Essent la revolucion (??) que faguèt mon article passat en menant d’unei legeires anonims a pèrdre completament lo cap, ai perseguit l’analisi de l’escrich lengadocian a prepaus de l’usatge de “en + infinitiu”. Mai, desolada per leis estrifaires a l’espèra que se regaudirián a l’avança de montar encara sus sa figuiera de sociolinguista/dialectològ gelós de son prat carrat (que autoproclamats solets proprietaris dau subjècte), me gardarai ben de lei localizar, per pas córrer la risca de me faire tornar mai banderilhada. Donarai pas lo mendre qualificatiu geografic, dirai pas solament qu’una autora es d’Arièja, essent qu’aprenguèri lo còp passat qu’un d’Orlhac non saupriá èstre qualificat de “cantalés”. Seguissi l’òrdre alfabetic, banalament, amb la grafia de cadun (levat transcripcion per Lafare-Alais) (d’uneis autors son tirats de l’Ormanac Rouërgas 1907, 1908, 1910).
 
Autors lengadocians (tot temps, tot luòc)

E Aberlenc: en boulegant soun loung redable; que vai toujour en aumentant
Paul Albarel: en faguent tremoula douçoment lous cimèls; en gardant moun troupèl
Max Allier: en me veziadant coma un nene; e tresanère en esperant la paraula
Rogièr Barta: tot en permetent una intercomprehension
Emili Barthes: fague en lou revisquent; qu’un efant calignaire espèro en se couchant
Pèire-Jèp Bédard: de triolets qu’ense degrudant rizolets; en me membrant qu’es uèi ta fèsta
August Benazet: Tout en trinquen; en li sousquen; en tusten pel poustat
Justin Besson: en bramen s’enfilo à touto escourso; en dalhen amai en missounen
Ercules Birat: tout én mangean, tout én buguén; qué l’agé pas bisto én dintrant; del canal én loungean la ribo;
Tuoni Boubiola: en foguen pas gaire; en li bechen mai que dobon
Joan Castagno: aqueste en risent li faguè; en virant dins la travesseto;
J. E. Castelnau: en t’oufriguent moun libre; en gardant l’espèr qu’en ela brusis
Danton Cazelles: e fasen, en viran, d’un rebord un ariscle, que l’aigo s’en anan; enl’embrigalhan, pàto como’n sourd
Ramond Chatbert: vos aprendria pas res en afortissent; çò qu’avèm citat en començant
Pau Chassary: aprenié en jougant toutes lous verses; tout en anant à la journada
Josèp Chauvet: en sostenguent aquel parí; en sortiguent de l’aiga
M. Cocural: e pourtàs en benent, pourtàs cent froncs;
J. Couderq: en bisquen sans soucis:
Leopòld Coustans: en gorden mous moutous; en rebelhen l’istuoro d’aquel mèstre ouplidat
A. Dintilhac: en tournissent a grosses flots
Miquel Décor: tot en diguent en francimand; en dintrant, cap a mièjanuèit
Leopòld Durand: en ne tornant; en agachant Treson
Bautasar Floret: en li jaguent dessus; en esperant milhoú; en l’emmandant 
Joan Claudi Forêt: me pausavi la questionen percórrer los vabres escalabroses del Vivarés cevenòl; en agaitar la cima del sèrre; venguèron en passar me rendre una visita en tornar de vacanças.
Frèrou de la Rainèlo: en pourten fièromen la gulhado; en nous dounen lou counsel
Leon Goier: en s’envolant de lor ostal de veire; viran en cosejant lor dralha
L. Greguoro: qu’en boulen pourrò reüssi; tout en pedolen pla rapidomen/conto en courduren lous gants de pèl fino.
F. Hermet: en l’aparien del cap ount èro la grano; en biren las puos en l’èr
Lafare-Alais: en anonciant per l’autra nuèch; en s’endevenent per parelh
Joan Laurés: tout en furetent mases e recantous; en acampent d’amouros; en bejent tant de nieiros
Francés Nòujac: en coressen un brès; ai pensat qu’enporlen so lengo; en nous creen o soun imache
Pau Paget: en emoundant sas brancos; ambe de ciro en juntant lous canous
J. A. Peyrottes: én cantén la sénta éphitalama; én mouriguén sap qué s’immourtalisa
Maria de Riucros: tot en romiant; cantava en trabalhant;
Jacme Roudil: en cercan, én sounan, én sounjan soun amor;
Marius del Rojuol: Se boulès en bous possejen:
Loís Rouquier: en me tratem de desfialaire; en mestrejam soun mestre; en virem lou cantou del plòn (la m finala es de l’autor, pas la pena de bombir sus vòstre clavier per repotegar…)
Antòni Roux: en escoutant lous aucelous; en chourlant à la mamèla
Daniel Sage: e pioi en ramplissén la panço; v’autres dansarés en mourén; en passan petardarén Malto
Auguste Tandon: én bén buguén; quand un aze en braman;
Josèp Tellier: en nous quitant m’a dit tout bas; en ausiguent la canounada
Ramonda Tricoire: en t’i countan le Loup e l’Ours; en auzin marmuza la cansou del besal
Adelina Yzac (Peiregòrd):en davalar a plens enfonils; coma se en venir Enamont te portaves vendre; en se rire; en vos auvir barbecar la Lisa e tu
Ormanac Rouërgas 1907: en brondiguen lou cap;
Ormanac Rouërgas 1910: Tout en n’escusent fuorso que i èroun pas; se birent dòu lou sounaire

 
Tèxtes lengadocians accessibles sus Rosalis (bibliotèca numerizada de Tolosa):

Pèire Rousset (1751): en se boutan ol lech; en me dounan ó de trezaus
Tèxte anonim revolucionari (1789): en purgan tas horros pensados
Tèxte anonim revolucionari (1791): qu’én arriban dins lé pays
Tèxte anonim revolucionari (1791): en bous espalussan
JMC Garres (1799): en bous remerçian dé bostrés consels
Tèxte anonimreligiós (Canticos Noubèls, 1784): n’es bonhur qu’en l’ayman
 

Autrei dialèctes

Josy Guilhot (auvernhat): en venir d’ès Tiern; raibava en veire las chauças blanchas
Pèire Bec (gascon): En tot passar, que truquèc quauquaren suu burèu; Sebastian, en tot audir lo son nom; en bèth demorar tostemps la medisha; que’c digoc en l’embraçant; en la pregant de’u guardar tostemps dens lo son sovier; en atendent, non seré pas mauvengut; responèva en arrident.
Doble usatge per lo mens curiós encò d’aqueste autor qu’un especialista podrà espepissar mai en detalhs, essent que, semanticament, vesi pas la diferéncia. Ò alara, influéncia contrària dau lengadocian sus lo gascon…
 
Lo còp passat, èran donc 3 autors lengadocianssus 54 (edat mejana compresa) d’emplegar lo biais sintaxic “en + infinitiu” en plaça d’un gerondiu. Ara, amb lei novèlas ocurréncias, aquò nos dona 5 autors (1 de Peiregord, 2 de Cantal, e 2 benlèu influençats per son contacte amb lo gascon ò lo vivaro-aupenc?) sus 105 de l’emplegar. Coma vòli corregir “ma manca totala de rigor” a respècte de l’article precedent, e que i a que leis imbecillas per pas cambiar de vejaire, au lum d’aquesteis exemples suplementaris, afortissi aqueste còp lo contrari, de tota evidéncia… A saber que l’usatge de “en + infinitiu” es vesedoirament “largament majoritari” en tèrras lengadocianas (5/105…), en diacronia coma en sincronia, d’en pertot sus lo territòri (e non pas solament ai marges), a bèus uelhs vesents, matematicament demostrat per l’estatistica, dau Cantal au Puòg de Sant Lop, e de Tolosa a Pont Sant Esperit, trobadors comprés, au ponch de meritar l’apreciacion “qu’es clarament un trach dau lengadocian”. E l’eradicacion dau gerondiu practicat ara es donc totalament justificada coma un retorn “a l’autenticitat dau lengadocian”… Vertat, perqué, perqué me pausèri la question de partença, totalament nècia fin finala, au regard de l’usatge ”largament lengadocian” de “en + infinitiu” ?
 
Galejadas mesas de costat, que leis usatgiers lengadocians se rasseguren: lei qu’an totjorn emplegat lo gerondiu (donc la quasi totalitat de l’espaci lengadocian) pòdon contunhar d’o faire, sens lo mendre complèxe ni pecat d’inautenticitat ni sopçon de “francisme”, bòrd que se practica despuei lei Trobadors (dificilament sopçonables de francisme). Tre la partença, mon prepaus èra pas mai qu’aquò: usatge e estatistic… Es pas d’azard se leis autors qu’emplegan “en + infinitiu” son en contacte amb lei dialèctes que l’an en usatge commun (siá per vesinatges de dialèctes sus lo territòri, nòrd lengadocian/auvernhat, oèst lengadocian/gascon; siá per contactes personaus privats mai que fan pas l’estatistica ni l’usatge per tant). Son jamai d’autors en plen còr dau territòri dau lengadocian (levats segur lei recents escriveires/parlaires que s’adonan a aquò e que citi pas aicí evidentament, bòrd qu’es justament lo subjècte de mon questionament).
 
Apondrai que la question èra pas de saupre tanpauc se “en + infinitiu” a existit, mai si ben de saupre s’aviá lo sens en question, i.e. lo d’un gerondiu. Es clarament lo cas per l’auvernhat, lo gascon (e pasmens constatam lei doas formas encò de Pèire Bec sens diferéncia semantica aparenta a premiera vista, faudriá cavar…), lei parlars de Peiregòrd e Cantal. E se lei comptes consularis d’Albi mòstran la sintaxi en question, sa traduccion es pas aquela que cercam. Tòrni prene dos deis exemples donats: “It. deu la vila a’n R. Vierna, per XLII jornadas que a vaquat en ausir los contes”. Sa traduccion non pòt èsser “Pareillement, la ville doit à R. Vierna, pour XLII journées qu’il a passé en entendant les comptes”, frasa qu’a ges de sens, mai “… qu’il a passé à entendre/pour entendre les comptes.”. L’autre exemple “It. en curar lo pon” mena au meteis constat: lo trabalhador es pas estat pagat “en curant le pont” mai “pour/à curer le pont”.
 
Completarai amb lo cas dau Breviari d’Amor (1288) de Matfre Ermengaud, mencionat per un legeire coma pròba d’usatge de “en + infinitiu” … Pas exactament que presenta lo doble usatge:


Se d’unei frasas me demòran un pauc foscas, pasmens cresi pas m’enganar en diguent que la premiera construccion mena, coma dins lei comptes d’Albi, ai traduccions “à/pour + infinitiu” e non a “en + participi present”, donc fòra subjècte: à entendre et à parler,à aimer Dieu, à faire des messages, ardent à aimer Dieu,on appelle jour le temps que le soleil met à/pour faire son tour. Au còntra lei segonds exemples mòstran ben lo gerondiu classic (visions qui viennent à l’homme en dormant; mais quand on voit en rêvant et en sentant; imagine en dormant). Menarai pas mai luenh l’analisi estatistica que me sembla clara e l’analisi semantica (accions clarament concomitantas exprimidas per lo gerondiu mai pas per l’autra forma sintaxica). Au passatge, se notarà lo biais d’escriure lei participis presents qu’es tanben interessant sus lo plan de la grafia: d’autors dau meteis temps e dau meteis dialècte emplegan ò pas la t etimologica finala.