“Je ne suis pas d’accord avec ce que vous dites, mais je me battrai pour que vous ayez le droit de le dire.” (Atribuït  à Voltaire).
 

M’apercèvi que d’articles en articles, de setmana en setmana, soi atristat de çò que, plan sovent, m’apareish coma una manca d’umanisme: un desfaus d’escota de cadun,  dens sas diferéncias. Me sembla sovent que per bèra tropa d’occitanistes en pausicion de decidir, la fin justifica los mejans.
 
Benlèu, me pòdi enganar, es una faiçon de véser l’occitanisme que sonque m’engatja, mes una cronica, es un lòc per díser e me tròbi sovent a díser…
 
Dens una societat francesa barrada de pertot, on la possibilitat de creacion e d’expression es casí impossibla, la cultura occitana estut longtemps,  per mantuns,  una frinèsta uberta e una bohada d’aire fresc.
 
Ací, nat besunh d’estar de París, nat besunh d’aver lo diplòmi certificat e oficiau, nat besunh d’estar lo “hilh de”. La cultura mespresada aubriva la pòrta aus que sentivan lo besunh de parlar o de cantar… Lo public èra estequit mes las idèias largas, en un temps que la cultura d’Òc mancava de morir.
 
Tota paraula nava eslunha la mòrt e a cada còp que la cultura d’òc s’i tròba, qu’i ganha un trocinèt d’imortalitat. L’urgéncia dau subervíver deisha los camins se tornar inventar.
 
Dens l’istòria de la cultura occitana e de sos moviments de defensa, a cada còp que s’impausèt una dralha mei que non pas un auta, la cultura occitana perdèt un tròç de reconquista… Quants son que s’eslunhèren dau felibrige au moment que lo Mistrau s’amistosèt dab la drèita de Carles Muras?  Quants son que s’alaissèren de la peleja grafica enter los felibres e los occitanistas? E dau rejèit dau floklòr?  
 
A cada còp que la via damòra uberta a la diferéncia, la cultura occitana davança: quid de la creacion daus estagis occitans atau com lòcs de creacion e de “melting pot” culturaus?
 
De quau costat que me viri, me sembla que lo temps de l’escota de l’aut, lo temps de la fisança dens las diferéncias es a passar.  L’entrada de la cultura occitana dens una certa reconeishença  aubrís tanben la pòrta a las contranhas e aus conservatismes de la societat francesa: i a los que tenen lo poder  d’ajudar aquí e non pas aquí, aqueste e non pas aqueste, los que s’an decidit de la rega de seguir e de deishar càser lo çò d’aut.
 
Ensenhar l’occitan? Pas shens un CAPES! Cantar en Occitan? Pas shens estar “intermittent du spectacle” de las agéncias “oficiaus”! Escríver? Pas shens grafia classica! Soscar  l’identitat? A condicion d’estar Occitan e non pas Gascon o Provençau o  d’un aute país! E davant estar professionau!
 
E puirèi atau trobar bèra tropa d’exemples.
 
De pertot, shens ic díser, se leva  l’Ideologia o los interés personaus, contra la diversitat de la pensada. Aquesta diversitat  qu’estut tant sovent lo breç de la creacion occitana.
 
Mauhisam! Digun es pas obligat de praticar la cultura nòsta e se los que s’i hican,  n’i tròban pas mei nat benefici, n’auran pas tanpauc nada rason d’i damorar. Quan lo mespretz es la responsa a la paraula, la paraula s’atuda…
 
Lèu damoraràn los oficiaus! Solets!
 
Lo moment es vinut de tornar arcuèlher los hòrabandits de tota mena,  atau de soscar una cultura occitana uberta a totas las diferéncias. E s’es pas nosauts que l’impausim, serà pas digun! Pron de deishar la paraula aus especialistes de tota mena!
 
Òmi d’òc, as drèit a la paraula! Pren- te la!