Un dejunar dens una familha basca⁽¹⁾. Lo pair, la mair e los mainatges charran en lenga basca. Tot es normau, la lenga es bèra e çò que conta la lenga, damòra deus eveniments de tot dia.
 
A la question pausada deu per de qué  de l’us de l’euskara, la mair çò respon:
 
“Es normau, sèm bascos…La lenga e la cultura nòsta son una realitat autant vertadèira com la montanha o l’aigua que cor per los rius…”
 
La defensa de la cultura e de la lenga non se justifica pas: es clar pui que los bascos son bascos…
 
Ajuri un moment d’esmauvut, pui de saunèi...Tot es talament mei complicat per nosauts, Occitans…
 
Çò purmèir, avem plan de mau de saber qui sèm: l’identitat s’es demesida dempui bèra pausa, non sèm pas occitans, medish pas gascons: sèm biarnés, bordalés, eca. Una identitat complexa e plurau es pas tant aisida de compréner… E pui…
 
Me pareishut que se lo hèit d’estar basco es una realitat, lo hèit d’estar occitan es una ideologia.
 
Una realitat se pausa com una evidéncia, en delà de las ideias, en delà deus ambits personaus. Una ideologia se pòt tostemps discutir e se manejar per fins  personaus.
 
Atau es de l’occitanisme dempui qu’existís: una horèra de regas ideologicas.
 
Quan la cultura basca assegura la subervivença de la lenga, los occitanistas s’en·honsan dens las andrònas.
 
Los uns son de deféner la patria petita, los auts una feiçon d’escríver, lo tresau pòt pas héser de l’Occitan shens estar d’esquèrra e vos disi pas çò que pensa lo quatau…
 
Totas aqueras vistas diferentas  puirén estar una riquessa: la riquessa que tostemps vase de la diferéncia, la que deisha lo fanatisme per s’aubrir sus la complexitat deu monde. Mes pr’aquò, agí falut que nos damorèssi un camin de seguir tots amassa: héser víver la cultura nòsta, una lenga viva davant tot, que que siï son nom, que que siï sa grafia, que que siï sa patria… Mes a fòrça de soscar las diferéncias, aquestas van uflar dinc’a acabar de préner tota la plaça: la luta de sa diferéncia e non pas la luta per sauvar la cultura comuna…

“Biarnés tostemps, Occitan jamei”, se podèva legir sus las parets de Pau, quauquas annadas enlà, e aqueths deu “Biarn”, de  lutar contra las Calandretas que, egau, espandivan la lenga…De l’aut bòrd, son los occitanistas que prenuren totas las plaças per tant d’eslunhar los “biarnistas” que pas jamei los i poduren perdonar…
 
Atau se bastiren de las hàstias que ne son pas enqüera guaridas. Los que pensan la mòrt de l’occitan, tostemps saburen n’en profieitar…
 
De mei de l’ideologia, son los ambits personaus: d’estonar com se pòt bastir una estratégia pròpria aquí on i pas guaire poder vertadèir de recampar! L’Occitanisme es un lòc de poder tant petit! Fin finau, nos podem demandar se lo poder vertadèir es pas, de biais fantasmatic,  lo que se pòt tirar de la familha?
 
Parli pas aquí de las estrategias professionaus, qu’apareishuren mei tard, a mesura que l’occitanisme començava de convéncer lo monde politic. Aqueras se pòden compréner milhor en un temps de caumatge e de misèria…
 
Atau com dishurem totara per las ideologias, lo problema es pas lo de l’ambit personau, se non,  quan aqueth deven mei mager que la tòca finau: sauvar la cultura nòsta. Mes aquí tanben, la realitat es tant demesida que lo personau passa per dessús…
 
A mesura que la lenga es a morir, a mesura que las identitats locaus se perden, l’ideologia pren mei de plaça e la realitat de la cultura occitana desapareish.
 
A nosauts,  occitanistas, de tornar aubrir la pòrta a totas ideias que pausan en principi la lenga e la cultura, a nosauts de nos enriquir de las diferéncias per ne’n tirar una fòrça comuna.
 
Fin finau, m’apercèvi que demandi lo paratge: un bèra invencion de la cultura d’Òc!
 
 
 
 
_____
⁽¹⁾ Emission “Des racines et des ailes”  de la setmana passada.