Acadèmies e academietes
 
I an tres requisits entà qu’ua estructura posque considerar-se ua Acadèmia (lingüistica o non). Prumèr: a d’auer academics, que siguen liures. Es Acadèmies les hèn es academics, qu’elaboren eth sòn trebalh en libertat e non pas obligats peth podèr o estimolats pera subvencion. Segon: a de hèr produccion. Ce que da valor ara Acadèmia ei eth sòn trebalh coma resultat der esfòrç des òmes e hemnes que la compòsen. Seguir a  Acadèmies que non an produït arren da era impression de trobar-se deuant d’un regim militarizat que obligue a creir enes causes pes galons e non pas pes resultats e pes principis. Tresau: a d’auer era “autoritat”. Era “autoritat” a d’èster otorgada pes actors que democraticament an era facultat d’otorgar-la, per Lei (que vò díder per acòrd democratic) e tanben (e sustot, e excepcionauments, en regims politics complicats) pera “autoritas” que li da eth sòn trebalh e eth curriculum des sòns components. Ua Acadèmia a d’auer scientifics, a d’auer saber e a d’auer reconeishement. Se li manque un d’aguesti requisits ei un atreviment denominar-la acadèmia. Qui vò academietes, o acadèmies a mieges?

 
Era unitat dera lengua occitana
 
Era unitat vò díder un referenciau unic. Ei un cinisme reclamar era unitat e negar eth referenciau. Correspon as academics determinar eth referenciau. Non impòrte qui les pague, non ei academicament trascendent se es dinèrs vien de Russia o d’America; ce qu’ei trascendent ei eth curriculum des academics, a quin encastre se referissen e que posquen trebalhar de forma independenta e liura. Es usatgèrs non son es qu’an de determinar es vertats scientifiques.
 

Aragon (o era sublimacion dera estratègia “blavera”)
 
Eth govèrn aragonés vò cambiar era denominacion oficial de “catalan”, pera de “aragonés oriental”. Açò non ei nau. Er estatut d’Autonomia d’Aragon de 2007 (reforma deth de 1982) non emplegue era denominacion de “catalan” e se referís as “lenguas y modalidades lingüisticas propias de Aragon”. Que son es “modalidades”? Non son lengües? Quan eth socialista Marcelino Iglesias possèc era Ley de Lenguasde Aragón, dempús de mès de 10 ans de govèrn, i incorporèc  qu’eth catalan e er aragonés son lengues pròpies, originaus e istoriques, mès en lòc didec que siguen oficials. E ditz, aguesta Lei, qu’es Ajuntaments per majoria absoluta deth plen poderan proposar era denominacion dera lengua deth municipi. Qu’ei açò? Son es “modalidades”?. E ara un govèrn deth Partit Popular a hèt us d’aguesta prerrogativa e ath catalan l’a denominat “aragonés orientau”. Ara eth PP demanarà era opinion as Ajuntaments, segur de qu’era majoria voleran causes diuèrses, e argumentarà que cau demanar era opinion des usatgers e qu’an d’auer era darrèra paraula. Vòlen demanar ath pòble pr’amor qu’era sciéncia les a dit ua causa diferenta dera que vòlen. Volgarizen era lengua, la rebaishen e prenen es decisions linguistiques per votacion popular. Ei era estratègia, es uns mèrquen es prumèrs requisits e es armes, e es auti disparen e aucissen . Era madeisha Lei de Lengues deth govèrn socialista creaue era “acadèmia aragonesa del catalan” en clara competéncia damb er Institut d’Estudis Catalans. Ara eth Partit Popular la reformarà e crearà ua auta causa; possiblement “el consejo de las modalidades lingüísticas del Aragón oriental”. Refusarà era denominacion “Acadèmia” e er estandard.

 
Eth Conselh Generau d’Aran e era unitat dera lengua  occitana
 
Eth Conselh Generau d’Aran, en complicitat damb eth Govèrn de Catalonha, a manifestat qu’era acadèmia catalana dera lengua occitana, er Institut d’Estudis Aranesi, a d’èster formada per academics, pera milhor intelligéncia der occitan, e a d’auer tota era independéncia possibla. Aguesta Acadèmia a d’èster  aluenhada de pressions politiques e subvencions mercantiles, dotar-se des milhors estudiosi internacionaus dera lengua occitana, e dera sua variant aranesa,  entà definir dera forma mès clara e competenta era lengua referenciau qu’orientèc Loís Alibèrt, e era sua aplicacion en Aran. Era qualitat dera Acadèmia vierà determinada pera intelligéncia e non pas peth vòt des usatgèrs, ne per origen des dinèrs que les mantenguen. Ei absolutament comprensible qu’en Occitania i age interèssi politics, locals, regionals,... que vagen contra aguesti principis, coma tanben ei comprensible que tròben aliats en territòri catalan e aranés, qu’encara pensen qu’es acadèmies son entà impausar modèls populistes, quan en realitat son entà hèr estudis e propòstes de correccion.

Es interrelacions, acòrds, collaboracions,... der Institut d’Estudis Aranesi, damb estructures sociaus dera rèsta d’Occitania, que participen des madeishi principis, coma eth Consistòri deth Gai Saber (Acadèmia Occitana), darà sentit e coeréncia ara identitat occitana e continuïtat a tot eth territòri. Ei era intelligéncia e non pas eth vòt popular qui a de préner es acòrds academics. Sò convençut que, s’aguesti principis pòden èster defensats des d’espacis diferents, eth camin der acòrd acabarà creant estructures uniques.  Es academics der IEA decidiran, liurement, es sues relacions e reconeishements per tota Occitania, sense era pression des politics interessats. E de ben segur qu’eth dia qu’existisque un organisme academic entara grana Occitania, qu’age un nivèu de reconeishement equiparable, en qualitat, ath der Institut d’Estudis Catalans, er IEA, liurement, saberà crear es pònts de besonh e de coeréncia. Se ara permetem qu’er IEA non assomisque eth sòn papèr trascendent, trairiem er istòria, Aran e Occitania tota.

Non podem abandonar-mos as estratègies aragonesistes de quauqui actors der occitan!