Comprene pas res. Z-o dise coma z-o sente. Que son totas aquelas batestas feudalas ente trestots assegurant d’aveir -la- rason?
 
Se Occitània, e, en consequéncia, l’occitan, avança pas (gaire), ‘quo-es perque nosautres (v-o nautres, naltres, nos, noeis, nosati, nosauts, eca...) avancem pas. L’ideia d’Occitània ‘quo-es una ideia –e, coma tota ideia, es ben artificiala, çò qu’es pas cròi, meschant- sociala, çò que vòu dire qu’es un projecte comun, un projecte de construccion -e d’illusion- collectiva non renmàs dau futur (futur que sembla arribar jamai...), mas dau present : l’occitanisme deuriá l-èstre lo chaminament tranquille mas segur d’una societat madura e responsabla; adulta. E tots aqueus mots (nosautres, sociau, projecte comun, collectiu, eca.) implican la pluralitat: la presa de distança de l’ ‘ego’ e la reconeissença d’autrú: trestots avem nòstras rasons, e totas, individualament, pòdon l-èstre bònas, mas, se volem bastir un projecte d’occitanitat comun vertadeir, chau comencar per escotar los autres e d’aprene de cedar: qu’es ‘quò-qui, la societat. Autrament nos n’anem prene una bierra. Adonc, nos chaucem los esclòps, v-o considerem achabada la representacion teatrala?
 
Mai concretament vòle parlar de la question de la linga, e mai se ne sei vertadierament rot. D’en prumeir, la linga, qu’es quicòm de sociau e d’individuau a l’encòp. Mas mai que mai, ‘quo-es un “afaire sociau”. Surat que trestots podem parlar e escriure coma volem : non pas podem; devem! Mas i a de professionaus de la linga qu’an investit d’annadas de formacion e de trabalh per comprener çò qu’es la linga, çò qu’implica, cossí foncciona, cossí evolua, eca. Perdeque una linga ‘quò-es quicòm d’enòrme, v-una sòrta de macrostructura sociala que determina la societat au mèsme temps que ne’n depend: jaquí la grandor e la magia de la linga. Laidonc, jaquí qu’aqueus professionaus comprenon mielhs çò qu’es la linga, çò que los fai devenir los melhors “gerents”: fin finala, las recomendacions daus filològues dison pas cossí devem parlar chas nautres v-o bei nòstre chin: los filològues, los linguistas, s’ocupan de la linga dins sa “facèta” sociala, publica, coma espleita comuna, fonccionala e acceptabla per trestots, çò qu’inclús maitot los que son pas linguistas ni amators de la dialectologia ni de monde preocupat d’aveir un parlar blós dau parçan, atau coma lo parlavon d’autescòps los vièlhs dins de situacions comunicativas e socialas ja desaparegudas i a longtemps. Perdeque las lingas evoluan: òc-ben, la linga defina, mas a l’encòp depend de sa societat: las rets de comunicacion micro-localas qu’existián i a cent ans existon pas mai. E bei la societat, la linga chamja. A nosautres donc, occitanistas, de vodre recebre aqueu eiretatge e de lo vodre actualisar, v-o de lo vodre dissecar e gardar dins un musèu. Qu’es per ‘quò-qui qu’utilize una forma ‘non pròpria’ de l’auvernhat, ‘projecte’, e non pas ‘projei’ (mas aquò m’empacha pas bresa de prononçar ‘projei’ [‘quò s’agís nonmàs d’una question d’abituda grafica: lo ‘ct’ abotís a ‘i’, e l’ ‘e’ chai]): las lingas son pas de vertats rebeladas sacrossantas e intochablas: en tant que produits sociaus, n-òm z-a lo dreit de las manipular o arreglar a nòstra realitat. Ne siajam conscients o non, trestots z-o fasem, e tots los jorns: ‘quò-es quicòm de ben naturau. Adonc, se cresem a una ideia apelada occitanisme, a un projecte de construccion sociala comuna, moderna, en convergéncia, devem comencar per reconéisser que de monde que i a coneisson melhor daus uns subjectes que nosautres: jaquí la pluralitat e lo respecte: l’engenhaire, que faça los bastiments; los professors, qu’ensenhen; los lingüistas, qu’estudien la linga e l’apresten e l’ellabòren per un usatge moderne e coerent.
 
Bei ‘quò-qui vòle pas dire que los filològues s’afinen (enganen) pas e que tot çò que dijan siaja vertat : non pas. Mas son elos qu’estúdian la linga a fond, que comprenon sos mecanismes internes e externes, e que la pòdon tornar mai integra, logica e simbolica maitot; car una linga, en societat, ‘quo-es un simbòl tras que fòrt. Se volèm una Occitània fiela a son identitat, una societat que s’accepte e receba joiosa son eiretatge e sa coeréncia interna, devem estudiar nòstra linga e li restaurar son identitat (v-o ‘identitats’): ‘quò-es tras que legitime. Coma ja z-avem dit, las lingas evoluan, e pòdon despareisser en se mesclar e confondre las unas bei las autras: ‘quo-es lo cas de l’asturian, per exemple, v-o de maitas lingas d’oïl, qu’an perdudas lhors identitats sintaxicas, fonologicas, morfologicas e prosodicas entrò èstre vengudas quasiment daus dialectes dau francés. ‘Quò-qui, chau pas dire qu’implica maites problemas d’identitat. De l’autre costat, pasmens, chau be se gardar de certanas atituds autoritàrias de certans linguistas : ni per prepausar lo filològue, si la comunautat accepta pas sos preceptes, i a ren a faire, au mens per l’instant. ‘Quò-qui vòu pas dire que los usatgiers ajan tòrt, nimai lo linguista : ‘quò-qui vòu dire qu’i a agut un problema de comunicacion entre lo scientista e la comunautat. Pechat, mas aquò nos arriba tròp sovent, e mai demest los linguistas: coma trestots sabem, quasi chasque filològue a d’ideias diferentas sobre cossí deuriá l-èstre l’  « occitan larg », sovent opausadas. Parlem, expliquem e, subretot, escotem-nos trestots : n’aprendrem. Las eleccions e las prepausas daus linguistas an de criteris franc precís e strictes; d’arguments coma “‘queu mot exista pas dins mon parlar” son tot belament d’errors: las lingas apartenon a de sistemas mai grands e prigonds; lo fait qu’io e mon entorn dija pas un mot vòu pas dire qu’un mot siaja estrangeir; un francisme, ‘quò que ne’n siaja, o es, e l’ancianitat o la quantitat son pas d’arguments acceptables en linguistica. L’occitan es una linga infinida dins sa diversitat: profeitem-ne!
 
Ni per tot, si en realitat sem pas dispausats a sortir de nòstre parçan e de la linga de la mimi, siajam realistas e franches, e reconescam trestots nosautres çò que sem e, subretot, respectem e reconescam lo trabalh e las dralhas d’autrú, per çò que chascun puescha faire çò qu’a vougut, chausit e engatjat de faire. Pueis que, çò qu’òm fai publicament, z-o fai per la societat. Nosautres volem, coma trestots, que l’occitan venha una linga de comunicacion totalament normala, utilizabla dins tots los contextes sociaus possibles, e donc l’ellaborem e alestim per aquò faire. L’occitan, coma tota linga sana, normala, deu be aveir tota sòrta de registres e stiles: dau mai arcaizant e literari (e mai ridicule!) au mai popular e vulgar, en passar naturalament per un registre ‘mejan’ d’usatge larg. Jaquí, donc, la tascha dau linguista. E lo linguista, z-elh, trabalha per la societat.