Los films qui parlan de rugbi ne son pas numerós. Los films americans enqüèra mensh. E totun, dens l’annada 2009 qu’apareishoc “Invictus”, un long metratge d’un realizator-actor qui n’atendèvam pas sus un tau subjècte: lo Clint Eastwood, qui ns’avèva meilèu acostumat ad istòrias de pòrta-escopeta mahutres o de guèrra deu Pacific contra los Japonés. Ua suspresa doncas, mès lo film existís e lo rugbi qu’i joga un ròtle non pas negligible, e lhèu lo màger.
 
Plan segur, entà balhar au public american las sensacions hòrtas a las quaus son acostumats, lo realizator a utilizat la tecnica de la camera sus l’espatla suu prat au bèth miei de la mesclanha emberogida d’efèits sonòrs amplificats a cada tumada qui s’arretrobèn atau soslinhadas de braves “poooom” en sensurround.
 
L’accion se debana abans la Copa deu Monde de 1995. Lo navèth president d’Africa deu Sud qu’ei lo Nelson Mandela, l’eròi deu pòble néguer, lo simbèu de la resisténcia a l’Apartheid, eth qui a passat 27 ans au camp de forçats de Robbeneiland. Lo país a cambiat e las eleccions de 1994 qu’an hicat au poder ua coalicion d’union nacionau: ANC, Partit Nacionau e Partit Zolo. Lo president n’a pas qu’ua idèa au cap: hèr d’aqueste país un lòc on tots poderén víver en patz, Blanc, Néguer e Mestís en tot evitar que los esclaus de ger vasèssen los borrèus d’uei dens ua desbondada de venjança òrba. L’òmi a patit, mès qu’ei un savi, que sap plan la reconciliacion passa per ua fòrma de desbromb e de perdon. De mei, lo prèmi Nobel de la Patz 1993, nomat Madiba en lenga xhosa, a causit un apèr inatendut entà cimentar la nacion entà que sia un arcolan: lo rugbi e la soa equipa emblematica, los Springboks.
 
Ua de las sequéncia mei simbolica deu film concernís lo moment quan lo navèth Comitat Esportiu d’Africa deu Sud, largament dominat peus Néguers, s’amassa entà decidir de l’avénguer de la representacion nacionau de l’antilòp daurat. Hèra majoritàriament, lo Comitat ne vòu acabar dab aqueste simbèu de l’Apartheid dab un solaç evident. Shens tròp de debat contradictòri, la decision sembra s’aviar de cap tà ua dissolucion de l’equipa istorica e la creacion d’ua auta entitat, dab un nom navèth e colors diferentas. Lo partit ANC (African National Congress), avèva decidit de çò que las equipas nacionaus pòrten la flor de protèu, planta endemica de l’Africa deu Sud, au lòc de l’infamant “boc qui sauta”. Mès tot sobte, las pòrtas que s’alandan e lo president, pervengut per telefòne de la situacion, que’s hè l’arribada. La soa personalitat qu’impausa a totis un respècte immediat. Au Mandela l’agrada lo rugbi, eth qui a quitament practicat dens lo son temps de joenèr. Shens d’aténer mei, vaquí lo nòste Madiba qui comença un pleitei entà l’institucion afrikaan mei coneishuda a l’estrangèr, era qui n’a pas arcuelhit dens lo son sobac lo purmèr “Non-blanc”, Eroll Tobias, abans 1981.
 
Lo varal e l’eloquéncia deu president (qu’ei un avocat) que van aisidament convéncer la majoritat deus sòcis deu Comitat de guardar l’equipa deus Springboks, tan cara aus Blancs deu país, en tot evitar ua provocacion qui averé podut estar l’encausa de frustracions e doncas benlèu violéncias inutilas (e son utilas a còps?) au moment quan se hasèva hrèita totas las bonas volontats. L’eslogan “Een span, een land” (Ua equipa, un país) que ganhèc los esperits.
 
Çò de mei deu film qu’ei ua reconstitucion de la finala de la Copa deu Monde de 1995 qui los Springboks ganhèn contra los All Blacks (15-12 sus un tombat de Joel Stransky dens las prolongacions). L’ambient de l’encontre ei reconstituït de plan, lo Clint Eastwood n’a pas desbrombat l’esplèit deu pilòt de 747 Laurie Kay qui passèc en rasejar d’un biaish gausós au dessús de l’estadi dab un messatge d’encoratjamant pintrat devath las alas: “Good Luck Bokke”, ni tampauc lo camisòt e la casqueta portadas peu Mandela aqueth dia e qui degun n’a segurament pas desbrombat, verdas e dauradas, marcadas d’un springbok en signe de sosteng incondicionau.
 
Ei atau qu’un vielh djeli african a sauvat un jorn l’institucion simbèu deu sistèma qui l’avèva embarrat 27 annadas a de reng en tot ganhar ua jòga hòla: hè tornar lo son país au demiei deus vivents arron d’ua epòca escura on la segregacion e lo racisme l’avèvan en·honsat.
Aquò tanben qu’ei ua part de la legenda deu rugbi.