En 1991, Robèrt Lafont publiquèt “Temps tres”. Domergue Sumien nos faguèt una presentacion pro complèta de  Robèrt Lafont dins son article “Lenga e nacion: la pensada dinamica de Robèrt Lafont”. En son temps, Robèrt Lafont sabèt faire las analisis politicas que permetián de compréner la situacion d’Occitània dins França e Euròpa d’un punt de vista occitan en mostrant la dinamica assimilatora de l’estat francés. Las siás analisas èran en l’encòp d’una granda pertinéncia per sa coneissença concreta de las realitats economica e sociala, mas tanben de contra-punts a las analisas auto centrada divulgadas per los mèdias de l’estat francés.
 
Per Robèrt Lafont, lo temps un de l’istòria modèrna d’Occitània foguèt la renaissença modèrna occitana amb lo Felibritge, de la revolucion de 1848 a la segonda guèrra mondiala. La pujada de l’emperi colonial Francés, la paur de la comuna e del socialisme condusiguèron lo poder borgés central a menar una politica volontària de centralisme politic e economic que combatiá tota volontat d’afirmacion occitana, e de tota autra cultura. Es dins aquel contèxt que lo Felibritge salvèt çò que poguèt de la cultura e de l’us general de la lenga occitana. L’estat francés li interdiguèt tota revendicacion culturala e politica, li daissèt sonque un espaci folcloric. En 1903, l’acadèmia francesa s’opausèt al premi Nobel per Frederic Mistral que deguèt esperar de sostens europèus mai fòrts per èsser premiat en 1904.
 
Lo temps dos es lo de l’occitanisme conscient amb la fondacion de l’institut d’Estudis Occitanas. Es lo temps d’una lenga occitana que se farga los mejans per intrar dins tots los us socials. L’estat francés èra dins una descolonizacion desastrosa e un replec nacionalista exacerbat. Amb mai de 1968, una  maturacion nòva la societat francesa daissa un espaci nòu per la revendicacion cultura occitana amb lo nòva cançon occitana, lo teatre d’òc, Calandreta e las escòlas occitanas. Mas la poténcia centralista de l’estat francés interdiguèt las avançadas politicas e institucionalas.
 
Per Robèrt Lafont, lo temps tres seriá lo de l’integracion europèa e de l’espetament del modèl centralista francés que daissariá un espaci a la nacion occitana.
 
Per ieu, aquel temps tres es lo de l’aprigondiment de l’evolucion democratica de la societat francesa dins las diversitats de las revendicacions individualas: egalitat per las femnas, divòrci, avòrt, omosexualitat, adopcion, egalitat per de las minoritats ditas visiblas, dreit de morir dins la dignitat, dreit de practicar una religion non istorica tal coma l’islam, votacion dels estrangièrs... La societat francesa fòrça l’estat francés a sortir d’un modèl de societat ont las majoritats interdison tota manifestacion visibla de diferéncia a las minoritats. Sèm tanben dins una Euròpa amb de modèls politics divèrses ont lo mite del modèl francés universal s’esfondre. E mai, França intra dins un temps de crisi economica amb un deute public fenomenal de 1800 miliards d’euros, que lo govèrn central deurà assumir, tant financièrament que politicament, el que vòl tot comandar.
 
Mas aprèp tan de sègles d’uniformizacion culturale e lingüistica, sèm tanplan dins una Occitània ont la lenga occitana e lo sentiment d’apertenéncia a la cultura occitana es en via de disparicion.
 
Per ieu, aquel temps nòu deu èsser lo de politizacion de la revendicacion occitana. Lo movement occitan deu trobar un o maites projèctes per Occitània que rescontre una adesion politica d’una part significativa de la societat occitana. Cal a l’encòp propausar de projèctes per la lenga occitana mas tanben trobar los mejans economics, culturals e politics de los concretizar. Nos cal faire d’aquel temps nòu, non pas un sòmi romantic d’una Occitània mitica mas un procès democratic de participacion als poders democratics, culturals, economics e socials per tornar occitanizar la societat occitana. (A seguir)