Dins lo movement de promocion de l’occitan, se presenta tròp sovent lo “bilingüisme” coma una valor preciosa o coma un objectiu ultim. Invèrsament, dins lei movements catalan, basco o galèc, lo “bilingüisme” lo veson coma un perilh. E son nòstrei vesins iberics qu’an rason: la sociolingüistica a demostrat qu’un “bilingüisme” mau comprés e mau analisat pòt representar un dangier. Leis occitanistas ne devon acabar amb aqueu mite dau bilingüisme, lèu-lèu.
 
Per rendre l’expausat pus clar, cau destriar doas menas de “bilingüismes” que representan doas causas ben diferentas: lo bilingüisme sociau e lo bilingüisme individuau.
 
 
Lo bilingüisme sociau: un perilh per l’occitan
 
Lo bilingüisme sociau es la concurréncia de doas lengas dins una meteissa societat. La sociolingüistica, lo corrent de la lingüistica que plaça lo lengatge au còr dei societats, insistís sus aqueu problèma.
 
Lei sociolingüistas que defendon lei lengas menaçadas an demostrat que doas lengas pòdon jamai conviure dins l’egalitat. Son en conflicte. I a totjorn una soleta lenga que complís, de maniera exclusiva, certanei foncions essencialas de comunicacion. En particular, una soleta lenga permet de garentir a l’individú la sieuna integracion dins la societat (es la foncion discriminanta). Parier, una soleta lenga pòt accedir au prestigi maximau e servir de referéncia culturala ultima a l’ensemble de la societat.
 
Lo bilingüisme sociau implica sempre lo refortiment d’una lenga e la marginalizacion de l’autra. La coexisténcia egalitària, perfiecha e pacifica de doas lengas, dins una societat modernizada, es absoludament impracticabla: es un mite.
 
Ara, quand tot un pòble minorizat —o tot una comunautat lingüistica minorizada— crei massissament en aqueu mite dau bilingüisme sociau, aquò l’ajuda a suportar la marginalizacion de sa lenga pròpria e a acceptar la dominacion de la lenga estrangiera. Mai a l’encòp, aquò l’alièna e l’empacha de restaurar sa lenga autoctòna a la primiera plaça.
 
Es necessari de tuar aqueu mite alienant. Rèsta fòrça òbra de far, bòrd que fòrça occitanistas creson encara en un bilingüisme idealizat “francés-occitan” (car dison rarament “occitan-francés”, avètz notat?) o “italian-occitan” o “espanhòu-occitan”...
 
 
Lo bilingüisme individuau: un benefici per l’individú
 
Dins una autra perspectiva, podèm parlar d’un bilingüisme individuau que consistís, per una sola persona, a mestrejar doas lengas. Es sus aquò qu’insistís la psicolingüistica, una branca de la lingüistica que s’ocupa dei mecanismes d’aquisicion dau lengatge.
 
Lei psicolingüistas coma Joan Petit o Gilbert Dalgalian —abondosament citats dins l’occitanisme— an demostrat qu’un individú que possedís doas lengas tend a desvolopar de grands avantatges cognitius e intellectuaus. Aqueleis avantatges son pus espectaclós dins lei personas qu’an aprés doas lengas abans l’edat de cinc ans. D’efiech, dins lei primiers ans de l’enfança, lo cervèu uman a una soplesa maximala per aprene de lengas distintas, e aquò tend a donar una agilitat mentala aumentada que restarà benefica tota la vida.
 
Per i pervenir, se preconiza l’immersion precòça o lo bilingüisme precòç, que consistisson a immergir l’enfant abans sei cinc ans dins un banh regular de doas lengas. De variantas dau metòde permeton l’immersion en tres lengas. De precaucions tecnicas e afectivas son necitas per ben capitar.
 
En mai deis aspèctes psicolingüistics, una persona que coneis intimament doas o tres lengas, evidentament, aquerís tanben un benefici immens per sa cultura generala e per sa capacitat de se dobrir au Mond.
 
 
La confusion irresponsabla deis occitanistas
 
Alora, qu’es aquò lo problèma? La sociolingüistica catalana a explicat lei problèmas dau bilingüisme sociau (o dau conflicte dei lengas) tre leis ans 1960, mai que mai a travèrs deis òbras de Rafael Ninyoles, de Francesc Vallverdú e de Lluís Aracil (qu’escriguèt un article celèbre: “Lo bilingüisme coma mite”). Lo catalanisme, lo basquisme e lo galeguisme militants an assimilat aqueleis analisis, çò qu’a jogat un ròtle important dins la subrevida dau catalan, dau basco e dau galèc ...tanben dau costat politicament francés de Catalonha e dau Bascoat.
 
Dau caire occitan, Robèrt Lafont fondèt a partir de 1970 l’escòla occitana de sociolingüistica que, tanben, insistís sus la nocion de conflicte e sus una vision critica dau “bilingüisme”. Lo problèma, es que fòrça occitanistas an completament oblidat aqueleis ensenhaments de la sociolingüistica, o benlèu leis an jamai vougut ausir, embarrats que son dins lo minimalisme e la manca d’audàcia...
 
Ansin, de discors excessivament frequents de Calandreta, de la FÈLCO o dau Partit Occitan s’embarran dins una vision idealizada e faussa dau “bilingüisme”, en i retenent sonque l’aspècte psicolingüistic e individuau. Aqueleis organizacions, que pasmens fan un trabalh important per la causa occitana, de còps que i a diriatz qu’an jamai ausit parlar ni de Robèrt Lafont, ni de la sociolingüistica...
 
Per se’n sortir, l’occitanisme militant deu ragantar son grèu retard conceptuau e arribar au nivèu de consciéncia que caracteriza lei movements catalan, basco e galèc. Es necessari de formar lei militants e lei quadres de l’occitanisme en aqueu sens, en vulgarizant lei concèptes essenciaus de la sociolingüistica ja ben coneguts tre leis ans 1960...
 
L’objectiu ultim d’un movement occitanista decent pòt pas èsser lo “bilingüisme” tot cort, sens nuança e sens critica de la dominacion lingüistica. De segur, es una excellenta causa d’ensenhar ais enfants de lengas divèrsas abans sei cinc ans. Mai aqueu benefici individuau a ren de veire amb la subrevida sociala de la lenga occitana, que, se la volèm sauvar, la cau restablir coma primier instrument de comunicacion dins la societat.
 
Occitanistas, endavant! Mai d’ambicion! Mai de cultura scientifica!