O sabon totes los ciutadans franceses: en França los emplegats de la foncion publica –foncionaris, mai que mai– dins e fòra lo sieu orari de trabalh devon tostemps guardar amb tot lo mond e per tota activitat çò que los franceses ne dison lo dever de resèrva. Es quicòm plan curiós ja, que solament la wikipedia francesa sap çò qu’es lo dever de resèrva. Non i a cap d’autra wikipèdia de cap d’autre país o lenga que conega aqueste conèepte. Benlèu perque aqueste concèpte non existís endacòm mai?
 
Pels que non sabon de qué parli –sabètz, n’i a que me legisson e non son pas franceses!–, vos expliqui qu’es aquò del dever de resèrva francés. Oficialament, lo dever de resèrva s’instaurèt per garantir que, d’una part, lo foncionari non se podriá servir de la siá posicion per de fins personals o non ligats a la siá responsabilitat; d’una autra part, tanben enebís lo foncionari de metre en dificultat la siá administracion.
 
La definicion es talament vaga qu’aquò fa que, sovent, lo dever de resèrva vòlga dire, per exemple, qu’un foncionari que trabalhe dins l’administracion francesa, encara que la siá foncion siá administrativa e que passe son temps a far de fotocòpias, non pòt èsser a l’encòp president o membre del burèu d’una associacion que lute per qualque causa, plan especialament s’aquesta associacion recep de sosten economic de l’Administracion ont trabalha. De la meteissa manièra, un foncionari en exercici de son trabalh non se pòt presentar a las eleccions per èsser elegit politic s’abans non estanca la siá activitat professionala, quitament  encara que se presente per èsser elegit politic d’una administracion diferenta de l’administracion ont trabalha –per exemple, un foncionari d’un departament qu’aimèsse èsser elegit de son vilatge. La baujum arriba a nivèls tan nauts que lo dever de resèrva fa qu’un foncionari non pòsca exprimir publicament la siá opinion, per exemple, dins d’articles de jornals. Es a dire lo dever de resèrva es, fin finala, una limitacion dels dreits civics fondamentals dels emplegats publics, que devenon, automaticament, ciutadans de segonda classa. 
 
E quina es la rason oficiala qu’explica aqueste biais tan burocraticament absurd de foncionar? Darrièr aqueste sistèma fòl que limita la libertat e los dreits civics dels ciutadans que son emplegats publics, i a, coma èra previsible, aquesta tissa francesa de la neutralitat e l’egalitat. Es a dire, los franceses considèran qu’un foncionari que foguèsse a l’encòp elegit d’una autra administracion podriá èsser temptat de, per exemple, non èsser neutral al moment de decidir las subvencions de l’administracion ont es elegit, e ensajar de beneficiar una associacion o entrepresa qu’a l’encòp seriá una associacion ont i participariá lo sieu cap del sieu pòste de foncionari, e aquò provocariá que lo cap aguèsse una rason personala per beneficiar professionalament lo foncionari-elegit e li permetèsse d’escalar dins l’administracion. Buf! Quina pensada mai obliqua!  
 
Aquí lo problèma, çaquelà, non es l’aparenta e messorguièra volontat de l’Estat francés de combatre los privilègis e l’amiguisme. Aquò podriá semblar quicòm de positiu e plan intencionat. Lo problèma es qu’aquesta mesura es ipocrita e inutila, e, vertadièrament, la sola causa que provòca es que fin finala paguen los justes pels pecaires. D’en primièr, perque aquò fa que los foncionaris non pòscan presidir una associacion, èsser elegits politics, o balhar la siá opinion publicament, mas aquò non vòl pas dire que lo foncionari que se vòlga aprofeitar de la siá posicion per de fins personals o farà de tot biais: collocarà de President de l’associacion un amic, la dòna o lo marit; se farà amic de qualque elegit; o filtrarà a qualque jornalista amic quicòm de confidencial perqué o publique dins la premsa. Per contra, aquel bon foncionari qu’en mai d’èsser bon foncionari voldriá desvolopar mai la siá arma e la siá creativitat, a travèrs de la participacion politica, la participacion associativa o la participacion dins los debats publics, se veirà empachat e desgraciat per tota la vida. França es a aucir la creativitat de milions de foncionaris! França es a aucir sa pròpria creativitat!
 
Mas França non acceptarà jamai de cambiar tot aquò. Perqué? Per mantunas rasons –n’i a que son, diriái, d’estudi psiquiatric–, mas la principala es qu’aqueste sistèma es talament pervèrs e viciós qu’es la galina dels uòus d’aur dels vertadièrs corruptes franceses –nauts foncionaris, grans entreprenaires...–, car mentre la màger part dels ciutadans se pensan que lo dever de resèrva servís per combatre la corrupcion, eles, los que non los vesèm jamai enlòc mas que bolegan totes los fils coma la man invisibla del sénher Smith, eles plan que se n’aprofeitan d’aquesta situacion, e fan e desfan segon lor interés. La melhor manièra de combatre las irregularitats e la corrupcion es la transparéncia, e non pas los sistèmas qu’incitan a amagar las causas. Es, segurament, un debat parièr al debat de la dròga. Que tot se pòsca saber e que tot siá public es mai eficaç que non pas las proïbicions. Es a dire, se permetèssem als foncionaris d’èsser elegits dins d’autras administracions, d’èsser presidents d’associacions, de balhar la siá opinion e quitament de se posicionar contra l’administracion ont trabalhan. Almens d’aqueste biais après podriam verificar e constatar publicament s’aquestes foncionaris an agut de beneficis sospeitosament extraordinaris mercés a la siá activitat complementària.
 
E ara, a Occitània, n’i a pro de tot aquò. Se deu acabar lo temps que nos empachen de parlar, de participar, de decidir. Ara n’avèm pro que d’unes decidiscan qual es qu’a lo dreit a la paraula e qual es que non. N’avèm pro que d’unes decidiscan qual es que pòt publicar quicòm e qual es que non. N’avèm pro que d’unes decidiscan qual es que pòt participar civicament e qual es que non. Que s’acabe aquesta cacibralha o aquesta cacibralha acabarà amb lo país!