Dens l’estrambòrd deu movement tà l’independéncia de Catalonha, se parla de mei en mei de las condicions tà capitar lo futur referendum d’autodeterminacion. Tà garentir ua solida majoritat de vòtes independentistas, certans politics pretenden har de l’espanhòu ua lenga oficiala dens la futura Catalonha independenta. La sociolingüistica permet d’explicar qu’es ua engana. E dens aqueth debat, que riscan de sacrificar l’occitan de la Vath d’Aran.
 
 
Lo perilh d’un espanhòu oficiau
 
La sociolingüistica a demostrat que lo bilingüisme sociau, quand es idealizat, es un mite. Duas lengas non pòden pas coexistir egalitàriament a l’escala d’ua societat. Dens ua societat modernizada, es ua soleta lenga que pòt garentir l’integracion sociala de l’individú (tecnicament, se parla de la foncion discriminanta de la lenga). Uei lo dia, en Aran, aquera lenga d’integracion es l’espanhòu. E dens l’ensemble deu Principat, en dehòra d’Aran, l’espanhòu demòra mei indispensable que lo catalan tà integrar l’individú, quand lo catalan auriá un important ròtle segondari d’integracion.
 
Un indici d’aquera dominacion de l’espanhòu es lo hèit que certans foncionaris, decididors e personas de poder pòden parlar sonque en espanhòu s’ac vòlen. Per contra, non es pas enqüèra possible de parlar sonque en occitan o en catalan. Ua Catalonha liura, si que deurà garentir las condicions entà que lo catalan en generau, e l’occitan en Aran, sián las primèras lengas.
 
Lo movement independentista catalan a sabut agropar, hèra intelligentament, catalans de totas originas e de totas lengas. Atau, un bèth nombre de catalans, quand parlarián sonque espanhòu, se senten totun catalans e independentistas. Apròvan lo ròtle deu catalan coma lenga d’identificacion de la nacion catalana e non an pas creat nat grop organizat tà revendicar que l’espanhòu siá lenga cooficiala deu futur estat.
 
Es evident qu’ua Catalonha independenta, tot avent lo catalan coma lenga oficiala, deurà respectar l’usança privada d’autas lengas —coma l’espanhòu— e facilitar la comunicacion entre l’administracion e los ciutadans ispanofòns.
 
Totun, quauques politicians catalanistas se cresen obligats d’anonciar que l’espanhòu serà cooficiau dab lo catalan dens lo futur estat liure. Aquò es la posicion recenta d’Oriol Junqueras, lo president d’Esquèrra Republicana de Catalonha (ÈRC). Totun aquera declaracion non a pas hèit l’objècte de cap de consens dens lo movement independentista. Non es pas solament ua posicion necessària entà garentir ua majoritat independentista au referendum d’autodeterminacion que prevesen dens los mes vienents. Basta d’ahortir la posicion que ja a foncionat hèra plan dinc ara e qu’a ja sedusit ua majoritat creishenta de l’opinion: ua Catalonha liura, dab lo catalan coma lenga principala, respectarà los catalans de totas lengas e de totas originas.
 
Ja avèm vist que l’independéncia soleta, se non s’acompanha pas d’ua politica lingüistica coerenta, non garentís pas la recuperacion totala de la lenga autoctòna. Lo cas d’Irlanda es simptomatic, que l’anglés i domina lo gaelic. La Catalonha independenta non deu pas har ua error similara.
 
 
Vigilància per l’occitan
 
Enfin, lo debat sus l’oficialitat de l’espanhòu minimiza escandalosament la plaça de l’occitan. Es clar que degun non contèsta pas l’oficialitat de l’occitan en Aran, e non cresi pas que siá miaçada dens lo futur estat catalan. Mes que cau demorar vigilants. Dens lo jornau catalan en linha Vilaweb, legissèm las analisis excellentas d’intellectuaus e de sociolingüistas catalans que defenden la plaça prioritària deu catalan... mes sol l’editorialista Vicent Partal pensa de parlar clarament —en un annèxe ça que la— de l’oficialitat de l’occitan.
 
Qu’ac cau raprochar d’un aute oblit escandalós, ja denonciat per Francés Boya dens Jornalet: l’Assemblada Nacionala de Catalonha desmembrèc l’occitan dens las declaracions en diferentas lengas que clavèren la grana manifestacion independentista de l’11 de seteme.
 
Ac cau díser clar. Lo bilingüisme sociau, dab l’espanhòu en posicion dominanta, non se pòt pas riscar decentament entà ua Catalonha liura. E ua Catalonha liura, quand seriá un avantatge per l’occitan en Aran, non implicarà pas ua garentida automatica de tractament ideau de l’occitan. La vigilància e lo maximalisme son necessaris deu punt de vista occitanista: a tèrme nos cau revendicar un Aran independent e, mei largament, ua grana Occitània independenta, en negociar lo sostien non paternalista deus catalans.