I a, a còps, moments dens la vita, quan la realitat despassa la ficcion deu men petit univèrs de complotista amator. En tot rasà’s, que pensi sovent a l’Edward Berneys, lo qui a inventat la “relacion publica” o, se volètz, l’art de hèr créser au paubre monde desinformat causas qui n’existisson pas, de’us enlusernar se volètz. Qu’ei aqueste tipe qui hascoc partida de la comission Creel, la qui estoc encargada, au bèth miei de la Purmèra Guèrra Mondiau, de convéncer lo public american de çò qu’i participar èra ua evidéncia, quauquarren d’inevitable, o quitament, un ben·hèit entà la patria e los sons estatjants. Be s’i son escaduts, plan ajudats peus dinèrs deus banquièrs qui’s fretavan las mans en tot pensar a la moneda qui cadore.
 
E totun, a còps, d’autes còps solide, ua auta petita votz de l’endehens ça’m ditz tot aquò n’ei pas seriós, lo nòstes governants ne’s chepican pas sonque enta’u nòste benestar e que, fin finau, totas aqueras istòrias de manipulacion ne son pas que quimèras fantasmadas.
 
Jo, ne soi pas un ecologista, mès, qu’ac cau díser, com cadun que m’i avisi a la causa de la nòsta planèta qui ne sembla pas dens un estat deus mei bons e qui, çampar, patís deu desinterès deus “decidaires” qui preferan estar “competitius” e deishar aus nòstes dròlles e arrèrhilhs ua Tèrra, ailàs, dejà arroïnada.
 
E, solide, i a lo filme GASLAND de Josh Fox, qui receboc lo prèmi especiau de la jurada deu hestenau de Sundance e qui estoc nomejat aus Oscars. Ne sabi pas se l’atz vist, mès aqueste documentari vòu muishar los efèits marrits de l’extraccion deu gas d’esquist aus Estats-Units peu metòde de la fragmentacion idrolica: enviar au hons de la tèrra aiga jos pression dab elements quimics deus quaus un cèrt nombre n’ei pas clarament identifiat. La scèna mei coneguda deu filme representa un estatjant deu parçan devastat qui aprèssa un tirahuec deu son robinet dubèrt e qui, atau, hè néisher ua gaujosa hlama de las beròias. Solide, com cada documentari, lo film b’ei orientat, e los panoramas de país desbaratat son filmats devath la nèu dens un paisatge d’ivèrn, quan las imatges deu riu Hudson son muishats devath un caud solelh d’estiu. Petita manipulacion qui ne m’escapèc pas.
 
Ne sabi pas s’ei pr’amor d’aqueste filme que l’extraccion deu gas d’esquist estoc interdit en França peu govèrn. Pensi qu’a jogat un ròle, solide.
 
Mès v’aquí qu’arriba lo mes de noveme 2012, e, devath los mens uelhs estabosits e las meas aurelhas atupidas, va debanà’s ua campanha incredibla dens lo médias de tots entà hèr pensar au public que lo gas d’esquist deu estar extrèit, qu’ei ua question de subervida nacionau, qu’am aur devath los pès mentre ne cau pas sonque baishà’s entà l’amassar. L’expression serà repetida mantun còp. Atencion, l’auhensiva que comença:
 
Lo 12 de noveme, que soi dens l’avion qui’m torna miar d’Ucraína tà París. Que prengui lo “Monde” entad aver navèras deu país. Entrevista deu Michel Rocard. Interessanta. Té, ça ditz lo gas d’esquist ei un tresaur devath los nòstes pès e ne cau pas sonque baishà’s entà l’amassar.
 
L’endeman, de matin, qu’aluqui la ràdio. France Info, las informacions cada quinze minutas. Té, ua entrevista de Laurence Parisot patrona deu MEDEF. De qué ditz? Que pugi lo son entà comprénguer de plan: lo gas d’esquist ei un tresaur devath los nòstes pès e ne cau pas sonque baishà’s entà l’amassar. Bon, e ben, com lo Rocard, lavetz. Vaquí lo moment d’un especialista (nèi pas notat lo nom, aquòí rai) qui parla de la conferéncia sus l’enregia qui va s’obrir dens uas setmanas. De qué ditz lo tipe?: lo gas d’esquist ei un tresaur devath los nòstes pès e ne cau pas sonque baishà’s entà l’amassar.
 
Aquò que comença de sembla un repic plan conegut, un “tube” enrgetic. Mès, silenci, qu’escoti la revista de premsa. De qué dison? La “una” deus “Echos” ça ditz lo gas d’esquist ei un tresaur devath los nòstes pès e ne cau pas sonque baishà’s entà l’amassar.
 
E aquò que va perdurar tota la setmana. Ua alucinacion, ua enluada? Nani, ne cresi pas. N’i auré pas monde interessat per l’extraccion deu gas d’esquist qui voleré convéncer lo public qu’ei aquò ua evidéncia, quauquarren d’inevitable, o quitament, un ben·hèit entà la patria e los sons estatjants? M’i caleré pensar lo còp qu’arriba quan me vau rasar.
 
Que coneishi quauquarren qu’am sovent devath los pès suus trepaders de la vila, mès qui vau melhor ne pas amassar, quitament se pòrta astre…