Coma ai dit al començament, l'UNESCO trièt la jornada de uèi per declarar lo "Jorn Internacional per recordar lo comèrci d'esclaus e la siá abolicion". L'istòria nos explica que lo 23 d'agost de 1791 los esclaus de l'isla de Santo Domingo (Haití) organizèron una granda insurrecion per se desliurar de tot çò que los teniá preses. Non èran solament los europèus los que los fasián presonièrs. Me ven a la tèsta aquela reflexion de Goethe que disiá quicòm parièr a "non i a cap de persona mai esclava qu'aquela que se crei liura sens o èsser". Fasiá longtemps qu'èran esclaus mas, a la fin, la nuèit del 23 d'agost prenguèron consciéncia e comencèron lo combat. Ai un amic psicològue que ditz que quand non sèm liures, i a una mena de procès de presa de consciéncia que va pauc a pauc fins qu'un jorn passam l'òsca e non i a de retorn. Disèm pro còp sec. E eles diguèron pro. La primièra batalha que ganhèron foguèt la batalha contra lor pròpria paur. Es amb aquesta mena d'accions que las paraulas d'un dels paires fondators dels Estats Units, Benjamin Franklin, me sembla mai realas. Efectivament, Franklin aviá rason: tot aquel que sacrifica un pauc de la siá libertat essenciala per una aleatòria e temporala seguretat, non merita ni la libertat ni la seguretat. En tot cas, l'insurreccion dels esclaus foguèt talament remarcabla qu'es aquò que mai tard provoquèt l'indepenéncia d'Haití. 

 

Curiosament, foguèt tanben lo 23 d'agost de 1821 que Mexic declarèt la siá independéncia, e, donc, capitèt de se desliurar d'Espanha. E per aqueles que sián un pauc mai mistics, non podriam pas oblidar que los edarts de la vida fan que lo 23 d'agost siá tanben lo jorn que se remembra Ròsa de Lima. Sabètz qual foguèt Ròsa de Lima? Per començar, foguèt lo primièr "sant" –perdon, "Santa", qu'èra una dòna!– d'America. Me sembla remarcable que lo primièr sant de la glèisa catolica en America siá una dòna. Ròsa de Lima, en tot cas, es la patrona de Lima, del Peró, de Filipinas e gaireben d'America tota –la patrona del Nòu mond. Dison que, entre d'autres miracles, es a ela que cal mercejar que los corsaris olandeses non capitèssen d'atacar la ciutat de Lima en 1615. Siá vertat o non, en Argentina e Uruguay encara ara al mes d'agost i a los "auratges de Santa Ròsa", que se dison aital perque, segon la tradicion mitologica, foguèt la nòstra amiga de Lima que los provoquèt, per tal de far aluenhar los enemics que volián atacar las tèrras peroanas. 

 

Vos imaginatz un 23 d'agost per nosautres? L'imne catalan, Els Segadors, ditz que cal "segar las nòstras cadenas". Mistral apond que "qui ten la lenga, ten la clau que de sas cadenas lo desliura". Soi d'acòrdi amb Mistral: es la paraula, parlar, parlar, parlar e dialogar çò que nos donarà la libertat. Òc, avètz rason: pro sovent lo grand fren de libertat sèm nosautres meteisses. Es una question de coratge. E de volontat. Polit 23 d'agost magic...