La legenda ditz que los maòris (nom autoctòn “māori”) vengon de l’iscla mitica de Hawaiki, en quauque endret esbarrit delà de la Mar Grana de la Patz, d’on los lors ajòus son arribats e de cap tà on la lor amna se torna un còp defuntat.
 
Quan se parla de cultura ligada au rugbi, la sola evocacion deu mot “maòri” que’vs hè de tira saunejar e tornar lèu a la mitologia deu nòste art. Que son tan luenhècs e totun tan vesins deu paisan de Bigòrra o deu Rosselhon per la lor passion partatjada de la veishiga ovau. Se parla d’eths dab ua mesclada d’arrespècte e de temor, tanvau de miei dius o d’èstes d’ua auta planeta e, a còps, daubun se demana se ne son pas eths qiui an inventat lo rugbi. La lor influéncia que s’arretròba uei lo dia dinc aus dessenhs de la mòda vestimentària surfaire o los tatoatges suus quaus se pòt reconéisher elements grafics tipics venguts dret de la lor cultura. Qu’an hèit conéisher lo haka drin pertot peu monde gràcias a l’aspècte fòrça espectaclós d’aquesta dança de guèrra tradicionau qui’ns carreja a la termièra entre espòrt e identitat culturau. En 2010 estoc presentat peu purmèr còp lo haka “Timatanga” qui descriu la naishença de la lor iscla per l’uniment deus quate vents.
 
Causa fin finau pauc coneishuda, los maòris de Navèra Zelanda qu’an, en miei d’ua lenga reconeishuda oficiaument per l’Estat neozelandés, la lor equipa de rugbi pròpia (XV e XIII, mès tanben de cricket). Uas equipas etnicas qui hèn la lor grandor. Entà poder jogar en aquesta còla, que cau aver, condicion necessària, ua whakapapa māori. Aquò que vòu díser ua genealogia māori. Aquesta nocion de whakapapa (qui pertòca tot èste vivent e tanben las ròcas e las montanhas) qu’ei la basa de la cultura deu pòble de Aotearoa, “lo país deu long crum blanc”, enta’u quau lo ligam entre l’òmi, la tèrra, la mar, lo cèu e los ajòus ei primordiau.
 
En 1888, lo Reiaume Unit que vei desbarcar ua tropa de natives de Navèra Zelanda venguts los desfidar sus lor tèrra pròpia au lor jòc pròpi. Aquesta virada que serà de las longas pr’amor deu gran viatge e los maòris van crear la suspresa e tot obténguer un bilanç mei que positiu e l’arrespècte deus quites creators deu jòc: 49 victòrias contra 20 des·hèitas. Purmèr encontre internacionau: lo 1^er de deceme 1888, que vencen Irlanda 4 a 13. Lo sègle XX n’ei pas enqüèra començat e los maòris que’s son dejà aquesit ua seriosa fama d’invencibilitat.
 
En 1910, l’equipa que va aquesir un estatut oficiau. La sola restriccion de participar ad un tornei ei que ne podon pas encontrar l’equipa nacionau de Navèra Zelanda qui, mentretant, a adoptat la tenguda negra legendària e lo haka.
 
L’equipa de la sason 1926-1927, miada peu capitani Walter Barclay, qu’ei espiada com la mei prestigiosa de l’istòria. Mentre ua virada de sèt mes en Australia, Euròpa e Canada, que van tornar dab un planchòt meilèu positiu: 29 victòrias, 7 des·hèitas, 2 partidas a pàrias. Que cau hornir que l’estela de l’equipa de l’epòca, l’endarrèr George Nepia (au quau, mei tard, un sagèth postau sera dedicat) n’estoc pas du viatge pr’amor de s’aver mancat lo batèu a Wellington!!!
 
En 2008, l’equipa deus All Black Māori qu’estoc convidada a la Copa de las Nacions deu Pacific qui opausa Fidji, Samoa, Japon, Tonga e, segon las annadas, Australia A. Aquò que’s hascoc en remplaçament deus All Black Junior (De hèit Navèra Zelanda A). Los maòris que ganhèn lo tornei aisidament en tot emportà’s cada encontra.
 
En 2010, entà hestejar los 100 ans de l’existéncia de l’equipa, que recebón e vençón, dab mei de 30 punts a cada còp, pas mensh qu’Anglatèrra, Irlanda e los Barbarians de Navèra Zelanda.
 
Se la civilizacion deus Trobadors possedís los sons mots-clau plan coneishuts coma “Paratge” o “Convivéncia”, la deus maòris tanben presenta concèptes importants coma tapu (sacrat), noa (profane), mana (prestigi), a wairua (esperit) qui mian enqüèra la vita vitanta de cada sòci d’aqueste pòble a maugrat de la premuda culturau deus pakeha (los Blancs). Ei per aquò que los arrèrhilhs deu tangata whenua, lo “pòble deu país” com s’aperavan eths medish, que contunhan de perpetuar aqueth ligam pas jamei trencat en tot evocar los lors ajòus abans cada encontre de rugbi suu terrenh devath deu nas deus adversaris tostemps estohits e deu public tostemps encantat.