Los mieus amics lectors se demandaràn se lo debat a l’entorn de la question de l’identat s’es acabat. Non, contunharà. Mas per amor qu’es estiu e que i a fòrça mond qu’aprofeitarà per legir un pauc, uèi parlarem un bocin de la nòstra literatura, sovent plan desconeguda.
 
Manca mens d’un mes per commemorar los 799 ans de la Batalha de Murèth. I a fòrça occitans e catalans encara que pensan que, a causa de la victòria dels franceses, après Murèth non i a res de mai interessant. Qu’après Murèth foguèt la fin de tot: l’apocalipsi nacionala. Es un debat complicat, que benlèu ne parlarem un autre jorn. En tot cas, çò que sabèm de segur es que la produccion literària dels trobadors non s’estanquèt pas après Murèth. Non solament la produccion non s’estanquèt pas, mas uèi sabem tanben qu’après la batalha de Murèth las relacions entre los trobadors catalans e los occitans contunhèron gaireben coma de costuma al sègle XIII e XIV. E ne podèm dire mai encara: cal explicar, car sovent s’oblida, que fins al sègle XV los poètas catalans contunhèron de far la poesia en occitan. 
 
Uèi parlarem de quicòm que me sembla encara mai desconegut. Entre los sègles XIII e XIV apareguèt dins lo panorama cultural e literari catalano­-occitan un nòu genre literari, destinat a un public cortesan e rafinat, que serà nomenat nòvas rimadas. Èra un genre formalament parièr a las nouvelles francesas, mas amb una tematica e un tractament diferents. Las nòvas rimadas èran de contes en vèrs escrits tostemps en occitan. Es a dire, èra de poesia narrativa que relatava d’istòrias d’amor, d’adulteri, de fantasiá, de la malautiá de la gelosiá, dels triangles amoroses, de l’amor defòra del matrimòni, de las violacions... E de tot aquò que la glèisa non voliá que se’n diguèsse res. Aqueles contes rimats, mai longs que quin poèma que siá trobadoresc, permetián als trobadors d’introdusir amb mai de precision que dins las poesias convencionalas dels sègles anteriors las idèas e las valors de l’amor cortés. 
 
De narrativa medievala occitana en vèrs n’i a fòrça, e n’i a qualque òbra benlèu mai coneguda, coma lo Flamenca o lo Jaufré. Aqueste còp, pasmens, vos voliái parlar d’una nòva rimada que non a agut tala fortuna, malgrat la siá excepcionalitat. Sabiatz que lo primièr testimòni literari occidental del conte del mite de la Bèla Dormenta –la Belle au bois dormant en francés– foguèt una nòva rimada escrita en occitan al sègle XIV, es a dire, tres cents ans abans que Charles Perrault publiquèsse los sieus contes en francés? Sabiatz que l’autor d’aquesta Bèla Dormenta occitana es anonim e que i a encara de debats sul fait de se l’autor èra catalan o occitan? Sabiatz qu’en contra de la version del mite de la Bèla Dormenta que uèi es estada mai escampilhada –la version de Disney–, la dama d’aquesta version occitana non se desvelha pas per un poton d’un prince blau, malgrat que de prince n’i a tanben un? Se vos interèssa la question vos convidi aqueste estiu a legir la nòva rimada que se coneis coma lo Fraire-de-joy e Sor-de-plaser. N’existís una excellenta traduccion al catalan modèrn, dins lo recuèlh Tres contes meravellosos del segle XIV, fait per la granda especialista Lola Badia, amb de comentaris e anotacions precioses. Tanben lo podètz trobar en occitan medieval sus internet. En tot cas, coma o podètz imaginar, òc, la version occitana d’aqueste mite tanben a de princes e de reis, mas es fòrça mai hard-core que totas las autras versions que coneissètz: aquí i a la filha d’un rei qu’es completament endormida d’un biais misteriós, e i a un prince que se n’assabenta, la visita d’amagat, cai amorós, li fa l’amor e la concep. 
 
Soi segur qu’als amants del cinèma vos dirà quicòm aquesta istòria. Fa ja dètz ans que se presentèt lo film Parlatz amb ela (Hable con ella en version originala) de l’espanhòl Pedro Almodóvar, que, entre d’autres prèmis, ganhèt un Oscar pel melhor scenari original. Malgrat la bona recepcion qu’aguèt lo film als Estats Units, i aguèt cèrtas organizacions e personalitats feministas d’Euròpa qu’acusèron lo director de cinèma espanhòl de far, gaireben, d’apologiá de la violacion. Al sègle XIV l’autor del Frai-de-joy decidiguèt de non revelar la siá identitat, del meteis biais que faguèron d’autres autors de las nòvas rimadas. Çò que contavan las nòvas èra tròp immoral per una glèisa Europèa que fasiá ja cent ans qu’aviá instaurat l’Inquisicion. Los autors èran susceptibles d’èsser punits e s’estimavan mai de demorar anonims. Me disi que qualqu’un de brave podriá aver agut la bona pensada d’explicar a Almodóvar que cèrtas causas non an cambiat gaire en Euròpa après 700 ans. Ironiás del destin: abans la glèisa, ara las feministas.