Es clar que lo grand problèma que patís França uèi es lo maridatge per totes. Ni la crisi economica, ni los conflictes belics internacionals, ni lo caumatge. Dissabte passat las carrièras de París aculhiguèron de milierats de franceses per protestar contra lo projècte de lei del Govèrn d’Hollande que vòl reconéisser legalament lo matrimòni omosexual e lo dreit d’adopcion d’aqueste collectiu. Aital coma se passa amb las manifestacions de tendéncia racista –que tot lo mond que i va ditz que non es ges racista–, aquí lo mond tanben disiá que ni eles ni la manifestacion èran omofòbes. Me ven a la tèsta aquela locucion latina, d’originas plan cristianas a prepaus, que ditz Excusatio non petita, accusatio manifesta.  

En tot cas, tot aqueste afar amaga dos debats diferents que non se devon mesclar: d’un costat, i a lo debat sul matrimòni omosexual; e, de l’autre costat, i a la question del dreit dels omosexuals de poder adoptar un dròlle.

Per çò qu’es del debat sul matrimòni, dirai, cars lectors, que los arguments que fins ara ai ausit del costat dels que son contraris los ai trobat d’una prigondor intellectuala que m’an daissat estabosit. Pel sòl. Un dels mai interessants es estat l’argument etimologic, a prepaus del mot matrimòni, qu’es, segon eles, la pròva nitida que lo maridatge es una question d’òme e femna, per amor que matrimòni ven del latin mater, es a dire, “maire”, e, donc, aquò pròva que dos òmes non se pòdon maridar. Tè, deman anirai al tribunal de Tolosa per denonciar totes los patrons de França, que fan trabalhar lo mond, car, solide, aquò de trabalhar ven del latin tripalium, qu’èra aquel instrument roman que s’utilizava per torturar los esclaus e los animals, çò que pròva d’un biais diafan que lo trabalh es una activitat de tortura contra l’umanitat que cal enebir e los patrons los cal empresonar.

Un autre dels arguments màgers qu’ai ausit e que m’a espabantat fins la medulla espinala es aquesta mena de rasonament que ditz que, en tot reconeissent los dreits dels omosexuals, sèm a cambiar –e a rebaissar– los dreits que fins auèi avián los eterosexuals. Cal reconéisser qu’amb aqueste argument fasèm un saut de complexitat intellectuala importanta: es vesedor que quand França reconeguèt lo sufragi femenin en 1944, automaticament los òmes franceses vegèron perjudicats lors dreits ciutadans. Qual es que non se n’èra apercebut de tala evidéncia fins auèi? Se las dònas podián votar, aquò cambiava los dreits dels òmes! A partir d’aquel moment, lo vòt d’un òme valiá mens qu’abans. E pel matrimòni omosexual, çò meteis. Tre que la nòva Lei serà votada, los eterosexuals non auràn pus d’interés de se maridar, perque tot lo mond se podrà maridar, e aquò rèsta de valor a l’union amorosa!

Mas l’argument que m’a semblat mai meravelhós es, sens dobte, l’afirmacion qu’un cambiament legislatiu coma aqueste èra plan radical e, donc, caliá que foguèsse validat en referendum popular perque, en tot cambiant aquò, l’Estat èra a cambiar lo paradigma social entièr. E alavetz, ai recordat que, justament, aqueles que parlan del matrimonium roman deurián d’apondre tanben que dins l’anciana Roma lo matrimòni èra un afar absolutament privat, que l’Estat non i botava lo nas. Benlèu que lo problèma es que uèi avèm institucionalizat talament de causas que dins la nòstra societat nos cal quitament lo permís de l’Estat per nos declarar l’amor! Dins de societats mai obèrtas e liberalas, non es l’Estat l’encargat d’oficializar los maridatges, mas simplament las gents se maridan privadament e an lo dreit d’informar l’Estat de lor maridatge, per tal qu’après pòscan gaudir dels avantatges matrimonials. Aquò es, ça que la, plan diferent de çò que se passa en cò nòstre, ont l’Estat es, quitament, lo mèstre de (la nòstra) ceremònia! Vos imaginatz que la vòstra fèsta d’anniversari foguèsse tanben senhorejada per l’adjunt al cònsol de la comuna?

A cada còp que i a de discutidas moralas e filosoficas coma aquesta, me disi que de quora en quora caldriá recuperar los nòstres classics occitans, que tanben n’avèm de bons, emai plan oblidats. Un jorn parlarem mai largament d’un occitan del sègle XIX tan celèbre coma desconegut pels occitans: l’economista Frederic Bastiat. Soi segur qu’aqueste politic gascon diriá, a prepaus de tot lo debat sul maridatge, que l’Estat non se deu implicar dins d’afars que son completament privats, coma l’amor –e, donc, lo maridatge. E per çò qu’es del debat sus l’adopcion dels dròlles, non sabi qu’es çò que diriá Bastiat. Mas, s’o volètz, ieu vos dirai qué ne pensi un autre dijòus d’aquestes que nos rencontrem per aquí. Pel moment, me’n vau parlar amb la CAF, per veire se me voldrián plan subvencionar lo viatge de nòças a Honolulu. De segur que Bastiat i seriá tanben d’acòrdi!