicòt a cada còp de tot çò que pòrtan los joens, se bastis una "tribú" familiau.

Digun non i es pas presonèir d’aquesta cultura e en sèt generacions, son una bèra tropa d’aver virat l’esquina d’una feiçon o d’una auta, mes l’esperit es  damorat utilisat o pas, refusat o pas.

Me sembla que l’istòria familiau se pareish haut o baish a l’istòria d’un pòble: en partir d’eveniments fondators, sovent de las guerras, una comunautat s’apita una dralha comuna e s’i reconeish. De generacions en generacions, los eveniments venen enriquir una Istòria.

Atau s’apita una civilisacion: un grop uman que se torna trobar dens una còla de valors comunas, causidas dehens la multiplicitat de las idèias umanas possiblas en partir d’una tropa d’eveniments reconeishuts per tots com deus màgers.

Podem ensajar una petita aplicacion pratica a la cultura occitana: i trobaram quauques vias e  pas mau de questions.

Los enveniments fondators… aquò se perd dens lo temps. Sabem pas tròp çò que podut har referéncia en aqueths temps londanhs… e pui non soi pas istorian … los i deishi lo suenh de seguir l’idèia…

Cò qu’estut a la  debuta? En partir d’aquesta civilisacion latina que jà anava en demesir? l’empèri Visigòt?

 

Solide, a  l’Edat Mejan, dab los trobadors, vesem arribar de las idèias fòrtas, que pòden ligar un pòble. La lenga romana comuna, es de segur pas un azard e portam la fins  amor com un hèit de civilisacion atau com lo dreit escriut e plan d’autas causas.

Tornar trobar los ligams de la civilisacion d’òc es una arqueologia istorica que pareish complicada e azardosa. Mes lo hèit es aquí: trobam dens la nòsta cultura una vista deu monde que li aparten.

Aquesta civilizacion se tròba pas sonque dens la literatura, senon dens tota produccion culturau occitana: deu gèsti au reproèir en passar per las cançons…

 

Es per aquò, e l’avem ja dit, que la lenga es d’ensenhar dab la civilisacion. Benlèu que lo mot "ensenhar" es maishant per la civilisacion: se pòt pas ensenhar, se diu har víver.