Era Val d’Aran ei eth país dera nhèu en sud d’Euròpa. Alloc de quèir deth cèu, aguesta creish dera tèrra. A despiet de passar bèri dies damb es vies d’accès tapoades, era Val a bastit ua cultura e manèra de vida entà lutar contra es nheuades e, ath còp, jogar damb ères. Encara que se barren es pòrtes as sòs deth torisme massiu, i a quate barrenadi que supèren toti es obstacles. Aguesti descurbissen eth territòri damb mès intensitat e, ath cap e ara fin, mès autentic.
 
Era carretèra de Vilac a Montcorbau estèc barrada hè pòqui dies arrason d’un laueg. Eth paisatge deth Pòrt dera Bonaigua shaute as uelhs. Jamès s’auie vist arren atau des dera explosion des mieis digitaus e es hilats sociaus. Açò, mos apròpe a scènes qu’adès sonque se vedien en cine o documentaus ambientadi en bèth cornèr deth cu de Siberia. Luenh der espectacle visuau, tot açò a un impacte sociau.
 
Enes darrèri ans i a agut un boom deth léser relacionat damb es cultures locaus en contra des paquets e gigants toristics ath pè de pista. Ena Val auem es dues cares: s’a apostat per activitats ecotoristiques, coma desvolopar rotes pes tucs aranesi o trauèsses damb raquetes o luges; mès tanben a creishut es dimensions de monstres qu’aucissen era natura. En prumèr grop destaque un moviment entre es abitants deth Pirinèu.
 
Eth freeride, popularments coneishut coma esquí dehòra de pista, creish a un ritme accelerat ath còp que daurís pas a ua naua cultura dera nhèu. Aguest espòrt se multiplique damb eth temporau des darrères setmanes. Tot expèrt der esquí, hart de longues coes damb toristes de parla shordanta, pòt enregistrar ua baishada pes tucs dera Val e compartir-la ath moment damb tot eth planeta, damb sonque ua camèra en cap e ganes de caminar pujau tà naut. Mès enlà d’aquerò, es riders compartissen experiéncies e bastissen nèxes fòrti. Non sonque entre eri, tanben damb era montanha. Damb eth territòri.
 
Aguest ei eth mielhor exemple entà descríuer naues tendéncies culturaus e toristiques. Petits moviments damb personalitat que s’adapten ar entorn naturau. Creishen en comunitats redusides. E gràcies as naues tecnologies son promotors des arraïtzes d’un pòble. Lhòcos [hòls] des cornèrs mès amagadi arriben ara Val d’Aran damb era idèa de conéisher es sòns paisatges… de caushigar era tèrra. Tostemp i aurà lòc entàs visitants de paquets. Fòrça lòc. Dilhèu massa. Mès es montanhes non entenen de sasons ne convenis, atau que ja pòt nheuar. Aguest ei eth país dera nhèu.