Apèi la ploja, le sorèlh, com se ditz. Apèi les crums negres de l’atemptat a Beirot, le lum es tornat dins la capitala libanesa damb la tranquilitat pacifica de la lectura. S’i debanèc la setmana passada le Salon du Livre Francophone. Ocasion de celebrar encara un còp la preséncia de la lenga de Racine dins le país deu Cèdre. Grana hèira culturala tant esperada pendent l’annada per l’inteligentzia beirotina, s’i pòt descobrir tant les nòus talents libaneses francofònes com les dinosaures de la literatura francesa. Enguan l’etèrne Bernard Pivot i passèc a costat d’un Régis Debray, le comunista apassionat de religion. En efèit, Liban, aprèp vint ans de Mandat francés, es demorat un país fòrça francofòne, e mantuns libaneses legishen mes en francés qu’en arabi. Pr’amor que l’arabi literari non es pas aisit de comprénguer mès tanben perque les libes en francés – originaus e traduccions – son mes accessibles, pecunièrament e practicament –. E perque l’educacion se hè sovent en francés, perque permet ua dobertura sus l’occident, mantuns libaneses hèn la causida de l’escritura dins la lenga de París. Es le cas d’un famós Amin Maalouf, l’autor de romans istorics sus l’Orient Mejan com Le rocher de Tanios, prèmi Goncourt, que dintrèc dins l’Académie Française enguan. Mès tanben, de hòrt escrivans pòc coneguts o reconeguts dins les paisses d’òil, e que podem descobrir le temps d’aqueth salon. Mès es l’ocasion subretot de s’i hèr véser e d’i parlar de tot e de ren, mès en francés, pas qu’en francés, perqu’es aicí la lenga de l’aristocracia culturala e mondana... En dintrar dins la hala d’exposicion, te pareish qu’acabas de penetrar dins un mond a despart, ua illa perduda au mei d’un ocean de brut, de desòrde e d’activitats.   
 
Es vertat que tot aquò es pas qu’un teatre. Es vertat qu’encara un còp, les franceses hèn aus regents colonialistas, e les libaneses jògan a se mascar damb le vestit deu mèstre, desbembant que, entà se vestir atau, acaban de tombar ua rauba d’aur. Es vertat, e ac sabèvi plan en i vénguer. Mès èi de confessar que, benlèu pr’amor de la tranquilitat aprèp l’atemptat, pr’amor de la manca d’institucions culturalas aicí, pr’amor deu pòc d’esveniments artistics, sentiscoi, au mens las prumèras dètz minutas, un benèster en véser tots aqueths libes, e aqueras personas a cercar, a inquetar, e hulhetar. Com s’èri dintrat dins un jardin andalós o bagdadí deu temps deu califat. Un jardin quiet on las honts e les cants aurén estat l’unic moviment, lonh deus conflicts de la vita. Me permetoi de saunejar d’un Liban on la cultura seré le sol camp de batalha, on se defendré las idèas a còp de pamflet, de cançons o de romans... E me disoi qu’aqueth castèth protegit se poiré aisidament dobrir a la poblacion tota, e pas demorar l’unic privilègi de franceses immigrats e de les lors companhs libaneses borgeses. Que le Liban poiré permèter lèu a les sius artistas, tant nombroses, de s’exprimir, de trobar lòcs on presentar las loras òbras, e de tornar vénguer un espaci ric de cultura e d’idèas navèras. E atau, encontrar un biais libanés e orientau de pensar la cultura, dins las lengas deu país, en respèct de las identitats localas, e de non pas demorar un miralh, a còps desformant, de la societat mondana parisenca. Ténguer le ròtle d’escala de l’Orient, com se nomavan abans la ciutats mediterranencas d’aquesta còsta, escala entà pujar cap aus jardins penuts de Babilòna, on las guèrras son jústias poeticas e concors de musica.
 
Puèi, tornèi a la veitura, aqueste saunei dins le cap, e passèi ua ora dins les encombraments, a lutar contra conductors pècs, pets de claxons, e rambalh complet...Ua ora entà còrrer quinze quilomètres, rotas jamès acabadas, transpòrts publics desapareguts, e barris sancèrs esquintats per las guèrras e jamès reconstrusits... Èra bèth le castèth, mès èra benlèu pas qu’un castèth dins l’aire!
 
Aicí le país de l’amor de lonh, adishatz e yalla bye!