Dens l’univèrs de la cultura associada au rugbi e particularament de la literatura, vaquí un objècte meilèu atipic: ua benalèja deu celèbre detectiu Sherlock Holmes qui’s debana dens lo mitan deu nòste bèth art. Pareishuda en 1904, aquera novèla, ua de las 56 de la seria, s’apèra “La Benalèja deu tres-quart de manca” (The Adventure of the Missing Three-Quarter). Cau díser totun, que l’autor, l’Arthur Conan Doyle, èra un ahuecat de rugbi ed un estinglant jogador deu son temps a l’universitat de medecina d’Edimborg.
 
L’istòria que’s debana l’avantvelha deu celèbre Varsity Match, l’encontre tradicionau entre las duas universitats d’Oxford e de Cambridge. Lo decòr ei pausat.
 
E l’impervisible qu’arribèc: lo Godfrey Staunton, lo purmèr estremèr, lo mei bon jogador de l’equipa de Cambridge, lo mei pagat estosse l’epòca deu professionalisme, que desapareishoc! Lo Cyril Overton, lo capitani (o m’engani), esvarjat, que s’arronça tà Scotland Yard on un inspector prosator que l’aconselha d’anar véser lo famós Sherlock Holmes, lo sol qui posca retrobar lèu l’esportiu de manca gràcias au son metòde, la soa logica e la soa rigor.
 
L’Overton ça ditz lo ser medish de la desapareishuda, un misteriós desconegut (lo misteriós desconegut plan conegut deus romans policièrs de gara) qu’èra vengut a l’ostelaria entà balhar au Stauton ua letra. Un còp la letra legida, lo jogador que sembrèc hèra desconortat e se n’angoc a la lèsta dab lo portaire de la missòria.
 
L’Holmes, com de costuma, que procedís dab metòde, logica e rigor, en tot començar … peu començament. Dab lo son collaborator (E narrator) Watson, que se’n van a l’ostelaria d’on l’estremèr èra partit ed on demòra enqüèra l’equipa de Cambridge. Un portèr vinatèr que l’informa a l’Holmes lo Stauton avèva recebut un drin mei de d’ora dens la tantossada ua auta letra a la quau avèva respondut de tira. Aquò que’ns hè duas letras, lo legedor ei drin esbarrit, mès l’Holmes non pas. Eth, au contra, mandret, que’ns tròba lo papèr secader utilizat entà béver la tinta e s’i escad de léger çò qui èra escrit (Dens un miralh, solide!): “Demoratz a nòste costat, per l’amor de Diu!” (Stand by us for God’s sake!). En tot se rénder au burèu de pòsta, lo detectiu imaginatiu s’assabenta de çò que lo telegrama de responsa estoc enviat au doctor Leslie Armstrong de Cambridge. Aquiu nosautes que’ns assabentam de çò que Leslie ei tanben un nom petit masculin en anglés. Serèm atau mensh colhons.
 
Un còp arrivats en çò deu doctor, aqueth ne’us ditz pas gran causa pr’amor que suputa que son pagats peu lòrd Mount-James, l’oncle ric ed aganit (pleonasme, mon car Watson!) deu quau lo Stauton ei l’eretèr. En tot enquestar en vila, Holmes s’assabenta de çò que lo doctor, drin manipulator, hè viatges jornalèrs de cap au campèstre dab un fiacre. Le ser medish, l’Holmes perseguís lo sacre fiacre a bicicleta, mès que’s hè semiar pr’amor ne prengoc pas las substàncias necessàrias a las hèitas ciclistas.
 
L’endeman qu’ei lo jorn de l’encontre contra los blaus masclaus d’Oxford, mès l’estremèr purmèr n’ei tostemps pas retrobat. L’Holmes vesita uns vilatges entà demandar au monde se n’an pas vist passar aquera puta de fiacre. Shens cap de resulta. De mei, l’equipa de Cambridge que pèrd l’encontre, èra de prevéser, Diu vivent!
 
Mès l’Holmes a mei d’ua idèia dens la saca o devath lo capèth de teishut escossés, en mei deu metòde, de la logica e de la rigor. Que va realizar lavetz lo truc finòt de la novèla, çò qui va hèr capbussar l’istòria e perpitar lo legedor de plaser. Un matin de d’ora, que va untar dab anís la roda (Qu’i calèva pensar!!!) deu sacre fiacre deu doctor manipulator. L’autor ne ditz pas se s’agís d’anís normau o de badiana, mès fin finau, n’ei pas tan important qu’aquò. Dab un can, benlèn un can marselhés amator de pastís, que seguisson la tralha. Lo fiacre passa capvath los camps entad esbarrir los eventuaus seguidors. L’Holmes, lo Watson e lo praube can cercaire d’aperitiu que’s déven sobtament escóner pr’amor lo fiacre que’us arriba dens l’aute sens. En tot seguir l’encapborranta aulor d’anís (sustot entau can anglican), qu’arriban ad ua vielha bastissa qu’òm pòt imaginar cobèrta de gèira com cada mansa anglesa qui passa lo casting per un roman de Conan Doyle. Au purmèr solèr, que tròban ua cramba on lo Stauton, mensh de s’apracticar com caleré, plora au pè d’un lheit dens lo quau ua joena hemna ei ajaçada, shens de vita.
 
Lo Stauton avèva un amor esconut entad ua gojata charmantòta mès qui avèva avut la marrida idèia de’s morir de malautia. Aqueste amor èra secret pr’amor l’oncle, drin sarrapiastras qu’ac sabèm, s’estosse assabentat d’aquò, l’auré deseretat au son nebot còp sèc.
 
Aqueste, l’avantvelha de l’encontre, avèva après l’estat critic de la soa benaimada ed avèva tot deishat, mès en balas, pr’amor la bèra que’s moriscoc. Lo praube estremèr avèva perdut a l’encòp la soa amigueta e l’encontre contra l’enemic ereditari d’Oxford, çò qui ei hèra per ua sola setmana.
 
L’Holmes e lo Watson, un còp lo mistèri resolvut e la promessa hèita de’n divulgar pas lo secret au vielh con de l’oncle, que deishèn l’ostau endolat dab la discrecion qui s’està plan aus Britanics.
 
Atau vesém plan qu’un purmèr estremèr, un capitani (o m’engani), un inspector prosator, un portèr vinatèr, un detectiu imaginatiu, un doctor manipulator, un sacre fiacre, blaus masclaus, un can anglican, un collaborator narrator, metòde, logica e rigor son los bons ingredients entad ua benalèja de Sherlock Holmes plan escaduda. E un drin d’anís.