Es tucs dera Val son caperadi de nhèu. A compdar deth deseme que j’auem dessús, comence era sason des espòrts d’iuèrn. Eth tunèl daurís es pòrtes a figures estonantes. Era Val ei aucupada per pipòts damb es pòches plies a petar de sòs e celebrities de dusaua ringlèra. Se trinque era armonia e tranquillitat que caracterize ath territòri en tot bastir-se en un ressòrt de chauadors de gitònics vestidi d’esquí damb bòtes de cuèr e lunetes de solei.
 
Es aranesi an de suportar era prepoténcia des visitants desconeishudi. Son mès guais^[1]; parlen en tot escuerçar paraules: BA-BE-BO... qué pòt èster açò? Donques Baqueira, Beret e Bonaigua. Tot uns prodigis. Aguestes persones deluxe esquien cinc menutes, e , eth rèste deth dia, s’hèn a veir pes cafeteries dera estacion, dançant ath ritme d’un deejay, entà èster er objectiu de paparazzi e fotògrafs. Era sua reputacion mielhore. Mès, non descorbissen es secrèts e tresòrs qu’amague era Val de vertat. Tanben ignòren que hè quate dies i auie vaques, shivaus e d’aute bestiar dessús dera tèrra que caushiguen damb es sues ostentoses simbosses. Animaus que formauen part dera societat locau e aportauen bèra causa mès que sòs. Èren esturments deth trabalh agrari, alavetz eth prumèr sector. A diferéncia des toristes d’ara, èren mès arregraïdi e simpatics.
 
Qué apòrten aguesti visitants de planetes glamorosi? Donques aumplissen era pòcha de bailes, promotors immobiliaris e accionaris de nhèu damb sòs que, luènh d’alimentar era riquesa der auviatge, ipotèquen eth futur dera Val. Un nere futur de dependéncia toristica mos demore. Se bastissen pòbles hantaumes e cementèris en forma de chalets e blòcs de pisi. En iuèrn son abitadi ath long de quinze dies o, en tot estirar, un mes. En ostiu cau demorar ua menuta de silenci, non pes adossats, pera tèrra colonizada e er adiu der entorn naturau e culturau perdut.
 
I a toristes que non son repelents e an un bon tracte. Persones que caminen pera Val damb consciéncia en tot assumir un esfòrç economic. Normauments familhes que son importantes entàs otèls des pòbles e non responen ath prototipe de client des establiments ath pè de pista. Gent que sage de víuer er ambient en sòn estat pur, mès ei impossible.
 
Arribe er iuèrn. Epòca der an qu’ei ua aventura de mala encolia enta bèri aranesi, mès n’i a d’auti que la demoren damb es braci dubèrti. Auem disparietat de semblants. Trincar damb aguesta tradicion toristica non ei de bon hèr, e non semble qu’açò càmbie en pòc temps. Totun, se viuetz ena Val, er iuèrn ei era mielhor sason entà marchar de vacances en bèth cornèr que non sigue un monstre toristic.
 
 
 
 
_____
^[1] guai: cool