Opinion
Gasconisme e occitanisme (I)
M’èri pas jamei mainat d’aquò…
Fau díser que de Bordèu alà, l’oposicion “gasconista/occitanista” pareishèva plan lunh… Damòra tant chic de monde a Bordèu que se senten pertocats per l’identitat istorica de la ciutat. Mes egau, tots d’aqueths saben que s’i parlava gascon.
Cadun compren aisiment, de mei, que la lenga romana, lenga oficiau dau ducat d’Aquitània dinc au sègle xv, gessida daus trobadors, èra una mena de lenga d’òc davant la letra: grafia e lenga unificada plan en-delà de Bordèu.
Donc, pas arrés de tot aquò pareishèva pausar problema, e pertant l’occitanisme de uei n’a pas jamei podut s’espandir dens la ciutat. Perqué?
Entenuri a parlar de l’oposicion gascon/occitan prau purmèir còp quan escriburi en 2008, un libe sus la cultura e la musica populària en Gasconha. Receburi aqueth còp un long mail que me volèva explicar que lo restacament a la civilisacion lengadociana, èra maishanta causa per los gascons, e que la lenga nòsta, per tant prep que sii de l’occitan, èra davant tot una lenga originau…
La causa m’estonèt: n’èi pas jamei comprés perqué estar gascon me tira d’estar occitan… Saburi dempui qu’alà, en Biarn, los uns e los auts se hésen batalha tant e tant que, fin finau, l’espandiment la cultura nòsta se perd dens las pelejas.
Comencèri alavetz de pausar questions, aus uns e aus auts. Assajèri de compréner, en-delà de las passions, de que se tractava de vertat.
Son aqueras pensadas que vuirèi pertajar uei, non pas per alucar un huc de mei, mes au contrari pr’amor que la cultura nòsta, au ras de la mòrt, ne se diu pas enterrar soleta dab una guerra de mei.
En tot escotar los “gasconistes”, son duas causas que tostemps tornan. L’una es rasonabla e scientifica: quau es la legitimitat istorica dau gascon a estar de l’occitan? L’auta, que sovent pareish estar de purmèira bora, es politica: una hasti vertadèira deus “Mossurs” de l’occitanisme considerats com “lobiistas” professionaus, mei aucupats de lora promocion personau que non pas de la cultura d’Òc.
Per çò qu’es de la legitimitat istorica de l’occitan, pòt pas i aver una responsa tota hèita e estereotipada: lo problèma, solide, es istoricament plurau e complicat per causidas de l’occitanisme modèrne que pòden aparéisher com un centralisme lengadocian copiat sus lo centralisme francés.
Un exemple: coma héser créser a un bordalés de se sentir representat per la crotz de Tolosa, quan tota l’istòria d’Aquitània es diferenta (e sovent concurenta)? Me remembri enqüera dens ma familha, quan èri joenòt, que me disèvan: es plan tot aquò, mes es pas Bordèu, es Tolosa! Bordèu es gascon e Tolosa occitan! Marcha atau!
Perqué aver causit coma bandèra generau, la d’un parçan particulèir? E perqué pas aver (com an hèit los Bascos) inventat una bandèra nava?
La responsa a la question ten a l’istòria dau moviment occitan, mes solide, es pas un argument que va pertocar los “gasconistas”! Puirim trobar bèra tropa d’exemples autes.
Lo moviment occitan, se vòu que las causas s’adobin, diurà acceptar de tornar véser quauquas basis teoricas: serà la condicion per aver causidas vertadèirament scientificas e non pas ideologicas.
Ne tornaram parlar de tot aquò la setmana que ven en tot assajar de compréner lo camin dau moviment occitan en Gasconha.
Tanben veiram que l’istòria nòsta es lunh d’estar simpla per çò qu’es de l’identitat, e tota causida diu estar hèita en tot conéisher aquesta complexitat.
Fau díser que de Bordèu alà, l’oposicion “gasconista/occitanista” pareishèva plan lunh… Damòra tant chic de monde a Bordèu que se senten pertocats per l’identitat istorica de la ciutat. Mes egau, tots d’aqueths saben que s’i parlava gascon.
Cadun compren aisiment, de mei, que la lenga romana, lenga oficiau dau ducat d’Aquitània dinc au sègle xv, gessida daus trobadors, èra una mena de lenga d’òc davant la letra: grafia e lenga unificada plan en-delà de Bordèu.
Donc, pas arrés de tot aquò pareishèva pausar problema, e pertant l’occitanisme de uei n’a pas jamei podut s’espandir dens la ciutat. Perqué?
Entenuri a parlar de l’oposicion gascon/occitan prau purmèir còp quan escriburi en 2008, un libe sus la cultura e la musica populària en Gasconha. Receburi aqueth còp un long mail que me volèva explicar que lo restacament a la civilisacion lengadociana, èra maishanta causa per los gascons, e que la lenga nòsta, per tant prep que sii de l’occitan, èra davant tot una lenga originau…
La causa m’estonèt: n’èi pas jamei comprés perqué estar gascon me tira d’estar occitan… Saburi dempui qu’alà, en Biarn, los uns e los auts se hésen batalha tant e tant que, fin finau, l’espandiment la cultura nòsta se perd dens las pelejas.
Comencèri alavetz de pausar questions, aus uns e aus auts. Assajèri de compréner, en-delà de las passions, de que se tractava de vertat.
Son aqueras pensadas que vuirèi pertajar uei, non pas per alucar un huc de mei, mes au contrari pr’amor que la cultura nòsta, au ras de la mòrt, ne se diu pas enterrar soleta dab una guerra de mei.
En tot escotar los “gasconistes”, son duas causas que tostemps tornan. L’una es rasonabla e scientifica: quau es la legitimitat istorica dau gascon a estar de l’occitan? L’auta, que sovent pareish estar de purmèira bora, es politica: una hasti vertadèira deus “Mossurs” de l’occitanisme considerats com “lobiistas” professionaus, mei aucupats de lora promocion personau que non pas de la cultura d’Òc.
Per çò qu’es de la legitimitat istorica de l’occitan, pòt pas i aver una responsa tota hèita e estereotipada: lo problèma, solide, es istoricament plurau e complicat per causidas de l’occitanisme modèrne que pòden aparéisher com un centralisme lengadocian copiat sus lo centralisme francés.
Un exemple: coma héser créser a un bordalés de se sentir representat per la crotz de Tolosa, quan tota l’istòria d’Aquitània es diferenta (e sovent concurenta)? Me remembri enqüera dens ma familha, quan èri joenòt, que me disèvan: es plan tot aquò, mes es pas Bordèu, es Tolosa! Bordèu es gascon e Tolosa occitan! Marcha atau!
Perqué aver causit coma bandèra generau, la d’un parçan particulèir? E perqué pas aver (com an hèit los Bascos) inventat una bandèra nava?
La responsa a la question ten a l’istòria dau moviment occitan, mes solide, es pas un argument que va pertocar los “gasconistas”! Puirim trobar bèra tropa d’exemples autes.
Lo moviment occitan, se vòu que las causas s’adobin, diurà acceptar de tornar véser quauquas basis teoricas: serà la condicion per aver causidas vertadèirament scientificas e non pas ideologicas.
Ne tornaram parlar de tot aquò la setmana que ven en tot assajar de compréner lo camin dau moviment occitan en Gasconha.
Tanben veiram que l’istòria nòsta es lunh d’estar simpla per çò qu’es de l’identitat, e tota causida diu estar hèita en tot conéisher aquesta complexitat.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#27 Non, n'a pas a véder dab lo vòste article. Que s'i parla d'ua civilizacion occitana urbana dens lo passat, per'mor que uei lo dia la civilizacion occitana qu'ei estada destrusida peu centralisme. Que i a suus libes d'istòria occitan(ist)a dus moments qui's refereishen a ua civilizacion occitana: lo temps de la Gàllia romana e los sègles XIIau-XIIIau.
Mes, per exemple, sus la Gàllia, qu'ei vertat qu'èra mei urbanizada au sud qu'au nòrd, mes lo problèma que demora per'mor s'apregondeishes un drinòt lo subjècte, que t'avisas que citan principaument las vilas romanas de la "Provincia narbonesa", donc que i a de tota faiçon ua incapacitat a préner en compte l'ensemble deu territòri occitan, a centrar com cau lo subjècte.
Qu'ei genant puishque aqueth critèri (l'urbanizacion) ei justament presentat com un signe d'occitanitat entà l'epòca aquera.
Qu'ei Qu'
#30 E puish, los estudis... Se lo critèri per estat condat locutor, es de saber quauques mots com "Adishatz", "can" o "hilh de puta"... Se n'i avè autant, locutors, com ic disen, a on son ?!
#30 Oc be, bilhèu. Mes, tot aqueth monde, d'on son sortit, on aprenoren le lenga ? Pas en vila, segur... Qu'i arribèren arron. Enfin, hè, de tot biash...
#28 Un estudi de 1983 donava 25% de locutors sus la region MArselha-Ais-Tolon... Tot compte rebatut e considerent en exagerant/ar que sarian solament que 5% ara, dona pasmens 100000 personas, valent a dire la populacion d'un despartament rurau coma Lozèra sus d'un espai mai redusit.
A la question "Mes on parlan o parlèren le lenga ?"
Ben mai en vila qu'au campèstre òc, e seriau pas estonat que l'ague mai de locutors urbans ò peri urbans que dau campèstre a l'ora d'ara...
#28 L'a bessai tant de locutors de nissart que de bearnés... E m'estonaria pas que ne l'ague mai...
E de tot biais, es pas aquita la question. La cultura occitana se basa pas solament sus lei cinquantas darriereis annadas mai sus una istòria ben mai lònga.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari