Commemorar amb pron de tissa doas desfachas, la de Mureth coma la de Montsegur, pausa problèma. Ja un article titolat  Des vaincus qui honorent leur défaite a prepaus de Mureth, paregut dins lo jornal Le Temps en 1913,  se n’èra un pauc trufat . Seriám dins una cultura sentimentalista, victimista, vèire miserabilista? Quina es la part del masoquisme dins l’afar  que nos seriá estat transmés per d’unes istorians miègjornals del sègle XIX, sempre lèstes a plorar lo martiri e la pèrdia de la  Patria romana? Una patria que se seriá sacrificada per d’interesses superiors, l’aveniment de França e los dreches de l’Umanitat, en aver assajat, , de defendre, nosaus primièrs, la libertat d’èime e de pensada. Pensariám atal far nàisser en nòstra favor la compassion universala dins un mond clafit de violéncias? Nos cal tirar al pus lèu d’aquela androna. Nos tirar d’una pensada binària, per melhor capir la mecanica universala de la dominacion/sotmession.
 
La civilizacion occitana d’aquel temps, coma tota autra civilizacion a quina epòca que siá, manca pas de contradiccions. Nos podem pas embarrar dins  una idealizacion que nos menariá a pensar que representam absoludament lo bon drech e la legitimitat, e que sem nosaus lo chuc e lo muc de l’Umanitat. Aquò’s lo domèni de l’ideologia francò-francesa. Basta de vèser cossí l’istoriografia francesa escafa sas contradiccions (masèl de 14-18, Indochina, Madagascar, Argeria…) per defugir tota responsabilitat seuna. Sempre se presenta coma la nacion del bon drech fàcia la barbaria dels autres.
 
Mureth 2013, quin messatge? Una cèrta irredusibilitat istorica que menariá de la formacion d’un Estat transpirenenc a l’Euròregion actuala? Segur que la civilizacion occitanò-catalana s’es pas arrestada a la batalha de Mureth: l’istòria de la literatura e de las arts (l’arquitectura notadament) nos pròba alencòp una contunhetat e una capacitat de transformacion.
 
Lo messatge seriá d’afortir la pluralitat linguistica, culturala e societala dins l’Union europèa?
 
E doncas contribuir a l’escritura d’una istòria europèa descomplexada rapòrt a las frontièras, mai en fàsi amb las societats, las lengas e las culturas?
 
Mureth 2012: Las inscripcions en occitan sus la lausa e l’obelisc i son illegiblasn, e per anar las vèser, aquò’s mai que peligrós: cal afrontar un giratòri, un vira-l’ase coma dison d’unes, una isla, un “isolat”. Tot un simbòl! Tot en demorar dins l’encastre d’aquel temps, per de qué pas puslèu commemorar la reconquista de Tolosa per los comtes Ramon VI e Ramon VII (venguts de Catalonha per lo Pòrt de Salau) e la mòrt de Simon de Montfort en 1218. Se probariá atal la capacitat occitana de se reprene.
 
Mas çò melhor, coma es estat fach amb lo festejar de las libertats comunalas de Tolosa, la révolution de janvier 1189 coma la nomenèt Pierre Gérard, que demòstra una capacitat d’invencion societala, seriá, çò me sembla, de festejar las lias e patzerias, aqueles tractats pirenencs que son a la basa de la bastison europèa: escafada de las frontièras estatalas, democracia de basa, liura circulacion dels òmes e de las merças, afrairament e patz…
 
Mureth 2013: avem d’aclarir lo messatge.