Un dels etèrnes debats politics, tant a dreita coma esquèrra, es lo debat de las listas obèrtas. Après, vista la paur qu’aiçò provòca, se n’an inventats d’autres, coma lo debat sus las listas desblocadas, que, per nos comprene, es coma se nos ofriguèsson un mochet, e nos diguèsson après qu’es sens sucre. E ben, non, perque se ieu mangi un mochet, lo vòli tot, entièr, amb çò qu’a de bon e de marrit, e amb de causas coma lo sucre, que pòdon èsser bonas e a l’encòp marridas: bon, en tant qu’aportacion immediata de plaser; e marrit, en tant qu’element susceptible de contribuir a un aument inevitable de la nòstra massa corporala. Mas, coma disiái, se vòli un mochet, lo vòli en assumint totes aqueles risques.
 
Anem, totun, a las listas obèrtas. Per las defendre, primièr me consacrarai a respondre los arguments qu’ai escotat fins ara per las combatre. Un dels arguments mai utilizats per cèrts sectors contraris es l’argument de la participacion. Es a dire, se citan un parelh de païses del mond qu’an un sistèma similar a unas listas obèrtas –Soïssa e Finlàndia–, e se soslinha que dins aqueles païses la participacion es fòrça bassa. Primièr problèma: ieu non soi pas partidari de las listas obèrtas per far aumentar la participacion a unas eleccions. Ieu me’n chauti se lo vesin non vòl votar, el o pèrd. Defendi las listas obèrtas perque “ieu” vòli decidir los noms dels mieus politics –e remarqui la question individualista. Es, donc, un interés de l’individú, que, aquò òc, provòca un benefici collectiu. Non cresi, ça que la, que la question de la participacion electorala la calga barrejar amb la de la transparéncia democratica. Son doas questions diferentas. Es ingenu de pensar que fòrça gents non vòtan perque non an de fisança vers lo sistèma democratic.
 
Un autre d’aqueles grands arguments, força ingenu tanben, es l’argument dels lobbies. Aqueste argument, pasmens, non es solament ingenu mas que conten un bocin de paternalisme inquietant. L’istòria que nos vendon es la seguenta: solament aqueles qu’an un naut poder economic e que, donc, an recebut d’ajudas dels grands poders economics del país, poiràn organizar una campanha electorala que lor facilite la victòria, e, alavetz, un còp atenguda la victòria, al candidat li caldrà tornar las ajudas ofèrts pels lobbies del país. Coma o disiái, es un argument ingenu perque aquò se passa ja a l’ora d’ara, sens que i aja de listas obèrtas. De mai d’ingenu, es una dialectica non gaire rigorosa. Insinuan, los que defendon aquesta idèa, que Barack Obama ganhèt las primàrias del partit democrata en 2008 perque aviá mai d’argent que Hillary Clinton? Non. De segur que Barack Obama dispausèt d’un notable budgèt per la campanha, mas remembratz –e parli per aquò de las primàrias e non pas de las eleccions presidencialas dels USA– que Obama, pendent las primàrias de 2008, èra un candidat desconegut, en comparason amb Hillary Clinton que representava puslèu lo stablishment democrata. Obama ganhèt Clinton perque èra melhor, perque ne sabèt mai, perque sabèt se vendre melhor. E aiçò non es quicòm de marrit, emai es bon per un país, perque aquel politic que sàpia vendre melhor lo sieu projècte a las gents, sabrà tanben vendre melhor als autres païses a l’ora de far de politica internacionala, per exemple.
 
Tresen grand argument dels que non vòlon de listas obèrtas: “se los politics que vòlon ganhar las primàrias intèrnas dins lors partits politics sovent agisson d’un biais non gaire moral, imaginatz-vos se lor calguèsse convéncer tot lo país –que, segon aquestes grands expèrts de la ciéncia politica, lo “pòble” es prototipicament fòrça mens informat que los militants d’un partit–”. Evidentament, aqueste rasonament es fòrça perilhós, sustot perque se li poiriá far lo torn facilament. Se poiriá dire qu’es fòrça mai malaisit de crompar los ciutadans de tot un país que de crompar una bona part dels militants d’un partit. Donc, tot fa a pensar qu’es relativament mai simple, se s’es un mafiós, de ganhar las primàrias intèrnas d’un partit que non pas de ganhar las eleccions amb de listas obèrtas –e de cases n’i a mantuns. Mas, de mai d’aiçò, i a quicòm fòrça mai fondamental, e es aquela pensada despoticament illustrada de creire que lo pòble es ase, cuert de gardas, pauc informat, qu’es aisit de l’enganar. Doncas una grèvs error. Grèva error perque, justament, los partits politics, totes, son cargats de militants interessats, que son de militants sonque per d’interèsses personals e basicament economics o professionals. De mai d’aiçò, l’experiéncia nos ditz que la democracia a la vertut de corregir los excèsses.
 
Per tot aquò, vòli poder decidir lo mai possible. Quant mai de poder aja l’individú dins un procès democratic, mai democratic serà lo procès, perque mai dificil serà de corrompre tot un poble sencer que non pas qualques militants.