V-una de las questions de pus actualitat dins los centres urbans dau prumeir monde ‘quo-es la de l’ocupacion ‘illegala’. Pauc a cha pauc, los espacis ocupats se multiplicon, au mèsme temps que la repression se fortís. Lo squat es a l’encòp produit de l’exclusion e espaci de resisténcia , mas, quana exclusion? E, subretot, quana resisténcia? Contra que precisament?
 
Squatar, ocupar un espaci voide, ‘quo-es d’abòrd contestar lo sistema capitalista. ‘Quo-es un movement subversiu a partir dau moment que met en causa aqueu encastre socio-economique e se’n sortís, e subretot perque prepausa e experimenta d’alternativas basadas sus de principis opausats a ‘queus dau sistema. Demest aqueus-qui se distinguís lo de l’espaci, qu’es per lo capitalisme una posession, una proprietat privada que chau respectar per la lei independentament si n-òm l’utiliza o non, independentament de tota legitimitat. E la lei, ‘quo-es l’estat que l’establís en fonccion de sos interés e de los de las companhias e corporacions que mantenon los partits politiques egemoniques. L’espaci, monopolizat e controlat feròçament per las autoritats e sos partenaires (bancs) e representats (la polícia), es vengut una merça, un objeit de speculacion, e ‘son pretz’, e mai lo dau logier e dau ‘logement social’, para pas d’augmentar. Au mèsme temps, de centenats de bastiments abandonats, sovent a l’espera de grands projectes de “reabilitacion” e “renovacion urbanistica”, sarrats e protegits per çò que dengun i entre pas, se deteriòran e achabon finalament desrochats, daumentre que de milieirats de personas en situacion de precaritat an pas ente viure. Jòunes, immigrats, licenciats, divorciats, eca, que, chascun per de problemas diferents (estudis, abséncia de papièrs, perda dau trabalh, expulsion de chas-se per pas podre paiar aus bancs, aquelas entitats privadas qu’aüra recebon de milions e milions d’euròs sortits daus impòsts paiats per trestots) se veson perduts, sens proteccion çaique se veson chasuts dins la charreira, expulsats e refusats de la societat a jamai, e persecutats per aquelas autoritats que se dison ‘democraticas’. L’Estat dau benestar (o “état-providence”, “welfare state”, “estado del bienestar”, “Wohlfahrtsstaat”, eca.) es estat violentament violat per los interés privats, que son los que contròlan los medias e los que generon los discors de çò qu’es democratique e politicament acceptable, au mèsme temps que fusilhan un a un los dreits sociaus conquistats pendent de segles bei de lutas tragicas e eroïcas.
 
Contra tot aquò, lo movement squataire, los que vòlon pas l-èstre controlats e punits per aqueu sistema qu’i creson pas, prepausa e efectua la recuperacion e reabilitacion liura e auto-gerida de nombrós espacis voides e mòrts de las vialas, eschapant entau de la miseria, e los reintegrant de nòu dins lo teissut urban sociau. Lo rapòrt bei l’espaci es completament diferent: sa valor principala es pas la de la merça, mas la de l’usatge: ‘quo-es un luec per viure a plusors, per resistar e per crear e experimentar; un espaci recuperat e liberat. Car squatar vòu pas dire ocupar un bastiment per pas paiar; squatar es avans tot experimentar e metre en marcha d’alternativas au capitalisme en se basant sus los principis de libertat de l’individu, d’autonomia, de confiança en autrú e d’autogestion en relacion a l’estat, forma d’organizacion que se mòstra anueit pus que jamai desumanizada e illegitima. L’alternativa politica es la de la politica orizontala directa e participativa: las decisions son disctutadas per trestots e presas en assemblada, sens chaps ni pòrta-paraulas. L’alternativa economica a la consomacion compulsiva ‘quo-es l’autogestion: recuperar de vièlhs mòbles, reutilizar las cruschas (lo rafatum, las escobilhas), cultivar d’autres espacis voides, faire de compòst bei las remasilhas , trocar, partatjar las espleitas, eca; mas tot, totjorn, au plurau. E lo desvolopament d’aquela alternativa socio-politica e economica mena maitot au desvolopament personau: a partir dau moment que dispareis la ierarquia e la dependéncia pròpria au sistèma globalizat, n-òm deu s’afrontar  a de novels enjòcs que stimulan de capacitats « dormentas » per en causa de la specialization: en squat tot lo monde fai tot e n-òm aprend a reciclar, a bricolar v-o a cosinar sens tenir compte de conceptes  coma eficacitat, rentabilitat o perfeccion: n-òm fai çò qu’òm pòt bei çò qu’òm a.
 
Lo squat es donc be un espaci legitime, un espaci d’usatge e d’accion ente n-òm contesta, debat, s’interròga, transfòrma, experimenta e subretot partatja, prepausa e agís. ‘Quo-es un laboratòri social transversau e orizontau ente n-òm a pas paur de metre en causa los prejutjats de la societat e que, fin finala, nos lança a l’aventura de recuperar e trabalhar nòstra dignitat en tant qu’èstres dignes, liures. Z-o eissubliem pas: la politica (mot que ven de ‘polis’, ciutat en grec, e donc “la vida en societat”) ‘quo-es un afaire sociau, de trestots, pas nonmàs daus politicians.