S’existís un mot anglés de mau arrevirar, que seré plan aqueste: lo fair play. De notar qu’aquò s’escriu fair-play dab un junhent en francés o d’un sol mot en alemand: das Fairplay. Peus (hèra) curiós, los Japonés dison: スポーツマンシップ.
 
Perqué de mau arrevirar? Per duas rasons màgers:
 
La purmèra, que lo mot anglés fair n’ei pas deus precís e se pòt tradusir per mei d’un concèpte (clar, aunèste, franc, shens engana). Lo son correspondent occitan mei bon seré “caradret” se lo vocable “brave” ne cobrissèva pas eth solet tot lo camp semantic e la connotacion deu son collèga anglés. S’ausissètz a fair crack of the whip, aquò que significa per “un brave flicat de hoet”.
 
La dusau, ei que los anglofònes eths medish utilizan meilèu sportsmanship, o se volètz “esportitud” o “esportivitud” (a vosautes de causir), com auré podut engibanar la nòsta Segolèna Reiau. Podèm comparar aquò dab rugbyman, mot pseudoanglés correspondent a rugby player en anglés vertadièr d’Anglatèrra, la lenga que tot lo monde cred parlar lavetz que nhirgonharga un maishant pigdin d’aeropòrt. Lo men diccionari de referéncia, lo plan complet “Utís” de Per Noste perpausa “jòc net”, mès aquò ne m’agrada pas au cent deu cent, que’m cau aténguer qu’”esportivitud” sia oficializat per ua academia qui n’existís pas enqüèra complètament. Mei seriosament, “esperit esportiu” o quitament “esperit cavaleirós” que poden convénguer tanben.
 
E doncas, se parlam de fait play e de rugbi, que cau balhar la palma deu nòste art au Keith Irvine Geddes, ua sòrta d’anti-Thierry Henry, eth qui hascoc celèbre l’exagòne per un but de hand-ball deus suberbèths lavetz que las règlas èran per malastre la de la butabala.
 
Hasèm aunor meilèu au qui s’ac amerita, lo Keith Irvine Geddes, escocés davant Diu e jogador de rugbi davant los espectators. Vasut en 1918, qu’estudièc a Cambridge e qu’estoc seleccionat dens l’equipa de rugbi de l’universitat, dab la quau avoc l’aunor de prénguer part au Varsity Match de 1938, lo celèbre encontre annuau contra Oxford. Un còp la guèrra abranlida, que serviscoc com aviator dens l’esquadron num. 604 de la RAF on s’i ganhèc la Distinguished Flying Cross. Qu’estoc tanben un sòci remercat de l’equipa de rugbi de la RAF. Au tornar de la patz, tostemps fidèu a la soa patria, que joguèc entau London Scotstish FC, puish fin finau qu’estoc seleccionat dens l’equipa nacionau escocesa on prengoc lo braçau de capitani. Cadun be sap de plan “bona sang ne sauré pas mentir” pr’amor lo pair deu quite Geddes, lo Irvine Geddes, estoc eth medish tanben capitani d’Escòcia entà la Calcutta Cup, la batèste contra Anglatèrra de l’annada 1908. Raça raceja.
 
Vaquí doncas la dubertura deu Tornei de las Cinq Nacions lo purmèr de genèr (!?) de 1947 après un estanc de sèt annadas de longa matèra sagnosa. La vita que torna a la normalitat, e França qu’arcuelh Escòcia a l’estadi de Colombes. 5 a 3 peus Blaus au planchòt. Dus punts de diferéncia, aquò n’ei pas hèra, e tot ei enqüèra permés. Los Hasans que son a l’ataca. Lo Loís Junquàs, lo tres-quart-centre de Tiròssa, que balha un còp de pè de seguir de cap a l’embut escocés. Lo Joan Lassègue, estremèr de l’Estadi Tolosenc, ancian jogador de XIII de Carcassona, enchafrat peus Britanics the french buffalo, que s’arronça de cap a la Tèrra Prometuda entad aclapar. Per astre peus visitadors, lo Keith Geddes que hè bona guarda. Eth tanben que s’aborrís e que sauta sus la veishiga, solide pr’amor ne sap pas çò que vòu díser “la sèga” en anglés, de tot biaish, aquò rai entad un eròi de la guèrra qui ne vesoc d’autes … Los dus òmis que caden pesugament a l’encòp darrèr la linha. Qu’èra un temps ancian quan n’i avèva pas d’arbitragtge video. Tot se passa tan lèu, e cau que lo jutge prenga ua decision còp sec, a trucas de s’enganar. L’arbitre, En Cyril Gadney, que shiula ua renviada aus vint-e-dus mètres. Lo public parisenc, solaçat, que truca de las mans e que’s torna sèder.
 
Lavetz, lo nòste jogador-eròi escocés que’s torna apitar, se’n va de cap au jutge e ça’u digoc: “I a ensai, lo Francés a tocat abans de jo.” L’ensai ei validat e la mèrca ne demorarà aquiu, 8-3.
 
Aquesta annada, Escòcia que perdoc totis los sons encontres e que receboc la famosa Culhèra de Husta, mès que ganhèc un títou aunorific deus braves, leu deu fair play o deu sportsmanship, e lo Geddes que receboc ua plaqueta deu jornau l’Equipe per la soa actitud cavaleirosa. (O se volètz “actitud d’esportivitud”. Senta Segolèna, pregatz entà nosautes…)