Aqueth conte tirat de l’espectacle de Gric de Prat, es una istuèra de las vertadèiras. Se passa a Belin-Beliet, un vilatge de cap au sud de Bordèu e se debanèt dens la purmèira mitat deu sègle passat. Tots los vielhs o casí, nos puiren contar causas atau, tant la repression de l’us de la lenga occitana estut un ahar generau.
 
La segonda partida de l’istuèra parla, de fèiçon romançada, de Jantin Benquet, lo darrèir bohaire tradicionau de Gasgonha. Aqueth que tocava lo bohausac, instrument deus solèirs desbrombats que desapareishut a la mitat deu sègle XX, victima, eth tanben, deu mespretz per la cultura populària.
 
Com la lenga, e de fèiçon mei o mens ligada, lo bohausac, torna sonar dempui quauquas annadas.
 
***
 
Quan arribèt a l’escola preu purmèir cop, de cap a 6 ans, lo petit Janti non parlava pas francés… Fau díser qu’a l’ostau tot lo monde parlava pas sonque gascon, e digun coneishèva lo francés.

Quan arribèt a l’escola preu purmèir cop, atau com tots los petits mainatges, lo petit Janti qu’avè una paur tarribla: lo còr que pataquejava dens lo pitre, la sudor que colava long de sas gautas e sustot, sentiva aquesta pishadèra que pujava, pujava…

Atau se revirèt cap a la rengenta e per lo purmèir còp que li parlèt, li demandèt:  “Regenta, qu’èi enveja de har lo pishon”.

La Dauna se penchèt cap au petit e dab un brave sonríser, li responut: “Tu feras pipi lorsque tu parleras français”.

Lo dròlle se hasot lo pishon dens la culota...

Lo dessèir, tornat a l’ostau, lo pair, tostemps d’acòrdi dab la regenta , trucava suu cuu pichon...

Aquò durèt 3 setmanas, 3 setmanas de pishons atau com de trucs suu cuu.

Quan sabut parlar lo francés, lo petit Janti comprenut, atau com los auts mainatges, que s’avè cambiat de monde e que d’ara en davant, qu’ic farré causir…

Casi tots an causit lo monde de regenta, a maugrat deu mespretz per la familha, a maugrat de la vergonha per lo pair e la mair que sonque parlavan lo patoès… Egau qu’èi de dòu d’aver vergonha deu pair e de la mair e sordèir encara, de saber que s’an vergonha d’eths medish.

Janti, eth, n’a pas podut causir, probable, pr’amor qu’us aimava de tròp. Mes digun n’a pas compres e sustot pas lo pair e la mair… De trucs suu cuu en trucs suu cuu, lo mainat s’ensenhèt de carar pr’amor de non pas poder díser çò que digun ne podeva enténer.

Es per aquò qu’un jorn, lo Janti s’aubrit lo tirador de la cosina: ací on se guardava lo bohausac deu gran-pair. L’instrument de musica, qu’èra deu monde vielh e digun n’en tocava pas mei. A la debuta, lo son qu’èra deus lèds. E pui vasut de milhor en milhor, tocava de mei en mei plan. E la causa se sabut dens lo parçan: venuren nombros per tant de venir véser lo darrèir deus bohaires de Gasconha.

Atau tocava lo Janti, tocava e tornava tocar e lèu, li falut inventar de las cançons que venevan de digun sap on, mes que tostemps contavan son monde en desbromb.

Un jorn, lo venuren cercar per tant de tocar au folclòr pr’amor qu’èra lo darrèir.

E eth, i angot. Solet sus l’empont, tocava e tocava enqüera… Atau de hèsta en hèsta e d’empont en empont, se portèren lo Jantin e son bohausac…

Mes un jorn, s’acabèt de compréner, que digun ne l’escotava pas: sonque l’espiavan pr’amor qu’èra lo darrèir, lo darrèir de tocar lo bohausac…

Alavetz, un dessèir, en tornar de la hèsta, s’aubrit lo tirador de la cosina. Pleguèt suenhosament lo bohausac e tornèt barrar lo tirador. L’instrument de musica, qu’èra deu monde vielh e digun n’en tocava pas mei.

Qu’i deu estar enqüera…