Enténdem de faiçon recurrenta que l’òme (quand disen pas “l’uman”) es l’espèça mèi evoluada, e encara quòra disen pas qu’es una espèça a part dens la natura. Aquò nos arriba tot dret d’un long eretatge judeo-crestian, solide. Sufís de préner coneishença de la vielha escala deu vivent de l’Atge Mièi, on passèvan deus gas a las pèiras, de las pèiras aus vegetaus (via los coraus), deus vegetaus aus animaus, apui a l’òme, aus anges e enfin a Diu. N’èra pas pèc coma representacion de la natura a d’aquera epòca, dens lo sens on n’i avèva pas encara los progrès tecnics actuaus. L’òme podèva atau se díser: “parli, pensi, e sustot cresi en Diu, donc sui lo mèi evoluat; lo can se sembla mèi a jo que non pas lo barbòt donc es un chic mens evoluat; lo barbòt se muda mès pas lo casse donc ven après sus l’escala”; etc.
 
Mès anuit? Dens la pensada populara, pensan encara que l’òme es l’èste mèi evoluat de la natura.
 
Perqué? Perce que sàbem que pénsam e qu’am una capacitat d’abstraccion, perce qu’am un lengatge articulat, qu’entàrram nòstes mòrts, qu’am cresenças, que transmétem sabers, qu’escrívem... E tanben perce que som bipèdes francs. Tot aquò resultant de modificacions bioquimicas, fisiologicas, anatomicas de nòste cervèth, de nòsta ganurra, de nòste rastèth de l’esquina, de nòstes membres... Modificacions que pòdem atribuar au caractère aleatòri de las mutacions geneticas (d’aquò tornaram parlar un aut còp).
 
En prumèir, pòdem respónder, e aquò’s scientific, qu’en tèrme de durada, som tan evoluats coma una bacteria. D’un punt de vista formau, se duas espèças existen desempui un milion d’annadas, an totas duas aujut lo mème temps d’evolucion, donc an autant evoluat l’una coma l’auta, òme o pas. Parlar d’evolucion reven en efèit, ‘quò’s a ne pas oblidar, a se demandar combien de mutacions geneticas an poscut afectar tala espèça. Se gueitèvam adara la vitessa d’evolucion puslèu que lo temps, las levuras, pr’exemple, evoluan redde mèi viste que nosauts, que son mèi “mutablas”! E pertant, qui las-i trobaré una superioritat sus l’“èste uman”?
 
En segond, dens lo cas, mèi filosofic, on l’evolucion correspondré a la quantitat d’avantatges (nocion fòrt subjectiva, totjorn raportada a çò que nos avantatja a nosauts), som mau plaçats sus l’escala. L’alefant, la tartugla, e tots los vegetaus linhós viven mèi vielhs que l’òme. Lo can sent talament mèi d’audors que l’òme. L’agla a una milhora vision. Los ausèths migrators saben detectar lo camp manhetic. Los ausèths en generau, las shirecaudas, los barbòts, saben volar. Los peishs saben respirar dens l’aiga. Las iranhas saben marshar au plafond. E los que detectan los ultrasons e los infrasons, qu’i vesen la nuit,... ...
 
Mès aquò nos arrenja, de ne pas tornar botar nòsta pretenduda superioritat en question. Los cresents, sàbem perqué. Los auts, vòlen gardar la justificacion d’una legitimitat a poder dispausar de la natura coma ec vòlen, qu’èsti per la destruíser... o per la protejar!

Lo còp que ven, desmontaram quauquas idèias recebudas sus l’evolucion en generau.