“Je vous ai compris! “*
 
E ça que la pas brica d'en bèl primièr. Per aquò me deguèri comprene. Puèi e subretot comprenguèri aquela barra nègrament clucatejanta sus la mar blanquissenta de l'ecran. L'irritacion facha contraste de colors. Blanc sus blanc e una corta linha insistenta, inutila, infertila: soleta e isolanta. E quand me pòt pas ajudar ni aire liure, ni gredon sus papièr, ni sentor de cafè, ni agacha de femna, ni somrire de mainatge, ni sentor d'auton, ni cafè sus papièr, ni aire fumadís d'una vila tornada viure... E òc, vos enganèri totes: l'univèrs, las Musas e/o Dieu me permetèron pas de respectar la periodicitat anonciada. Un còp de mai.
 
Tot e lo monde foguèron mai interessants a-n-aquel moment, paure Ferriòl, meu amigo, irmão de língua! Per la cronica d'agost ai doas setmanas de retard, o sabi plan. O tres ara justament, a tu de veire - e mai tròbe malaisit a l'ora qu'es de la far sortir a l'endeman de son escritura. Dins l'espèr de me far doncas desencusar, faguèri d'aquel des-engenh qualques vèrsets especialament per tu. Amb eles, vòlgas acceptar l'expression dels meus sentiments mai precioses, coma se ditz en francimand:
 
            Mas las idèas èran emper'aquí
            trespassadas del cap enlà.
            Mas l'esperit èra endacòm mai
            per aicí dins mon redòl.
            “Totes fasián lo torn de l'aubre
            sens poder se 'trapar”.
 
E figuratz-vos, los autres, que vos aviái promés lo còp passat un brave tablèu comparatiu d'expressions artisticas e lingüisticas brasilièras amb mai d'una piada culturala occitana – directas e indirectas. Consideravi de traçar, per exemple, una istòria brèvissima de la rabeca galegolusofòna - actualament en plen reviscolament - a partir de la dralha culturala arabo-occitana, d'ar-rabâb al rabec. Me manca de temps e coneissença aprigondida per resumir tantas causas dins una o dos paginas, mas cossí non discernir de tecnicas medievalas dins lo juòc del rabequeiro pernambocan Mestre Salustiano? Cercatz d'escotar la cançon Pimenta na brasa e comprendretz per de qué causissi d'i vos daissar ensajar solets. Mas a guisa de complement vos fau passar la suspresa qu'aguèri en descubrissent las vidèos del lemosin Ivon Balès e mai precisament en coneissent sa vièla d'arquet. L'interpretacion que fa d'Un cavalier aici jasia de Gaucelm Faidit sus una marcha de nòça de Leon Pèirat es d'un parallèl estrambordant amb de mòdas popularas nordestinas, quitament se convengam que lo ritme mai acelerat d'aicestes ne deu fòrça a las percussions africana e ameríndia.
           
Quant a la literatura, vos voliái parlar de repentistas e cantadores. Mas la question foguèt ja talament trabalhada per d'especialistas mai fisables que preferissi de pas tornar descubrir la ròda... Per contra, se daissam a despart l'estetica musicala e parlam de discors literari, una pista incontornabla surgís. Mercés a la tradicion orala e una escolarizacion independenta de o complementària a l'oficiala, aqueles artistas coneisson la genealogia de lor poetica e escapan aital del silenci inexplicable de l'istoriografia literària lusofòna: la pròva en vidèo (lo tresen a drecha).
 
E aquò s'explica aisidament: dins las expressions literàrias popularas nordèstinas, de tematicas e referéncias de l'imaginari medieval son fòrça presentas. Per exemple, qualques de las series mai famosas de la literatura de cordel – tradicion literària (e editoriala) datant del sègle XVI iberic e reviscolada al Brasil dins lo passatge dels sègles XIX e XX – son de gèstas medievalas plan popularas dins la Peninsula Iberica a l'epòca de la colonizacion portuguesa, notablament Carlos Magno e os doze pares de França. Aital lo fach trobadoresc es pro evident e conscienciós dins aquel parçan – emai lo fach lingüist siá, el, ignorat lo mai sovent.
 
Quant a la lenga portuguesa e mai que mai aquela parlada en territòri brasilièr, poiriam anar cercar ensem de mots e expressions d'origina occitana que, existissent pas forçadament en castelhan, son presents dins nòstre vocabulari. Ten, un exemple pròche es lo pròpri cordel, qu'a lo meteis sens dins las doas lengas. Un autre es l'expression “saber/aprender de cor”, que se ditz e s'escriu aital amb lo meteis sens. E per ne far cort, un exemple sintaxic: l'utilizacion fòrça frequenta del pronom relatiu que, a mantuns còps tot solet e en ignorant las regéncias verbala e nominala dels elements que lo deurián influenciar dirèctament, segon un rasonament gramatical mai classic.
 
Se poiriá pogut far tot aquò e dins lo delai establit, mas aquel exercici me sembla pas pus possible dins aqueste espaci mensual. L'apròchi tematic dels escambis culturals luso-occitans es fantastic, mas lo prètzfach me sembla pesuc pel moment. Lo subjècte es longàs e encara inedit a mantuns nivèls per ne far una aventura solitària. De mai, ai l'impression de far tròp lo resson de faches ja pro coneguts per vosautres – sens comptar que mon interès per la cultura occitana es mai bèl que sas relacions amb una certana “brasilitat” dangièrosament dobtosa se presa dogmaticament... Fin-finala, me fariá mai plaser d'escriure de vertadièras cronicas literàrias e d'actualitat al luòc d'articlets a pena scientifics sus un domeni tròp esprovant e demandant un vertadièr trabalh academic. Vos ai prepausat aquí los dos estiles per deute a vosautres e per analisi de mon public lector.
 
A la darrièra clinhada del corsor, o aviái decidit e comprés.




_____
*vos ai comprés