Opinion
Neutralitat o engatjament de la lingüistica?
La lingüistica es una sciéncia umana. Coma totei lei sciéncias, a una utilitat sociala perque coneis d’aplicacions concretas dins la vida dei cadajorns. Aquela dimension sociala pausa la question de la neutralitat o de l’engatjament dau lingüista. Òr, es frequent de dire que lo lingüista deu èsser ideologicament nèutre se vòu èsser objectiu. Anam veire qu’es pas tant evident...
L’objectivitat es indispensabla dins la recèrca scientifica. Lo cercaire deu descriure lei fachs e solament lei fachs. Lei fachs son coma son: non dependon pas de l’ideologia, ni de la preferéncia politica, ni de la religion, ni dei principis moraus dau cercaire (dau lingüista, dau scientific). Un celèbre lingüista francés, André Martinet, ne tirava una conclusion radicala e un pauc rigida: “Un estudi es dich scientific quora se fonda sus l’observacion dei fachs e s’absten de prepausar una chausida demieg aquelei fachs en nom de certanei principis estetics o moraus. «Scientific» s’opausa donc a «prescriptiu».”(André Martinet, 1996 [1970], Éléments de linguistique générale, París: Armand Colin, § 1-1, p. 6)
Aquela concepcion de la neutralitat es mens evidenta uei. Mai, abans de veire coma tot aquò a evolucionat, cau saber que la vision de Martinet s’admet encara dins una partida de la recèrca en lingüistica, sustot quand lo lingüista estúdia una lenga en situacion “normala”, non menaçada, çò que s’apèla scientificament una lenga establida (coma lo francés, l’espanhòu, l’italian o l’anglés).
Per còntra, quand lo lingüista trabalha sus una lenga subordenada coma l’occitan (çò es, una lenga que subís la concurréncia d’una lenga establida e, aquí, dominanta), alora la “neutralitat” pausa lèu-lèu de contradiccions insolublas. D’efiech, lo conflicte entre la lenga subordenada e la lenga dominanta es un rapòrt de fòrça inegau. La vision dau mond segon la lenga dominanta representa una pretenduda “neutralitat” qu’implica —inconscientament— d’acceptar coma normala la situacion de dominacion.
Uei lo jorn, dins nòstre país d’Occitània, un lingüista considerat coma nèutre es sovent un scientific que non contèsta pas la dominacion dau francés, de l’italian e de l’espanhòu sus l’occitan. Es sovent un lingüista que trabalha dins una universitat occitana en s’especializant dins lo francés o dins una autra lenga establida (anglés, espanhòu, alemand, italian, arabi, rus, chinés...). O, eventualament, es un lingüista que s’especializa dins una lenga subordenada dont lei racinas son ben luenh de nòstre país (berbèr, quirquiz, wolof, navajo, lapon...). Uei lo jorn, en Occitània, un lingüista que s’especializa dins l’occitan sembla sovent un pauc “anormau”, un chic “originau”, eventualament “suspècte” e “militant”, ais uelhs dei lingüistas non occitanistas. Lei prejutjats de la subordinacion lingüistica s’impausan dins lo cervèu de fòrça lingüistas.
Per astre, existís una sociolingüistica nativa o periferica que se consagra ai condicions de vida dei lengas subordenadas e que bastís, dempuei quaranta ans, una epistemologia seriosa per sortir dei contradiccions de la subordinacion. Aquela sociolingüistica nativa, centrada en Catalonha, e un pauc presenta en Occitània, demòstra que se pòt pas ignorar lo conflicte entre lei lengas: aquela donada deu intrar dins tota analisi seriosa se volèm ben comprene la totalitat de çò que se passa.
E coma fan dins leis autrei sciéncias? Sovent l’engatjament dau scientific s’accèpta coma una causa normala. Un fisician que critica —o ben que defend— l’energia nucleara, aquò suspren degun. Un sociològ que denóncia leis inegalitats socialas, es normau. Un mètge que pren posicion per l’ajuda umanitària, aquò va solet. Un istorian que ramenta lo besonh de memòria collectiva a prepaus dei crimes de guèrra, totei tròban qu’es una evidéncia. Aquelei scientifics, e mai se s’engatjan, sabon demorar seriós, respectats e escotats. Sabon distinguir, d’un caire, la descripcion objectiva dei fachs e, d’autre caire, l’engatjament civic o ideologic qu’òm a lo drech d’aver en relacion amb aquelei fachs.
La sociolingüistica nativa, aquela qu’es en favor dei lengas subordenadas, preconiza tanben aqueu principi:
L’objectivitat es indispensabla dins la recèrca scientifica. Lo cercaire deu descriure lei fachs e solament lei fachs. Lei fachs son coma son: non dependon pas de l’ideologia, ni de la preferéncia politica, ni de la religion, ni dei principis moraus dau cercaire (dau lingüista, dau scientific). Un celèbre lingüista francés, André Martinet, ne tirava una conclusion radicala e un pauc rigida: “Un estudi es dich scientific quora se fonda sus l’observacion dei fachs e s’absten de prepausar una chausida demieg aquelei fachs en nom de certanei principis estetics o moraus. «Scientific» s’opausa donc a «prescriptiu».”(André Martinet, 1996 [1970], Éléments de linguistique générale, París: Armand Colin, § 1-1, p. 6)
Aquela concepcion de la neutralitat es mens evidenta uei. Mai, abans de veire coma tot aquò a evolucionat, cau saber que la vision de Martinet s’admet encara dins una partida de la recèrca en lingüistica, sustot quand lo lingüista estúdia una lenga en situacion “normala”, non menaçada, çò que s’apèla scientificament una lenga establida (coma lo francés, l’espanhòu, l’italian o l’anglés).
Per còntra, quand lo lingüista trabalha sus una lenga subordenada coma l’occitan (çò es, una lenga que subís la concurréncia d’una lenga establida e, aquí, dominanta), alora la “neutralitat” pausa lèu-lèu de contradiccions insolublas. D’efiech, lo conflicte entre la lenga subordenada e la lenga dominanta es un rapòrt de fòrça inegau. La vision dau mond segon la lenga dominanta representa una pretenduda “neutralitat” qu’implica —inconscientament— d’acceptar coma normala la situacion de dominacion.
Uei lo jorn, dins nòstre país d’Occitània, un lingüista considerat coma nèutre es sovent un scientific que non contèsta pas la dominacion dau francés, de l’italian e de l’espanhòu sus l’occitan. Es sovent un lingüista que trabalha dins una universitat occitana en s’especializant dins lo francés o dins una autra lenga establida (anglés, espanhòu, alemand, italian, arabi, rus, chinés...). O, eventualament, es un lingüista que s’especializa dins una lenga subordenada dont lei racinas son ben luenh de nòstre país (berbèr, quirquiz, wolof, navajo, lapon...). Uei lo jorn, en Occitània, un lingüista que s’especializa dins l’occitan sembla sovent un pauc “anormau”, un chic “originau”, eventualament “suspècte” e “militant”, ais uelhs dei lingüistas non occitanistas. Lei prejutjats de la subordinacion lingüistica s’impausan dins lo cervèu de fòrça lingüistas.
Per astre, existís una sociolingüistica nativa o periferica que se consagra ai condicions de vida dei lengas subordenadas e que bastís, dempuei quaranta ans, una epistemologia seriosa per sortir dei contradiccions de la subordinacion. Aquela sociolingüistica nativa, centrada en Catalonha, e un pauc presenta en Occitània, demòstra que se pòt pas ignorar lo conflicte entre lei lengas: aquela donada deu intrar dins tota analisi seriosa se volèm ben comprene la totalitat de çò que se passa.
E coma fan dins leis autrei sciéncias? Sovent l’engatjament dau scientific s’accèpta coma una causa normala. Un fisician que critica —o ben que defend— l’energia nucleara, aquò suspren degun. Un sociològ que denóncia leis inegalitats socialas, es normau. Un mètge que pren posicion per l’ajuda umanitària, aquò va solet. Un istorian que ramenta lo besonh de memòria collectiva a prepaus dei crimes de guèrra, totei tròban qu’es una evidéncia. Aquelei scientifics, e mai se s’engatjan, sabon demorar seriós, respectats e escotats. Sabon distinguir, d’un caire, la descripcion objectiva dei fachs e, d’autre caire, l’engatjament civic o ideologic qu’òm a lo drech d’aver en relacion amb aquelei fachs.
La sociolingüistica nativa, aquela qu’es en favor dei lengas subordenadas, preconiza tanben aqueu principi:
- Un lingüista ideau deu descriure objectivament lo foncionament dei lengas (es la lingüistica descriptiva).
- E, au costat d’aquò, lo lingüista ideau a lo drech de se posicionar dins lo conflicte per defendre de lengas subordenadas coma l’occitan (es la planificacion lingüistica, que s’ocupa dau melhorament de l’estatut de la lenga subordenada e que, au servici de l’estatut, compren una part de lingüistica prescriptiva).
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Grandmercé a "Jornalet" de permetre la vulgarizacion de tèmas lingüistics e sociolingüistics : nos fai mestier d'aver leis idèas claras !
Io dins mos articles, quand parle de l'occitan, insiste totjorn sus sa situacion precària, en tot dire maitot que se parla enquera. Perque si jamai quauqu'un que coneus pas la lenga legís quel article, sacha quò qu'es, que i som enquera, e que ne volem mai.
Un lingüista, coma tot scientific, coneus mielhs son subject que degun mai. Alaidonc es plan situat per ne parlar, e per prene posicion. Si zo fai pas, quo es sa decision, liura, que respond a sos pròpris criteris, mas qu'a sas consequéncias. Fau n'èsser conscient per far sa chausida: agir o pas. Après, e quo es 'na opinion personala, crese que quauqu'un que trabalha sus 'na lenga subordenada, si se tais, es complice de quela subordinacion, e dau còp, criticable. Mas quo es mon ponch de veüda.
Non arribi cap a compréner qu'es lingüistes non sien engatjadi. Era gent que causís aqueri estudis ac hè pr'amor que n'ei interessada e auríen d'èster es prumèrs en deféner es injustícies lingüistiques.
Es lingüistes be son aqueri que ven plan milhor qu'es auti scientifics, era substitucion lingüistica, es metòdes emplegadi e era pèrta de drets umans.
Era neutralitat, segons didie Gandi, ei méter-se deth costat deth mès fòrt.
L'independéncia ontologica, va plan lo subjecte es tractat... mas i a d'autras (in)dependéncias.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari